1.
Giriş:
Bu
çalışmada, 2018-2023 döneminde Türkiye ile birlikte toplam 15 ülkenin çeşitli
makroekonomik göstergeleri karşılaştırılmıştır. Türkiye ile birlikte
makroekonomik verileri incelenen ülkeler; Brezilya, Meksika, Şili, Filipinler,
Çin Halk Cumhuriyeti, Hindistan, Endonezya, Malezya, Kore, Tayland, Güney
Afrika Cumhuriyeti, Rusya, Polonya ve Romanya’dır. Seçilen ülkeler, Kore hariç,
yükselen piyasa ekonomileri ve/veya gelişmekte olan ülkeler grubu içinde yer
almaktadır.
Çalışmada,
IMF’in Nisan 2021 tarihli “World Economic Outlook” veri seti kullanılmıştır. 2018-2023
dönemi, 2018-2020 ve 2021-2023 dönemi olarak iki alt grupta incelenecektir.
Ayrıca, 2003-2017 dönemi geneline ilişkin de değerlendirmelere yer
verilecektir. Makroekonomik performansın değerlendirilmesi amacıyla, ülkelerin
beş temel alanda sağladıkları gelişme incelenmiştir. Bu alanlar, büyüme, enflasyon,
istihdam, dış denge ve iç denge olarak belirlenmiştir. Belirlenen alanlar için
seçilen göstergeler ise sırasıyla; sabit fiyatlarla GSYH büyüme hızı, tüketici
fiyatları yıllık ortalama artış hızı, genel işsizlik oranı, cari işlemler
dengesi/GSYH oranı ve bütçe dengesi /GSYH (general government net
lending/borrowing/GDP) oranıdır. Ülkelerin seçilen beş gösterge ile ilgili
performanslarının incelenmesi yanı sıra, her bir ülke için bu beş göstergeden
oluşturulan “Makroekonomik Performans Endeksi” karşılaştırmalı olarak
incelenecektir.
2. Ülkelerin Temel Büyüklükleri:
İncelenen
15 ülke, özellikle Çin Halk Cumhuriyetinin katkısıyla 2002-2020 döneminde
önemli bir ilerleme göstermiştir. 2002 yılında bu ülke grubunun Dünya hasılası
içindeki payı yüzde 16,3 iken, 2020 yılında bu pay yüzde 35’e yükselmiştir. Çin
ve Hindistan incelenen ülkeler içinde yer aldığından, 15 ülkenin Dünya nüfusu
içinde önemli bir payı bulunmaktadır. 2002 yılında, 15 ülkenin Dünya nüfusu içindeki
payı yüzde 54 iken, bu pay 2020 yılında yüzde 51,5’e gerilemiştir. Bu dönemde,
Rusya, Romanya ve Polonya’nın nüfuslarında gerileme gözlenmiştir.
15
ülke genelinde, 2002-2020 döneminde dolar cinsinden kişi başı GSYH 4,20 kat
artarak, 2002 yılında 1.603 dolar iken 2020 yılında 6.733 dolara yükselmiştir.
Kişi başı GSYH ’da en yüksek artış, Çin, Romanya, Rusya ve Hindistan’da gözlenirken,
Meksika en düşük artış sağlayan ülke olmuştur. Türkiye’nin kişi başı GSYH’si
ise bu dönemde 2,38 kat artış göstermiştir. Son yıllarda Türkiye’de reel büyüme
hızının yavaşlaması yanı sıra Türk lirasının ABD dolarına karşı hızlı değer kaybı nedeniyle, dolar cinsinden
GSYH ve kişi başına gelirde, özellikle 2018 sonrasında belirgin bir azalış
olmuştur. Diğer ülkelerde de 2020 yılında Covid-19 salgınının neden olduğu
ekonomik gerileme, kişi başı gelirde düşüşe neden olmuştur.
Tablo: 1 –
Ülkelerin Temel Büyüklükleri
|
|
|
Nüfus(Bin
Kişi)
|
GSYH
(Milyar $)
|
Kişi B.GSYH
($)
|
KBGSYH
Artışı
(Kat)
|
|
|
|
2002
|
2020
|
2002
|
2020
|
2002
|
2020
|
2020/02
|
|
1
|
Brezilya
|
178.499
|
211.422
|
510
|
1.434
|
2.856
|
6.783
|
2,38
|
|
2
|
Meksika
|
101.494
|
127.792
|
772
|
1.076
|
7.607
|
8.421
|
1,11
|
|
3
|
Şili
|
15.692
|
19.458
|
70
|
253
|
4.444
|
12.990
|
2,92
|
|
4
|
Filipinler
|
80.270
|
108.770
|
84
|
362
|
1.050
|
3.330
|
3,17
|
|
5
|
Çin
|
1.284.530
|
1.404.331
|
1.466
|
14.723
|
1.141
|
10.484
|
9,19
|
|
6
|
Hindistan
|
1.093.317
|
1.378.595
|
524
|
2.708
|
479
|
1.965
|
4,10
|
|
7
|
Endonezya
|
212.190
|
270.204
|
213
|
1.060
|
1.003
|
3.922
|
3,91
|
|
8
|
Malezya
|
24.727
|
32.939
|
110
|
338
|
4.442
|
10.270
|
2,31
|
|
9
|
Kore
|
47.645
|
51.779
|
627
|
1.631
|
13.160
|
31.497
|
2,39
|
|
10
|
Tayland
|
64.069
|
69.800
|
134
|
502
|
2.094
|
7.190
|
3,43
|
|
11
|
G.
