2025 Temmuz-Eylül-Sanayi Sektöründe Reel Birim Ücret

 

2025 Temmuz-Eylül Döneminde

Sanayi Sektöründe Reel Birim Ücret

(Zafer YÜKSELER, 21 Kasım 2025)

                 TÜİK, 2025 Temmuz-Eylül dönemine ilişkin 2021=100 bazlı işgücü girdi göstergelerini açıklamıştır. 2025 yılı 3.çeyreğinde sanayi sektöründe çalışılan saat endeksi, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4, yıllık ortalamada ise yüzde 2,9 oranında gerilemiştir. Sanayi üretim endeksi de 2025 yılı 3.çeyreğinde yüzde 5,4, yıl genelinde ise yüzde 3,1 oranında artış göstermiştir. Saatlik işgücü verimi 3.çeyrekte yüzde 9,7 yükselmiş, saatlik işgücü maliyeti de (kazanç) yüzde 40,2 oranında artmıştır.  İşgücü verimine göre düzeltilmiş nominal birim ücret endeksi ise (İşgücü maliyeti(kazanç)/İşgücü verimi) 2025 yılı 3.çeyreğinde yıllık olarak yüzde 27,7, yıllık ortalamada yüzde 37,9 oranında yükselmiştir (Tablo:1). 2025 yılı Eylül-Temmuz döneminde, yıllık olarak, TÜFE yüzde 33,3, Yİ-ÜFE yüzde 25,3 oranında artış gösterdiğinden, sanayi sektöründe TL cinsinden reel birim ücret TÜFE’ye göre yüzde 4,1 oranında gerilemiş, Yİ-ÜFE’ye göre ise yüzde 1,9 oranında artmıştır. Aynı dönemde dolar cinsinden reel birim ücret yüzde 5 artarken, Euro cinsi reel birim ücret ise yüzde 1,3 oranında düşüş göstermiştir.

            Yıllık ortalamalar incelendiğinde, 2025 yılında saatlik işgücü verimi yüzde 6,4, işgücü maliyeti (kazanç) yüzde 46,8, nominal birim ücret ise yüzde 37,9 artmıştır. TÜFE bazlı reel birim ücret yüzde 0,5, Yİ-ÜFE bazlı reel birim ücret yüzde 10,5, dolar cinsi reel birim ücret yüzde 15,8, Euro cinsi reel birim ücret ise yüzde 13,8 oranında yükselmiştir (Tablo:1).    

Tablo:1-Sanayi Sektörüne İlişkin Göstergeler ve Birim Ücret Endeksi (2021=100)   III.Çeyrek (Temmuz-Eylül)  Yıllık Ortalama 2024 2025 % Değişim 2024 2025 % Değişim Çalışılan Saat Endeksi 107,2 102,9 -4,0 105,8 102,7 -2,9 Üretim Endeksi 106,3 112,0 5,4 106,5 109,8 3,1 Saatlik İşgücü Verimi 99,2 108,8 9,7 100,6 107,0 6,4 Saatlik İşgücü Kazanç Endeksi (1) 706,2 989,8 40,2 623,1 914,9 46,8 TÜFE Endeksi 437,6 583,2 33,3 382,7 529,6 38,4 Yİ-ÜFE 501,3 628,2 25,3 453,4 570,5 25,8 Dolar Endeksi 377,5 459,2 21,6 352,9 423,2 19,9 Euro Endeksi 351,6 455,0 29,4 324,7 397,9 22,5 Nominal Birim Ücret (2) 711,9 909,4 27,7 621,2 857,0 37,9 Reel Birim Ücret Endeksi                 TL. Cinsi-TÜFE’ye Göre (3) 162,7 155,9 -4,1 160,7 161,5 0,5     TL. Cinsi-Yİ-ÜFE’ye Göre 142,0 144,7 1,9 135,7 150,0 10,5     Dolar Cinsi 188,6 198,1 5,0 174,5 202,1 15,8     Euro Cinsi 202,5 199,9 -1,3 189,7 215,8 13,8 Kaynak:TÜİK ve kendi hesaplamalarımız. (1) İşgücü Kazanç Endeksi, EYT’liler için yapılan kıdem/ihbar tazminatı ödemelerini kapsamamaktadır. (2) Nominal Birim Ücret= Saatlik İşgücü Kazancı/Saatlik İşgücü Verimi. (3) Reel Ücret Endeksi-TL. Cinsi-TÜFE’ye Göre= Nominal Birim Ücret/TÜFE Endeks

2015 sonrası dönemde TÜFE bazlı reel birim ücret endeksinde istikrar gözlenirken, dolar ve Yİ-ÜFE bazlı reel birim ücret gerilemiştir (Grafik:2). Özellikle 2015 yılı 3.çeyreğinden itibaren, işgücü verimliliğindeki artışın da katkısıyla, dolar cinsi reel birim ücret endeksinde hızlı bir düşüş olduğu görülmektedir. Ancak bu eğilim 2022 yılı ikinci yarısından itibaren tersine dönmüştür. Bu dönemde işgücü maliyetlerindeki yükseliş, TÜFE, dolar ve Euro cinsi reel birim ücretlerde artış eğilimini başlatmıştır. 2023 yılında nominal birim ücret endeksindeki artışın yüzde 100’ü aşması reel birim ücret endekslerinin de hızla yükselmesine neden olmuş ve bu eğilim 2024 yılında da devam etmiştir. 2025 yılında ücret artışlarının sınırlı tutulması ve işgücü verimliliğindeki artış, reel birim ücretlerdeki yükselişi durdurmuş, 2025 yılı 2.ve 3.çeyreğinde TÜFE bazlı reel birim ücret endeksi gerilemiştir (Grafik:2).

