2023 Ocak-Nisan- Bileşik ÜFE

 

2023 Ocak-Mart Makroekonomik Performans Endeksi

 

Ocak-Nisan Dış Ticaret Dengesi

 

FASILLARA GÖRE DIŞ TİCARET DENGESİ

(30 Mayıs 2023)

                Nisan ayında, demir-çelik, motorlu kara taşıtları, kazanlar-makinalar ile kıymetli taşlar ve altın ile diğer fasıllarda dış ticaret dengesinde bozulma gözlenmiştir. Mineral yakıt ve yağlar dengesinde ise dış ticaret açığı 2,5 milyar dolar azalmıştır.

                Ocak-Nisan döneminde de mineral yakıt ve yağlar dengesinde 6,5 milyar dolar iyileşme gözlenmiş, başta kıymetli taşlar ve altın faslı olmk üzere diğer fasılların dış ticaret açığı önemli ölçüde artmıştır.  Motorlu kara taşıtları faslında ise 3,8 milyar dolar olan dış ticaret fazlası 1,4 milyar dolara gerilemiştir.

                Ocak-Nisan döneminde ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 71,8’den yüzde 65,1’e gerilemiştir. Bu oranlar, mineral yakıt ve yağlar ile kıymetli taşlar hariç, yüzde 94,9’dan yüzde 85,8’e düşmüştür.

 

DOĞALGAZ İNDİRİMİNİN TÜFE'YE ETKİSİ

 

DOĞALGAZ İNDİRİMİ VE TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİNE YANSIMASI

(Zafer YÜKSELER, 30 Mayıs 2023)

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile doğalgaz tüketim bedellerinin Enerji Bakanlığı bütçesinden karşılanmasına ilişkin düzenleme yapılmıştır. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu bu düzenlemeye ilişkin tebliği 5 Mayıs 2023 tarihinde Resmi Gazetede yayımlamıştır. Söz konusu Tebliğe göre,

1.Konut abonelerinin 24/4/2023 tarihinden 31/5/2023 tarihine kadar olan ilk fatura tahakkukları kapsamındaki sistem kullanım bedelleri ile bu sistem kullanım bedellerine tekabül eden diğer tutarların tamamı,

2.2023 yılı Haziran ayından itibaren konut abonelerinin 1/5/2024 tarihine kadar tahakkuk edecek her bir faturasında, 25 Sm3 ’e kadar olan doğal gaz tüketimine ilişkin sistem kullanım bedelleri ile bu sistem kullanım bedellerine tekabül eden diğer tutarların da Bakanlık bütçesinden karşılanacağı hükmü de yer almaktadır.

TÜİK, doğalgaz indirimlerinin TÜFE’ye yansıtılmasına ilişkin kamuoyu duyurusu yapmıştır. Bu çerçevede,

1.Eurostat uygulamalarını dikkate alarak, 2023 yılı Mayıs ayı TÜFE hesaplamaları kapsamında doğalgaz için 'sıfır fiyat' (zero price) yöntemi uygulanacağını açıklamıştır.

2. 2023 Haziran-2024 Mayıs döneminde, Eurostat’ın önerileri doğrultusunda EPDK’dan il ve ay bazında ortalama hane halkı doğalgaz tüketim verileri alınarak, tüketicinin 25 Sm3 ’ün üzerindeki kullanımları için Sm3 başına ödediği ortalama fiyat hesaplanarak indirim TÜFE’ye yansıtılacaktır.

TÜFE içinde “şehir gazı ve doğalgazın ağırlığı” yüzde 2,8871’dir. Aşağıda, 2023 Nisan ayındaki TÜFE genel endeksi ve doğalgaz endeks değerleri esas alınarak, diğer tüm madde fiyatları sabit varsayımı ile, Mayıs ve Haziran ayı TÜFE endeks değerleri hesaplanmıştır. Buna göre, Mayıs ayında “sıfır fiyat” uygulaması sonucunda TÜFE yüzde 3,43 oranında düşüş gösterecektir. Haziran ayında ise, “sıfır fiyat” uygulamasının sona ermesi ve 25sm3 indirimin başlamasının etkisiyle, TÜFE’nin yüzde 2,85 artacağı tahmin edilmektedir.