Afrika Cu.
|
46.355
|
59.622
|
116
|
302
|
2.497
|
5.067
|
2,03
|
|
12
|
Rusya
|
144.964
|
146.812
|
370
|
1.474
|
2.553
|
10.037
|
3,93
|
|
13
|
Polonya
|
38.242
|
37.958
|
199
|
594
|
5.206
|
15.654
|
3,01
|
|
14
|
Romanya
|
21.795
|
19.318
|
46
|
247
|
2.114
|
12.797
|
6,05
|
|
15
|
Türkiye
|
66.402
|
84.174
|
240
|
717
|
3.617
|
8.599
|
2,38
|
|
|
15 Ülke Top.
|
3.420.194
|
4.022.187
|
5.481
|
27.083
|
1.603
|
6.733
|
4,20
|
Kaynak: IMF, World
Economic Outlook Database April 2021ve TÜİK.
3.
2020 Yılı Temel Ekonomik Göstergeleri:
Ülkelerin temel ekonomik
göstergeleri, IMF tarafından yılda iki kez yayımlanan “Dünya Ekonomik Görünümü
(World Economic Outlook)” raporları ile kamuoyuna açıklanmaktadır. Raporlarda
yer alan IMF projeksiyonları, Nisan ayı raporunda Ocak ayı verilerine, Ekim ayı
raporunda ise Temmuz ayı verilerine dayalı olarak yapılmaktadır. IMF Nisan 2021
tarihli “World Economic Outlook” raporunda 2020 yılına ilişkin en son
tahminlerini kullanmıştır. Bu tahminler Covid-19 salgınının ülke ekonomilerinde
yarattığı hasarı belirgin olarak göstermektir.
IMF
verilerine göre, incelenen ülkelerin büyüme performansında 2020 yılında
salgının etkisiyle çok belirgin bir bozulma gözlenmektedir. 15 ülke içinde
sadece Çin ve Türkiye pozitif büyüme gerçekleştirmiş ve GSYH büyüme hızları,
sırasıyla, yüzde 2,3 ve yüzde 1,8 olarak gerçekleşmiştir. Diğer ülkeler ciddi
bir ekonomik daralma ile karşılaşmışlardır. Filipinler, Meksika, Hindistan ve
Güney Afrika Cumhuriyeti yüzde 7’nin üzerinde daralma göstermiştir. Türkiye
hariç 14 ülkenin GSYH’sı yüzde 4,6 oranında küçülmüştür. 2019 yılında bu 14
ülkenin ortalama büyüme hızı yüzde 3 olarak gerçekleşmişti (Tablo:2).
2020
yılında genel olarak enflasyonda gerileme gözlenmiştir. 14 ülke ortalamasında
2019 yılında yüzde 2,8 olan ortalama TÜFE enflasyonu, 2020 yılında yüzde 2,4’e
gerilemiştir. Malezya ve Tayland’da fiyatlar gerilemiş ve negatif enflasyonla
karşılaşılmıştır. Polonya ve Hindistan’da enflasyon 2020 yılında yükselmiş,
sırasıyla, yüzde 3,4 ve yüzde 6,2
olmuştur. 15 ülke içinde en yüksek enflasyona sahip olan Türkiye’de ortalama
TÜFE enflasyonunda düşüş gözlenmiştir. 2019 yılında ortalama yüzde 15,2 olan
ortalama TÜFE enflasyonu 2020 yılında yüzde 12,3’e gerilemiştir.
