2022 YAŞAM MEMNUNİYETİ ARAŞTIRMASI

 

YAŞAM MEMNUNİYETİ DETAY BİLGİLERİ

(20 Şubat 2023, Zafer YÜKSELER)

                TÜİK, 2022 yılı Yaşam Memnuniyeti Anket sonuçlarını kamuoyuna açıklamıştır. Yaşam Memnuniyeti Anketi, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan hanelerde yaşayan 18 ve daha yukarı yaştaki T.C. vatandaşları ile yabancı uyruklu kişileri kapsamaktadır. Araştırmada, kurumsal nüfus (üniversite öğrenci yurdu, huzurevi, bakımevi, ceza ve tutukevi, ıslahevi, yetiştirme yurdu, askeri birlik ve kışla vb.) kapsam dışı tutulmaktadır. Araştırma verileri, örnek hanehalkı adreslerinde yaşayan 18 ve daha yukarı yaştaki bireylerle yüz yüze görüşme yöntemi ile toplanmaktadır. Türkiye düzeyinde tahmin verme amacıyla tasarlanan Yaşam Memnuniyeti Araştırması, yılda bir kez her yılın Kasım ayında gerçekleştirilmektedir. 

2022 yılında, bir önceki yıla göre, mutluluk düzeyinde sınırlı, umut düzeyinde ise belirgin bir yükseliş gözlenmektedir. Umut düzeyi erkek ve kadınlarda artarken, mutluluk düzeyi erkeklerde artmış, kadınlarda ise düşüş göstermiştir. Kovit-19 salgını ve ekonomik karmaşanın yaşandığı son üç yılı, 2016-2019 dönemi ile karşılaştırdığımızda, mutluluk ve umut düzeyinin belirgin ölçüde düşüş gösterdiği görülmektedir. Özellikle erkeklerde ve 18-24 ile 25-34 yaş grubunda mutluluk düzeyinin belirgin ölçüde düştüğü görülmektedir. Araştırma kapsamındaki pek çok değişkende 2021 yılında olumsuz gelişme gözlenmesine karşın mutluluk düzeyi yükselmiş ve bu eğilimini 2022 yılında da sınırlı ölçüde devam ettirmiştir. 2021 yılında belirgin bir düşüş gösteren umut düzeyi, 2022 yılında tekrar yükselmiş, ancak salgının yaşandığı 2020 yılı seviyesine henüz gelememiştir.

TABLO:1-TÜİK YAŞAM MEMNUNİYETİ ANKETİ

	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
MUTLULUK DÜZEYİ (%)
Toplam	61,3	58,0	53,4	52,4	48,2	49,3	49,7
Erkek	58,1	53,6	49,6	47,6	43,2	43,9	46,5
Kadın	64,5	62,4	57,1	57,0	53,1	54,6	52,7
Yaş Grubu
18-24	65,1	61,3	55,4	56,7	47,1	44,5	47,9
25-34	62,0	58,6	53,2	52,0	46,8	46,6	46,8
35-44	58,2	55,9	50,7	50,6	45,4	50,2	47,9
45-54	58,3	53,1	47,8	49,7	46,2	48,8	48,0
55-64	62,3	56,2	55,7	48,7	49,0	50,9	52,5
65+	64,5	66,1	61,2	58,5	57,7	56,2	57,7
Evli	64,7	60,6	56,3	55,6	51,7	54,0	54,5
Evli Olmayan	53,5	52,4	46,7	45,1	41,3	40,1	40,4
UMUT DÜZEYİ (%)
Toplam	76,8	73,4	72,1	70,0	69,6	60,7	64,9
Erkek	77,0	72,2	71,1	69,0	68,5	59,1	64,8
Kadın	76,7	74,7	73,0	70,8	70,7	62,4	64,9

Kaynak: TÜİK.