Doğazgaz İndiriminin TÜFE’ye Etkisi

	Açıklama	TÜFE	Şehir Gazı ve Doğalgaz
Ağırlık		1,000000	0,028871
2023 Nisan Endeksi		1300,04	1547,12
“Sıfır Fiyat” Etkisi	(1547,12*0,028871)=44,67 1300,04-44,67=1255,37		0
2023 Mayıs Endeks Tahmini		1255,37	0
% Değişim	1255,37/1300,04	-3,43
“25 Sm3” Etkisi	Tüketim içindeki payı %20 varsayıldı. (1547,12*0,80)=1237,70 (1237,70*0,028871)=35,73
2023 Haziran Endeks Tahmini	(1255,37+35,73)	1291,10	1237,70
% Değişim	1291,10/1255,37	2,85
% Değişim-Haziran/Nisan 2023	(1291,10/1300,04) ve (1237,70/1547,12)	-0,69	-20,0

  

    Yukarıdaki hesaplamada 25 Sm3 indiriminin, aylık doğalgaz tüketimi içindeki payının yüzde 20 olduğu varsayılmıştır. TÜİK tarafından kamuoyuna yapılan duyuruda EPDK’dan il ve ay bazında ortalama hane halkı doğalgaz tüketim verileri alınarak, tüketicinin 25 Sm3 ’ün üzerindeki kullanımları için Sm3 başına ödediği ortalama fiyat hesaplanarak indirimin TÜFE’ye yansıtılacağı açıklanmıştır. Bu açıklamaya göre, TÜFE hesaplamasında bir yöntem değişikliği yapılarak, doğalgaz hesaplamasında sabit madde ağırlığından değişken madde ağırlığına geçileceği izlenimi yaratılmış bulunulmaktadır. Bilindiği gibi, TÜİK 2017 yılına kadar, gıda ve giyim grubunda bazı maddeler için aylık değişken ağırlık seti kullanmaktaydı. 2017 yılında, değişken ağırlık seti uygulaması terk edilerek, yıllık sabit ağırlık seti kullanılmaya başlanmıştır. Doğalgaz için kamuoyuna yapılan bu açıklamada, bu madde için değişken ağırlık setine geçileceği izlenimini yaratılmış bulunulmaktadır.

 

İşgücünün Ortalama Eğitim Seviyesi (2022)

 

TÜRKİYE’DE İŞGÜCÜNÜN ORTALAMA EĞİTİM SÜRESİ

                TÜİK tarafından açıklanan eğitim istatistiklerine göre, 2012 yılında 7,4 olan ortalama eğitim yılı, 2022 yılında 9,2 yıla yükselmiştir. Erkeklere için ortalama eğitim yılı 8,4 yıldan 10 yıla yükselirken, kadınların ortalama eğitim yılı 2012 yılında 6,5 yıl, 2022 yılında ise 8,5 yıl olmuştur.

                Ortalama eğitim yılı, özellikle işgücünün eğitim seviyesi, ülkenin gelişmesi ve kalkınması açısından önemli bir göstergeyi oluşturmaktadır. 15+yaş nüfusu istihdam edilebilecek işgücünü göstermektedir. 15+yaş grubunun eğitim seviyesine ilişkin veriler incelendiğinde, 2012 yılında ilk öğretim ve altı eğitim  görmüş veya hiç eğitim görmemiş işgücünün toplam içindeki payı yüzde 59,1 iken, bu pay 2022 yılında yüzde 32,2’ye gerilemiştir. 2012 yılında zorunlu eğitimin 12 yıla çıkartılmasının etkisiyle orta okul-lise ve dengi meslek okulu mezunu işgücünün 15+yaş nüfusu içindeki payı yüzde 26,4’ten 2022 yılında yüzde 45,3’e yükselmiştir. Yüksek okul, yüksek lisans ve doktora mezunu işgücünün payı ise, yüzde 11,4’ten yüzde 21,4’e çıkmıştır.

                Eğitim seviyelerine göre tahmini eğitim yıllarını kullandığımızda, 2012 yılında 7,7 yıl olan işgücünün ortalama eğitim seviyesinin 2022 yılında 9,5 yıla çıktığı görülmektedir. İşgücünün eğitim seviyesinin yükselmesi ekonomik ve sosyal kalkınma açısından önemli bir göstergedir. Ancak, eğitimin kalitesi ve hangi alanlarda yapıldığı da, eğitimin ekonomik ve sosyal kalkınmaya etkileri açısından önemli bir unsurdur.