Tablo: 2-2020 Yılı
Temel Ekonomik Göstergeleri (Yüzde)
|
|
|
MPE
|
GSYH
Büyümesi
|
TÜFE
|
İşsizlik
Oranı
|
Cari İ.D/
GSYH
|
Bütçe
D./GSYH
|
|
1
|
Brezilya
|
93,3
|
-4,1
|
3,2
|
13,2
|
-0,9
|
-13,4
|
|
2
|
Meksika
|
95,7
|
-8,2
|
3,4
|
4,4
|
2,5
|
-4,6
|
|
3
|
Şili
|
94,6
|
-5,8
|
3,0
|
10,8
|
1,4
|
-7,1
|
|
4
|
Filipinler
|
94,2
|
-9,5
|
2,6
|
10,4
|
3,2
|
-5,5
|
|
5
|
Çin
|
98,0
|
2,3
|
2,4
|
3,8
|
2,0
|
-11,4
|
|
6
|
Hindistan
|
…
|
-8,0
|
6,2
|
…
|
1,0
|
-12,3
|
|
7
|
Endonezya
|
96,6
|
-2,1
|
2,0
|
7,1
|
-0,4
|
-5,9
|
|
8
|
Malezya
|
97,5
|
-5,6
|
-1,1
|
4,5
|
4,4
|
-5,1
|
|
9
|
Kore
|
99,1
|
-1,0
|
0,5
|
3,9
|
4,6
|
-2,8
|
|
10
|
Tayland
|
97,7
|
-6,1
|
-0,8
|
2,0
|
3,3
|
-4,7
|
|
11
|
Güney
Afrika Cumhuriyeti
|
89,9
|
-7,0
|
3,3
|
29,2
|
2,2
|
-12,2
|
|
12
|
Rusya
|
96,9
|
-3,1
|
3,4
|
5,8
|
2,2
|
-4,1
|
|
13
|
Polonya
|
97,2
|
-2,7
|
3,4
|
3,2
|
3,5
|
-8,2
|
|
14
|
Romanya
|
95,1
|
-3,9
|
2,6
|
5,0
|
-5,1
|
-9,7
|
|
|
14 Ülke Ortalaması (1)
|
95,7
|
-4,6
|
2,4
|
7,9
|
1,7
|
-7,6
|
|
15
|
Türkiye
|
93,9
|
1,8
|
12,3
|
13,1
|
-5,1
|
-5,4
|
|
|
|
H a t ı r l
a t m a
|
|
|
|
2 0
1 9
|
|
|
14 Ülke Ortalaması (1)
|
98,3
|
3,0
|
2,8
|
6,6
|
0,0
|
-2,8
|
|
|
Türkiye
|
93,8
|
0,9
|
15,2
|
13,7
|
0,9
|
-5,6
|
Kaynak:
IMF, World Economic Outlook Database April 2021 ve kendi hesaplamalarımız.
(1) Dönemsel yüzde
değerler, aritmetik ortalamalardır.
Ülkelerin istihdam performansı,
işsizlik oranı ile ölçülmektedir. İncelenen dönemde, IMF veri tabanında Hindistan
için işsizlik verisi bulunmamaktadır. Bu nedenle, istihdam açısından bu
çalışmada 13 ülkenin ortalama performansı değerlendirilecektir. Covid-19
salgını, Türkiye ve Polonya dışında diğer ülkelerde işsizlik oranında önemli
bir yükselmeye neden olmuştur. Nitekim 2019 yılında 13 ülkenin ortalama işsizlik
oranı yüzde 6,6 iken bu oran 2020 yılında yüzde 7,9’a yükselmiştir. İşsizlik
oranındaki en yüksek artışlar, Filipinler, Şili ve Endonezya’da gözlenmiştir.
Bu üç ülkede 2019 yılında ortalama yüzde 5,9 olan işsizlik oranı 2020 yılında
yüzde 9,4’e sıçramıştır. Polonya’da işsizlik oranı 2020 yılında yüzde 3,3’ten
yüzde 3,2’ye gerilerken, Türkiye’de yüzde 13,7’den yüzde 13,2’ye inmiştir.
Türkiye’de salgın döneminde işçi çıkarma yasağının getirilmesi, “kısmı çalışma ödeneği” uygulaması ve
ücretsiz izne ayrılanlara sağlanan “nakit ücret desteği”, istihdam hacmindeki
düşüşü sınırlamıştır. Güney Afrika Cumhuriyeti yüzde 29,2 ile en yüksek
işsizlik oranına sahip ülke konumunda bulunmaktadır. Bu ülkeyi yüzde 13,2
işsizlik oranı ile Brezilya ve yüzde 13,1 oranı ile Türkiye takip etmektedir.
Güney Afrika Cumhuriyeti hariç tutulduğunda 12 ülkenin ortalama işsizlik oranı
2020 yılında yüzde 4,8’den yüzde 6,1’e yükselmektedir. Bu oranlar dikkate
alındığında, Brezilya ve Türkiye‘nin istihdam performansının oldukça kötü olduğu
görülmektedir.