TÜİK, haber bültenlerinde, son yıllarda “sosyo-ekonomik duruma ilişkin soru ve cevaplara” yer verilmemektedir. Aşağıdaki tablolarda, bu soruların bir kısmına verilen cevaplar yer almaktadır. Bu cevaplar TÜİK-Merkezi Veri Dağıtım Sisteminden elde edilmiştir. 2018 -2022 verileri ile Küresel Krizin yaşandığı ve ekonominin yüzde 4,8 oranında küçüldüğü 2009 krizi döneminde verilen cevapların karşılaştırılmasının ilginç olacağı düşünülerek, aşağıdaki tablolarda 2009 verilerine de yer verilmiştir.

            2020 yılında salgının yol açtığı sorunlara rağmen sınırlı bir bozulma gösteren “Aylık Hane Halkı Gelirinden Duyulan Memnuniyet”, 2021 yılında, önemli ölçüde gerilemişti. 2022 yılında memnuniyet düzeyi tekrar 2020 yılı düzeyine yaklaşmıştır. 2020 yılında (çok memnun + memnun) olanların oranı yüzde 39,88 iken, bu oran 2021 yılında yüzde 35,61’e gerilemiş, 2022 yılında ise yüzde 38,75 olmuştur. Salgın nedeniyle işyerlerinin kapanması ve geniş tanımlı işsizlik oranlarındaki yüksek artışlar 2020 yılında hane halkı gelirinden memnuniyeti fazla olumsuz etkilememişti. Nitekim gelirinden (memnun değil + hiç memnun değil) oranı, 2019 yılında yüzde 37,31 iken, bu oran 2020 yılında yüzde 33,68’e gerilemişti. Ancak memnuniyetsizlerin oranı 2021 yılında yüzde 42,85’e çıkmış, 2022 yılında ise yüzde 37,92 olmuştur. 2022 Temmuz ayında yapılan asgari ücret ve memur maaş artışlarının memnuniyeti olumlu yönde etkilediği görülmektedir. Orta düzeyde memnun cevabını verenlerin oranı yüzde 20’yi aşarken, hiç memnun olmayanların oranı yüzde 10’un altında bulunmaktadır. Ankete verilen cevaplarda “beterin beteri vardır” düşüncesiyle bugün ki duruma şükür eğiliminin hakim olduğu görülmektedir.       

TABLO:2-YAŞAM MEMNUNİYETİ ANKETİ: DETAY SORU VE CEVAPLARI

	2009	2018	2019	2020	2021	2022
1.Aylık Hanehalkı Gelirinden Duyulan Memnuniyet (%)
Çok Memnun	2,44	1,97	2,28	3,10	1,40	2,39
Memnun	29,02	37,83	37,88	36,78	34,21	36,36
Orta	25,78	22,91	23,53	26,44	21,55	23,33
Memnun Değil	32,92	30,38	29,73	24,48	34,16	28,86
Hiç Memnun Değil	9,85	6,90	7,58	9,20	8,69	9,06
2. İşten Elde Edilen Kazançtan Memnuniyet
ERKEK-Çok Memnun+Memnun	26,52	41,74	43,55	41,95	39,71	43,85
Memnun Değil+Hiç Memnun	47,85	36,04	34,50	31,19	38,93	34,66
Kazancı Yok	1,79	1,32	0,47	0,71	0,41	0,39
KADIN-Çok Memnun+Memnun	25,41	42,45	42,97	42,67	39,60	42,99
Memnun Değil+Hiç Memnun	34,73	30,27	31,86	27,50	35,20	33,28
Kazancı Yok	20,18	6,26	6,18	3,27	3,99	1,03
3. Son Bir Yılda Gelirin Azalması
ERKEK-Evet	37,87	36,23	35,56	41,37	38,52	36,28
Hayır	45,06	58,21	59,23	53,92	56,80	58,14
İlgili Değil	17,07	5,55	5,21	4,71	4,68	5,58
KADIN-Evet	18,44	19,06	19,72	26,49	22,44	27,14
Hayır	33,97	54,21	55,64	53,96	58,07	56,51
İlgili Değil	47,59	26,73	24,65	19,55	19,49	16,36
4. Son 1 Yılda Daha Ucuz Ürünlere Yönelme (%)
Evet	60,04	72,15	69,29	71,58	73,89	75,68
Hayır	39,96	27,85	30,71	28,42	26,11	24,32

Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti-Merkezi Dağıtım Sistemi, biruni.tuik.gov.tr.