2023-18 Mayıs. Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi

 

Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi (Zafer YÜKSELER)

            T.C. Merkez Bankası, 2023 yılı 18 Mayıs haftasına ait “Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi” tablosunu yayınlamıştır.

Tabloda yer alan “Resmi Rezerv Varlıkları”, yurtdışı işlemlerin yanı sıra yurtiçi yerleşiklerle yapılan yabancı para cinsinden işlemleri de kapsamaktadır. Resmi rezerv varlıklar, döviz, altın, IMF rezerv pozisyonu ve SDR toplamından oluşmaktadır. 2023 Mart ayında 122,4 milyar dolar resmi rezerv varlıklar, Nisan ayında 114,9 milyar dolara, 18 Mayıs haftasında ise 101,6 milyar dolara gerilemiştir. Resmi rezerv varlıklar toplamından, döviz kredileri-menkul kıymetler-mevduatlar, yurtiçi para birimi cinsinden yapılan türev işlemler (swap dahil) ve şarta bağlı döviz yükümlülükleri (yabancı para ve altın cinsinden tutulan zorunlu karşılıklar dahil) ve SDR tahsisatı çıkartılınca “Net Rezerv Varlıklar” elde edilmektedir. 2023 yılı Mart ayında -38,1 milyar dolar olan net rezerv varlıklar, Nisan ayında -47 milyar dolara, 18 Mayıs haftasında ise -54,5 milyar dolara gerilemiştir. 2023 Nisan ayında 59 milyar dolar olan toplam swap hacmi, 18 Mayıs haftasında 60,1 milyar dolar olmuştur.

2022 Aralık ayında 75,4 milyar dolara yükselen brüt döviz varlıkları, Nisan’da 60,9 milyar dolara, 18 Mayıs haftasında ise 51,3 milyar dolara gerilemiştir. 2022 Aralık ayında -69 milyar dolar olan net döviz varlıkları, Nisan’da -79,7 milyar dolara, 18 Mayıs haftasında ise 4,2 milyar dolar azalarak -83,9 milyar dolara gerilemiştir. 2022 Aralık ayında 33,4 milyar dolar olan net altın varlıkları, Nisan’da 32,6 milyar dolara, 18 Mayıs haftasında ise 29,2 milyar dolara inmiştir. Seçim süreci, Nisan-Mayıs döneminde resmi rezerv varlıkların 20,8 milyar dolar, net rezervlerin ise 16,4 milyar dolar azalmasına neden olmuştur.

      ULUSLARARASI REZERVLER VE DÖVİZ LİKİDİTESİ (Milyon Dolar)

	2020 Aralık	2021 Aralık	2022		2023
			Nisan	Aralık	Nisan	18 Mayıs
A. Toplam Rezerv Varlıklar	93.589	111.181	106.858	128.736	114.877	101.590
1.Döviz Varlıkları	48.461	64.830	57.850	75.407	60.868	51.254
2.Altın	43.553	38.488	41.467	45.846	46.413	42.765
3.IMF Rezerv Pozisyonu+SDR	1.575	7.863	7.541	7.483	7.596	7.571
B. Toplam Yükümlülükler	-138.349	-155.588	-147.951	-164.171	-161.832	-156.109
1.Döviz Kredisi, menkul kıymet, mevduat	-28.246	-28.139	-23.030	-31.432	-44.937	-37.499
2.Yurtiçi-yurtdışı türev işlem (swap dah.)	-56.367	-58.533	-61.109	-67.762	-55.748	-57.192
3. Diğer	-5.561	-6.161	-3.502	-3.243	-3.273	-2.951
4. Şarta Bağlı Yükümlülükler	-46.763	-55.050	-52.920	-54.401	-50.430	-51.047
a. Döviz	-36.369	-46.800	-44.449	-45.226	-39.885	-40.466
b. Altın	-10.394	-8.250	-8.471	-9.175	-10.545	-10.581
5. SDR	-1.412	-7.705	-7.390	-7.333	-7.444	-7.420
C. Net Rezerv Varlıklar	-44.760	-44.407	-41.093	-35.435	-46.955	-54.519
1. Döviz	-72.521	-68.642	-70.738	-69.013	-79.702	-83.903
2. Altın	27.598	24.077	29.494	33.428	32.595	29.233
3. IMF Rezerv Pozisyonu	163	158	151	150	152	151

    Kaynak: TCMB.