Ülkelerin dış denge performansı cari
işlemler dengesi/GSYH oranı ile ölçülmektedir. IMF Nisan ayı raporuna göre,
2020 yılında 14 ülkenin ortalama olarak GSYH’nin yüzde 1,7’si kadar cari
işlemler dengesi fazlası vereceği tahmin edilmektedir. Romanya ve Türkiye’de
cari işlemler dengesi 2020 yılında GSYH’nın yüzde 5,1’i oranında açık verirken,
diğer ülkelerin cari işlemler dengesinde genelde iyileşme gözlenmiştir. Türkiye
ve Romanya dışında, Brezilya ve Endonezya cari işlemler dengesi açığı verirken,
diğer ülkeler cari işlemler fazlası vermişlerdir,
İç denge performansının göstergesi
olarak, genel devlet bütçe dengesi/GSYH oranı (general government net
lending/borrowing/GNP) kullanılmıştır. 2019 yılında, 14 ülke ortalama olarak
GSYH’nın yüzde 2,8’i kadar bütçe açığı vermişlerdir. Covid-19 salgını nedeniyle
iş ve istihdam kaybına uğrayan firma ve kişilere yapılan destekler pek çok
ülkede önemli boyutlara ulaşmış, ayrıca iktisadi faaliyetlerdeki gerileme
ülkelerin kamu gerlirlerini olumsuz etkilemiştir. Bu iki unsur bütçe
açıklarının GSYH’ya oranını önemli ölçüde yükseltmiştir. Nitekim 2019 yılında
14 ülke ortalama olarak GSYH’nın yüzde 2,8’i kadar bütçe açığı verirken, bu
oran 2020 yılında yüzde 7,6’ya yükselmiştir. Brezilya, Çin, Hindistan ve Güney
Afrika Cumhuriyeti’nde bütçe açığının GSYH’ya oranı yüzde 10’ları aşmıştır. IMF
tahmin ve verilerine göre Türkiye’de genel
devlet bütçe açığının/GSYH’ya oranı ise 2020 yılında yüzde 5,6’dan yüzde 5,4’e
gerilemiştir. Türkiye’de salgına karşı uygulamaya konulan programların önemli
ölçüde bütçe dışından ve banka kredi genişlemesi ile finanse edilmesi bu
gelişmede etkili olmuştur.
Büyüme,
enflasyon, işsizlik oranı, cari işlemler dengesi/GSYH ve bütçe dengesi/GSYH oranlarınnın
bileşiminden oluşan 14 ülkenin Makroekonomik Performans Endeksi ortalaması 2020
yılında, geçen yıla göre, yüzde 2,6 oranında gerilemiş ve 95,7 değerini
almıştır. Filipinler, Tayland ve Romanya’da makroekonomik performans daha
belirgin ölçüde zayıflarken, Kore ve Çin’de makroekonomik performanstaki
bozulma sınırlı kalmıştır. IMF verilerine göre, salgına rağmen 2020 yılında
Türkiye’nin makroekonomik performansı 2019 yılına göre sınırlı ölçüde iyileşme
göstermiştir. Bunda, 2018 yılı ortasında yaşanan krizin etkisiyle 2019 yılı performansının
da oldukça zayıf olmasının yarattığı düşük baz etkisi yanı sıra, 2020 yılında
GSYH’nın büyüme göstermesi, işsizlik ve enflasyon oranlarındaki düşüş etkili
olmuştur.
4. 2021-2023 Dönemi
Temel Ekonomik Göstergeleri:
IMF projeksiyonlarına göre, 14
ülkenin ortalama GSYH büyüme hızının 2021-2023 döneminde yüzde 3,9’a yükselmesi
beklenmektedir. Bu ülkelerin 2018-2020 döneminde ortalama büyüme hızları yüzde
0,9 olarak gerçekleşmişti. Genelde ülkelerin büyüme performansları 2018 ve 2019
yıllarında geçmiş dönemlere göre zayıflamış ve 2020 yılında yaşanan Covid-19
salgını ile de Çin ve Türkiye hariç tüm ülkelerde ekonomik daralma yaşanmıştır.
IMF 2021-2023 döneminde ekonomilerin tekrar büyüme sürecine gireceğini, özellikle
büyüme performansının Hindistan, Filipinler, Çin ve Malezya da oldukça
güçleneceğini tahmin etmektedir. Güney Afrika Cumhuriyeti ve Brezilya’da büyüme
performansının nispeten zayıf olacağı tahmin edilmektedir. 2003-2017 döneminde
yüzde 5,8 oranında büyüme sağlayan Türkiye, krizler ve Covid-19 nedeniyle 2018-2020
döneminde yüzde 1,9 oranındaki GSYH büyümesi ile oldukça zayıf bir büyüme
performansı göstermiştir. IMF projeksiyonlarına göre, Türkiye’nin 2021-2023
döneminde ortalama yüzde 4,3 oranında büyüyeceği tahmin edilmektedir.