2009 krizinde, aylık hane gelirinden ve işten elde edilen kazançtan memnuniyetin ciddi ölçüde düşük olduğu görülmektedir (Tablo:2). 2018-2022 döneminde gelir ve kazançtan memnuniyet daha yüksektir. 2020 yılında işten elde edilen kazançtan memnuniyet (çok memnun + memnun), salgının yarattığı sorunlar göz önüne alındığında sınırlı ölçüde azalmış ve erkeklerde yüzde 41,95, kadınlarda yüzde 42,67 olmuştur. Memnun olmayanların oranı ise belirgin ölçüde azalmıştı. 2021 yılında memnun olmayanların oranında belirgin bir yükseliş gözlenmiş, 2022 yılında ise kazançtan memnuniyet artarken, memnuniyetsizlerin oranı gerilemesine karşın 2020 düzeyinin üzerinde kalmıştır.

Anketin ilginç sonucu “kazancı yok” sorusuna verilen cevapta gözlenmektedir. Kazancım yok diyen erkeklerin oranı 2021 yılında yüzde 0,41, 2022 yılında ise yüzde 0,39’dur. Bu oran kadınlarda, sırasıyla, yüzde 3,99 ve yüzde 1,03’tür. Bu oranlar dikkate alındığında, anketin işsiz, iş aramayan ve iş bulma ümidi olmayan kişilere rastlamadığı anlaşılıyor. 2021 ve 2022 yıllarında kurumsal olmayan nüfusun 63-65 milyon, işgücünün 32-35 milyon (iş aramayan ve iş bulma ümidi olmayanlar dahil) ve geniş tanımlı (U-5) işsizlik oranının yüzde 19-17 olduğu düşünülürse, anketin kazancı olmayanları dışladığı anlaşılmaktadır.       

Yaşam Memnuniyeti Anketinde yer alan sorulardan bir diğeri de, son bir yılda gelirin azalıp azalmadığına ilişkindir. 2022 yılında erkeklerin yüzde 36,28’i, kadınların ise yüzde 27,14’ü gelirlerinin azaldığını belirtmektedirler. Bu oranlar erkeklerde, bir önceki yıla gerilerken, kadınlarda artış göstermiştir. Bu soruya kadınların verdiği cevap ile işten elde edilen kazanca ilişkin cevapları arasında ciddi tutarsızlık gözlenmektedir.

            Hanelerin geçim koşullarının temel göstergelerinden birisi de, daha ucuz ürüne yönelip-yönelmediklerinin incelenmesidir. Yaşam memnuniyeti anketinde, hanelere “Son 1 Yılda Daha Ucuz Ürünlere Yönelme” konusunda da soru sorulmaktadır. 2019 yılında hanelerin yüzde 69,29’u daha ucuz ürün tüketimine yöneldiklerini söylerken, bu oran son yıllarda sürekli yükselerek 2022 yılında yüzde 75,68 olmuştur. 2009 kriz döneminde bu oran yüzde 60 idi.