Hayat pahalılığı ve geçim sorununun arttığı bir dönemde, reel birim ücretlerdeki yükseliş ekonomide ciddi bir ikilemi de beraberinde getirmiştir. Bir taraftan ücret artışları baskı altına alınırken, diğer taraftan döviz kurundaki değerlenme ile enflasyon kontrol edilmeye çalışılmaktadır. Bu durumun geçim sorununu daha da ağırlaştırması yanı sıra, rekabet gücü kaybının üretimi sınırlaması, istihdamda gerilemeye yol açması ve ekonomide ciddi bir dengesizlik yaratması söz konusu olacaktır.

2025 Ekim ve 14 14 Kasım Haftasında Uluslararası Rezervler

 

Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi (Zafer YÜKSELER)

            T.C. Merkez Bankası, 2025 yılı ekim ayı ve 14 Kasım haftasına ait “Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi” tablosunu yayınlamıştır. Tabloda yer alan “Resmi Rezerv Varlıkları”, yurt dışı işlemlerin yanı sıra yurt içi yerleşiklerle yapılan yabancı para cinsinden işlemleri de kapsamaktadır. Resmi rezerv varlıklar, döviz, altın, IMF rezerv pozisyonu ve SDR toplamından oluşmaktadır. 2025 yılı 14 mart haftasında 171,1 milyar dolara yükselen resmi rezerv varlıklar, olumsuz siyasi gelişmelerin etkisiyle, nisan ayında 138,1 milyar dolara gerilemiş, ekim ayında 183,6 milyar dolara,14 kasım haftasında ise 187,4 milyar dolara yükselmiştir.

Resmi rezerv varlıklar toplamından, döviz kredileri-menkul kıymetler-mevduatlar, yurt içi para birimi cinsinden yapılan türev işlemler (swap dahil) ve şarta bağlı döviz yükümlülükleri (yabancı para ve altın cinsinden tutulan zorunlu karşılıklar dahil) ve SDR tahsisatı çıkartılınca “Net Rezerv Varlıklar” elde edilmektedir. 2025 14 mart haftasında 63,5 milyar dolara yükselen net rezerv varlıklar, nisan ayında 15,5 milyar dolara gerilemiş, ekim ayında 51,7 milyar dolara, 14 kasım haftasında 59,9 milyar dolara yükselmiştir. 2024 yılı aralık ayında 20,9 milyar dolar olan toplam swap hacmi ise 14 kasım haftasında 14,4 milyar dolar olmuştur.

2025 yılının 14 mart haftasında 89,5 milyar dolara yükselen brüt döviz varlıkları, nisan ayında 49 milyar dolara gerilemiş, ekim ayında 72,7 milyar dolara yükselmiş, 14 kasım haftasında ise 72,4 milyar dolar olmuştur. 2025 yılı 14 mart haftasında -2,1 milyar dolar olan net döviz varlıkları, 14 kasım haftasında -32 milyar dolar olmuştur. 2024 aralık ayında 55,6 milyar dolar olan net altın varlıkları ise 14 kasım haftasında 91,7 milyar dolara yükselmiştir. 2024 aralık ayına göre toplam altın varlıklarında gözlenen 43,1 milyar dolarlık artışın 39,7 milyar doları altın fiyatlarındaki yükselişten kaynaklanmıştır. 7-14 kasım arasında altın fiyatları yüzde 3,9 yükselmiş ve altın rezervlerinin 4,1 milyar dolar artmasına neden olmuştur.

 

   ULUSLARARASI REZERVLER VE DÖVİZ LİKİDİTESİ (Milyon dolar)

	2024		2025
	Ekim	Aralık	14 Mart(*)	Ekim	07 Kasım	14 Kasım
A. Toplam Rezerv Varlıklar	159.821	155.156	171.082	183.598	185.047	187.432
1.Döviz Varlıkları	84.958	83.523	89.539	72.719	74.318	72.351
2.Altın	67.375	64.283	74.013	103.215	103.061	107.389
3.IMF Rezerv Pozisyonu+SDR	7.488	7.350	7.530	7.696	7.673	7.696
B. Toplam Yükümlülükler	-118.226	-117.642	-107.542	-131.867	-129.922	-127.547
1.Döviz Kredisi, menkul kıymet, mevduat	-44.636	-41.365	-40.161	-45.124	-45.036	-42.616
2.Yurtiçi-yurtdışı türev işlem (swap dah.)	-16.649	-22.334	-11.091	-19.658	-17.649	-17.667
3. Diğer	0	1.476	2.596	2.988	2.699	3.275
4. Şarta Bağlı Yükümlülükler	-49.603	-48.216	-51.506	-62.563	-62.421	-63.001
a. Döviz	-38.949	-38.058	-40.351	-44.369	-44.166	-44.041
b. Altın	-10.654	-10.158	-11.155	-18.194	-18.255	-18.960
5. SDR	-7.338	-7.203	-7.380	-7.510	-7.515	-7.538
C. Net Rezerv Varlıklar	41.595	37.514	63.549	51.731	55.125	59.885
1. Döviz	-15.276	-18.234	-2.064	-36.432	-32.533	-31.973
2. Altın	56.721	55.601	65.454	88.009	87.505	91.704
3. IMF Rezerv Pozisyonu	150	147	150	154	153	153

   Kaynak: TCMB. (*) İstanbul Belediye Başkanının tutuklanmasından önceki hafta.