Tablo: 3-2021-2023
Dönemi Temel Ekonomik Göstergeleri (Yüzde)
|
|
|
MPE
|
GSYH
Büyümesi
|
TÜFE
|
İşsizlik
Oranı
|
Cari İ.D/
GSYH
|
Bütçe
D./GSYH
|
|
1
|
Brezilya
|
96,1
|
2,8
|
3,9
|
13,4
|
-0,9
|
-7,6
|
|
2
|
Meksika
|
99,4
|
3,4
|
3,2
|
3,4
|
1,0
|
-2,9
|
|
3
|
Şili
|
98,6
|
4,2
|
3,0
|
8,3
|
-0,3
|
-2,4
|
|
4
|
Filipinler
|
99,0
|
6,6
|
3,1
|
6,5
|
-1,6
|
-5,8
|
|
5
|
Çin
|
99,8
|
6,5
|
1,7
|
3,6
|
1,3
|
-8,7
|
|
6
|
Hindistan
|
…
|
8,7
|
4,3
|
…
|
-1,5
|
-9,2
|
|
7
|
Endonezya
|
99,0
|
5,3
|
2,7
|
5,9
|
-1,4
|
-4,5
|
|
8
|
Malezya
|
100,6
|
6,1
|
2,0
|
3,6
|
3,1
|
-3,6
|
|
9
|
Kore
|
100,0
|
3,0
|
1,2
|
4,2
|
4,1
|
-2,6
|
|
10
|
Tayland
|
100,7
|
4,0
|
1,2
|
1,2
|
2,1
|
-2,6
|
|
11
|
Güney
Afrika Cumhuriyeti
|
92,0
|
2,2
|
4,4
|
31,1
|
-1,3
|
-8,7
|
|
12
|
Rusya
|
99,6
|
3,2
|
3,9
|
5,1
|
3,4
|
-0,5
|
|
13
|
Polonya
|
99,4
|
4,0
|
2,7
|
4,6
|
1,3
|
-3,4
|
|
14
|
Romanya
|
98,3
|
4,9
|
2,5
|
4,9
|
-4,8
|
-6,5
|
|
|
14 Ülke Ortalaması (1)
|
98,4
|
3,9
|
2,8
|
7,2
|
0,2
|
-4,2
|
|
15
|
Türkiye
|
95,4
|
4,3
|
12,1
|
10,8
|
-2,5
|
-6,0
|
|
|
|
H a t ı r l
a t m a
|
|
|
|
2018-2020
Ortalaması
|
|
|
14 Ülke Ortalaması (1)
|
97,6
|
0,9
|
2,7
|
7,0
|
0,5
|
-4,2
|
|
|
Türkiye
|
94,0
|
1,9
|
14,6
|
12,6
|
-2,3
|
-4,9
|
Kaynak:
IMF, World Economic Outlook Database April 2021 ve kendi hesaplamalarımız.
(1) Dönemsel yüzde
değerler, aritmetik ortalamalardır.
14 ülkenin ortalama TÜFE enflasyonunun
2021-2023 döneminde yüzde 2,8 olması beklenmektedir. 15 ülke içinde kronik
enflasyon sorunu olan tek ülke Türkiye’dir. 2003-2017 döneminde Türkiye’de
ortalama TÜFE enflasyonu yüzde 9,6 iken, bu oran 2018-2020 döneminde yüzde
14,6’ya yükselmiştir. IMF projeksiyonlarına göre, Türkiye’de enflasyon çift
hane ile 15 ülke arasında en sorunlu gösterge olmaya 2021-2023 döneminde de
devam etmektedir. Türkiye’de TÜFE enflasyonunun, 2021-2023 döneminde yüzde
12,1’e gerileyeceği tahmin edilmektedir. Türkiye’den sonra en yüksek enflasyon
oranı Güney Afrika Cumhuriyeti (yüzde 4,4) ve Hindistan’da (yüzde 4,3)
görülmektedir.
Hindistan’ın işsizlik verisi
olmadığından 13 ülke verisi incelenecektir. 13 ülkenin ortalama işsizlik
oranının 2021-2023 döneminde sınırlı ölçüde artarak yüzde 7,2’ye yükselmesi
beklenmektedir. Bu ülkeler içinde Güney Afrika Cumhuriyeti tarihsel olarak en
yüksek işsizlik oranına sahip ülke konumunda bulunmaktadır. 2018-2020 döneminde
yüzde 28,3 olan işsizlik oranının 2021-2023 döneminde yüzde 31,1’e yükselmesi
beklenmektedir. Güney Afrika Cumhuriyeti hariç tutulduğunda, 12 ülkede ortalama
işsizlik oranı, her iki dönemde de, yüzde 5,2 civarında kalmaktadır. 15 ülke
içinde Türkiye, enflasyon gibi, kronik yüksek işsizlik oranına sahip ülkelerden
birisidir. 2003-2017 döneminde yüzde 10 olan işsizlik oranı, büyüme
performansındaki zayıflama sonucunda, 2018-2020 döneminde yüzde 12,6’ya
yükselmiştir. IMF, Türkiye’nin işsizlik oranında 2021-2023 döneminde önemli bir
iyileşme beklemekte ve işsizlik oranının yüzde 10,8’e gerileyeceğini tahmin etmektedir.