TABLO:3-YAŞAM MEMNUNİYETİ ANKETİ: DETAY SORU VE CEVAPLARI

	2009	2018	2019	2020	2021	2022
1. Bir Yıl Sonrası İçin Hanenin Mali Durum Beklentisi (%)
Daha İyi Olacak	15,35	24,61	24,09	22,26	17,57	24,84
Aynı Olacak	57,40	49,33	47,84	47,58	41,27	38,74
Daha Kötü Olacak	17,13	19,87	21,81	21,95	33,92	27,78
Fikri Yok	10,12	6,19	6,26	8,22	7,24	8,65
2. Bir Yıl Sonrası İçin Türkiye’nin İçinde Bulunduğu Ekonomik Durum Beklentisi (%)
Daha İyi Olacak	15,55	23,09	21,29	22,57	14,15	22,62
Aynı Olacak	35,14	24,70	23,31	25,48	20,69	23,82
Daha Kötü Olacak	30,06	41,09	44,83	40,33	55,67	42,14
Fikri Yok	19,24	11,12	10,57	11,63	9,49	11,42
3. Beş Yıl Sonrasında Türkiye’nin Ekonomik Durum Beklentisi (%)
İyi Yönde	27,61	32,98	30,17	35,88	21,81	32,31
Kötü Yönde	24,07	30,86	33,83	26,62	43,96	32,71
Değişmeyecek	29,32	23,63	23,45	24,09	21,43	20,64
Fikri Yok	19,00	12,53	12,56	13,40	12,80	14,34

Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti-Merkezi Dağıtım Sistemi, biruni.tuik.gov.tr.

2022 yılında bir yıl sonrası için hanenin maddi durum beklentisinde belirgin bir iyileşme gözlenmektedir. 2021 yılında hanelerin yüzde 17,57’si mali durumlarının daha iyi olacağını beklerken, 2022 yılında bu oran yüzde 24,84’e çıkmıştır. Aynı iyimserlik, Türkiye’nin 1 yıl sonrasındaki ekonomik durum beklentisinde de gözlenmektedir. Türkiye’nin ekonomik durumunun daha iyi olacağını söyleyenlerin oranı yüzde 14,15’ten yüzde 22,62’ye çıkmış bulunmaktadır. 2021 yılında Türkiye’de ekonomik durumun daha kötü olacağını söyleyenlerin oranı yüzde 55,67 iken, bu oran 2022 yılında yüzde 42,14’e gerilemiştir. 2020 yılında, Türkiye’nin ekonomik durum beklentisine ilişkin uzun dönemli bekleyişlerde gözlenen iyileşme 2021 yılında ciddi ölçüde bozulmuştu. 2022 yılında beklentilerde tekrar iyileşme gözlenmesine karşın, 2020 yılı düzeyinin altında bulunmaktadır.

Özet olarak 2022 yılı Yaşam Memnuniyeti Araştırması, 2021 yılına göre daha olumlu ve iyimser sonuçlar vermektedir. Ancak son üç yılın verileri, 2016-2019 dönemi ile karşılaştırıldığında mutluluk ve umut düzeylerinde belirgin bir düşüş olduğu da görülmektedir. Özellikle, erkeklerin ve gençlerin umut düzeylerinde ciddi bir düşüş yaşanmıştır.

Kovit-19 salgını ile başlayan son üç yıl ekonomik gelişmeler açısından oldukça karmaşık bir dönemi oluşturmaktadır. Enflasyonun aşırı yükseldiği ve sabit gelirli hanelerin şikayetlerinin arttığı bir yıl olan 2022 yılında, anket sonuçlarının bir önceki yıla göre olumlu olması bir çelişki gibi görülmektedir. Ancak, araştırmanın yapıldığı 2022 Kasım ayı itibariyle durum değerlendirmesi yapıldığında, 2021 yılı Kasım ayına göre haneler açısından bazı      olumlu gelişmeler de bulunmaktadır. 2022 yılında istihdamın artması, döviz kurlarının istikrara kavuşması ve Temmuz ayında yapılan asgari ücret ve maaş artışlarının hanelerin beklentilerini olumlu yönde etkilediği anlaşılmaktadır. Ayrıca, tüm bu unsurların etkili olduğu Tüketici Güven Endeksi de 2021 Kasım ayında 71,1 iken, 2022 Kasım ayında 76,6’ya yükselmiştir.