Güney Afrika Cumhuriyeti dışında, Türkiye gibi kronik işsizlik sorununa sahip
ülkeler Brezilya (yüzde 13,4) ve Şili’dir (yüzde 8,3). IMF her iki ülkede
işsizlik oranının bir önceki döneme göre yükselmesini beklemektedir. 15 ülke
içinde Tayland, Çin, Malezya ve Kore oldukça düşük işsizlik oranlarına sahip
olan ülkelerin başında gelmektedir.
2003-2017 döneminde 15 ülke içinde
yüksek cari işlemler dengesi açığı veren ülkeler, sırasıyla, Romanya (yüzde
-5,5), Türkiye (yüzde -4,7), Güney Afrika Cumhuriyeti (yüzde -3,6) ve Polonya
(yüzde -3,4) olmuştur. Diğer ülkeler ise, Asya ülkeleri öncülüğünde, ortalama
yüzde 2 civarında cari işlemler dengesi fazlası vermişlerdir. 2018-2020
döneminde asya ülkelerinin cari işlem fazlaları azalmış ve 11 ülkenin cari
işlemler dengesi fazlaları yüzde 1 civarına inmiştir. Bu dönemde, Polonya (yüzde
0,9) cari işlemler dengesi fazlası vermeye başlamış, Türkiye (yüzde -2,3) ve
Güney Afrika Cumhuriyeti (yüzde -1,4) cari işlemler dengesi açıkları ise önemli
ölçüde gerilemiştir. Romanya’nın cari işlemler açığı ise yüzde 4,7 oranı ile
yüksek seviyesini korumuştur. 2021-2023 döneminde 14 ülkenin yüzde 0,2 oranında
cari işlemler dengesi fazlası vermesi beklenmektedir. Bu dönemde Türkiye’nin cari
işlemler dengesi açığının yüzde 2,5 olması beklenirken, en yüksek açığı yüzde
4,8 oranı ile Romanya’nın vereceği tahmin edilmektedir.
Son yıllarda 15 ülke grubunda en fazla
trend değişikliği gösteren veri bütçe açığıdır (genel devlet borçlanma
gereğinin/GSYH’ya oranı). 2003-2017 döneminde Türkiye hariç 14 ülkede bütçe
açığının GSYH’ya oranı ortalama yüzde 2 iken, bu oran, Covid-19 salgınının
etkisiyle, 2000 yılında yüzde 7,2’ye yükselmiştir. Böylece 2018-2020 döneminde
bütçe açığının GSYH’ya oranı yüzde 4,2 olmuştur. 2021-2023 döneminde de bütçe
açığının GSYH’ya oranının yüzde 4,2 seviyesinde kalacağı tahmin edilmektedir.
Türkiye’de de benzer durum gözlenmiştir. 2003-2017 döneminde bütçe açığının
GSYH’ya oranı (genel devlet borçlanma gereği/GSYH), yüzde 2,6 iken, bu oran
2018-2020 döneminde yüzde 4,9’a çıkmıştır. IMF 2021-2023 döneminde bu oranın
yüzde 6’ya yükseleceğini tahmin etmektedir.
5. Makroekonomik Performans Endeksi (MEP):
İncelenen
beş temel gösterge ağırlıklandırılarak Makroekonomik Performans Endeksi (MPE)
oluşturulmaktadır. MPE oluşturulurken, gösterge değerlerine 100 ilave edilmekte
ve büyüme pozitif, diğer göstergeler negatif işleme tabi tutulmaktadır. MPE’de,
büyümeye yüzde 30, enflasyona yüzde 20, işsizlik oranına yüzde 20, cari
işlemler dengesi/GSYH oranına yüzde 15, bütçe dengesi/GSYH oranına da yüzde 15
ağırlık verilmektedir.
2003-2017 döneminde, 13 ülkenin
ortalama Makroekonomik Performans Endeksi (MEP) 98,7 değerini almıştır. Bu
dönemde Türkiye, Brezilya ile aynı performansı göstermiş ve MPE değeri 96,7
olmuştur. Makroekonomik performansı Türkiye’den daha zayıf ülke, 93,8 endeks
değeri ile Güney Afrika Cumhuriyeti’dir. 2018 yılında, 13 ülke ortalamasında,
MPE değeri 2003-2017 dönemi düzeyinde kalmış, Türkiye’nin performansı ise, kriz
nedeniyle belirgin bir düşüş göstermiş ve MPE değeri 94,5’e gerilemiştir
(Tablo:4). 2018 yılında, Tayland, Kore, Rusya, Malezya, Polonya ve Çin en
başarılı ülkelerdir. Performansı en fazla yükselen ülke ise Polonya olmuştur. 2019
yılında 13 ülke genelinde MPE değerinde sınırlı bir düşüş gözlenmiştir. Türkiye’de ise
büyüme performansındaki zayıflama yanı sıra, enflasyon ve işsizlik
oranlarındaki yükseliş MPE değerinin düşmesine neden olmuştur.
Tablo: 4 –
Makroekonomik Performans Endeksi (MPE)
|
|
|
2003-17
|
2018
|
2019
|
2020
|
2018-20
|
2021-23
|
|
1
|
Brezilya
|
96,7
|
95,9
|
96,0
|
93,3
|
95,1
|
96,1
|
|
2
|
Meksika
|
98,5
|
98,4
|
98,2
|
95,7
|
97,4
|
99,4
|
|
3
|
Şili
|
99,0
|
98,4
|
97,4
|
94,6
|
96,8
|
98,6
|
|
4
|
Filipinler
|
99,6
|
99,2
|
99,9
|
94,2
|
97,7
|
99,0
|
|
5
|
Çin
|
101,9
|
100,2
|
99,6
|
98,0
|
99,3
|
99,8
|
|
6
|
Hindistan
(1)
|
…
|
…
|
…
|
…
|
…
|
…
|
|
7
|
Endonezya
|
98,6
|
99,1
|
99,1
|
96,6
|
98,3
|
99,0
|
|
8
|
Malezya
|
101,3
|
100,5
|
100,7
|
97,5
|
99,6
|
100,6
|
|
9
|
Kore
|
100,6
|
100,9
|
100,4
|
99,1
|
100,1
|
100,0
|
|
10
|
Tayland
|
101,1
|
101,7
|
101,3
|
97,7
|
100,2
|
100,7
|
|
11
|
G.
Afrika C.
|
93,8
|
92,8
|
92,3
|
89,9
|
91,6
|
92,0
|
|
12
|
Rusya
|
98,7
|
100,8
|
99,6
|
96,9
|
99,1
|
99,6
|
|
13
|
Polonya
|
97,5
|
100,3
|
100,2
|
97,2
|
99,2
|
99,4
|
|
14
|
Romanya
|
97,5
|
98,5
|
98,3
|
95,1
|
97,3
|
98,3
|
|
|
13 Ülke Ortalaması(1)
|
98,7
|
98,7
|
98,3
|
95,7
|
97,6
|
98,4
|
|
15
|
Türkiye
|
96,7
|
94,5
|
93,8
|
93,9
|
94,0
|
95,4
|
Kaynak:
Kendi hesaplamalarımız.
(1) Hindistan’ın
işsizlik verisi olmadığından MPE 13 Ülke ortalamasıdır.
2020 yılında Covid-19 salgını 13
ülkenin makroekonomik performansını olumsuz etkilemiştir. Ülkelerin büyüme hızları
önemli ölçüde gerilerken, işsizlik oranları ve bütçe açıkları ciddi ölçüde
yükselmiştir. 13 ülkenin MPE değeri, bir önceki yıla göre, yüzde 2,6 oranında
gerileyerek 95,7 değerini almıştır. 2020
yılında makroekonomik performansı sınırlı ölçüde iyileşen tek ülke Türkiye
olmuştur. Ancak Türkiye’nin MPE değeri 93,9 ile 13 ülke ortalaması altında kalmıştır. 2018-2020 dönemi
değerlendirildiğinde 13 ülkenin makroekonomik performans endeksinde, 2003-2017
dönemine göre, yüzde 1,1 oranında düşüş gözlenirken, Türkiye’nin performans
endeksindeki düşüş yüzde 2,8 olmuştur.
IMF projeksiyonlarına göre, 2021-2023
döneminde incelenen ülkelerin performansında iyileşme beklenmektedir. 13
ülkenin MPE değerinin, 2018-2020 dönemine göre, yüzde 0,8 oranında artarak 98,4
değerine yükseleceği tahmin edilmektedir. IMF projeksiyonları, Türkiye’nin ekonomik
göstergelerinde de olumlu bir gelişmeye işaret etmektedir. Bu projeksiyonlara
göre, Türkiye’nin MPE değerinin, bir önceki döneme göre, yüzde 1,5 oranında
yükselmesi ve 95,4 değerini alması beklenmektedir. 2021-2023 döneminde 13 ülke
geneli ve Türkiye için hesapladığımız MPE değerleri, 2003-2017 döneminin
altında kalmaktadır. Polonya, Romanya, Rusya, Meksika ve Endonezya’nın
makroekonomik performanslarının, 2003-2017 döneminden daha iyi olduğu
gözlenmektedir.
Türkiye ve 13 ülkenin makroekonomik
performans endeksi karşılaştırıldığında, gerek ülke bazında gerek 13 ülke
ortalamasında endeksin Türkiye’ye göre daha istikrarlı bir yapı gösterdiği
görülmektedir (Bakınız Grafik:1). Türkiye’de yüksek enflasyon ve cari açığın
yanı sıra, büyümenin çok oynak olması makroekonomik performansı olumsuz
etkilemekte ve istikrarsız bir yapının ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
Bu durum, makroekonomik performans endeksi ile büyüme
endeksi karşılaştırıldığında daha açık olarak görülmektedir. Aşağıdaki grafikte
görüleceği gibi, MPE ile büyüme endeksi arasındaki fark Türkiye’de,13 ülkeye
göre, hem yüksek hem de çok oynaktır. Bu durum, ekonomide belirsizliği artıran,
öngörülebilirliği azaltan önemli bir faktörü oluşturmaktadır.
5.
Genel Değerlendirme:
Bu
çalışmada, Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) 2021 yılı Nisan ayı “Dünya Ekonomik
Görünümü” raporu veri setinden yararlanarak 2003-2017, 2018-2020 ve 2021-2023
dönemlerine ilişkin Türkiye dahil 15 ülkenin temel ekonomik göstergeleri ve makroekonomik
performansı karşılaştırılmıştır. Türkiye, incelenen dönemde 15 ülke arasında
büyüme ve iç denge performansı açısından daha olumlu bir pozisyona sahip iken,
enflasyon, dış denge ve istihdam açısından zayıf bir konumda bulunmaktadır.
Türkiye 2003-2017 döneminde büyüme
performansı açısından 3.sırada yer alırken, 2017 yılında en yüksek büyüme
hızına sahip ülke konumuna yükselmiştir. Ancak, 2018 yılı Mayıs ayından
itibaren yaşanan olumsuz ekonomik gelişmelerin, 2018 ve 2019 yıllarında
Türkiye’nin büyüme performansını önemli ölçüde zayıflattığı görülmektedir. 2018
ve 2019 yıllarında 14 ülke ortalama yüzde 4,1 ve yüzde 3 oranında büyüme
gerçekleştirirken, Türkiye’de büyüme, bu yıllarda, yüzde 3 ve yüzde 0,9 olmuş
ve 15 ülke arasındaki sırası 9 ve 12’ye gerilemiştir. 2020 yılında Covid-19
salgını nedeniyle 14 ülkede yüzde 4,6 daralma yaşanırken, Türkiye ve Çin,
sırasıyla, yüzde 1,8 ve yüzde 2,3
oranında büyüme gerçekleştirmiş ve Türkiye 2. sıraya yükselmiştir.
2021-2023 dönemine ilişkin projeksiyonlarda, 14 ülkenin ortalama büyüme hızı
yüzde 3,9 iken, Türkiye’nin büyüme hızının yüzde 4,3 olması beklenmektedir.
Ancak Asya ülkeleri ve Romanya’nın büyüme performansında yükselme gözlenmekte
ve Türkiye büyüme açısından 7. sıraya gerilemektedir.
Türkiye, 15 ülke içinde en yüksek
enflasyon oranına sahip ülke konumunda bulunmaktadır. 2003-2017 döneminde
Türkiye’de ortalama enflasyon yüzde 9,6 iken, 14 ülkede yüzde 4,5 olmuştur. Bu
dönemde, Türkiye’den sonra en yüksek enflasyon oranına sahip ülkeler,
sırasıyla, Rusya (yüzde 9,5), Hindistan (yüzde 6,7), Endonezya (yüzde 6,6) ve Brezilya’dır
(yüzde 6,5). Bu dört ülke, son yıllarda enflasyon konusunda oldukça iyi bir
performans gösterirken, Türkiye’nin yüksek olan enflasyon oranı daha da
yükselmiştir. Türkiye’nin enflasyon oranı 2018-2020 döneminde yüzde 14,6’ya
yükselirken, bu dört ülkenin ortalama emflasyon oranı yüzde 7,3’ten yüzde 3,7’ye
gerilemiştir. IMF projeksiyonlarına göre, Türkiye’de ortalama enflasyonun
2021-2023 döneminde yüzde 12,1 gerilemesi beklenmekte, ancak Türkiye
sonunculuktan kurtulamamaktadır.
Enflasyon performansı yanı sıra,
Türkiye’nin istihdam ve dış denge performansı da oldukça zayıftır. Türkiye,
istihdam performansı açısından Güney Afrika Cumhuriyeti ve Brezilya’dan daha
iyi konumda bulunurken, cari işlemler dengesi açısından Romanya’dan daha olumlu
bir performans göstermektedir. İç denge performansı son yıllarda bozulmakla
birlikte, Türkiye diğer ülkelerden farklı olarak 2020 yılında Covid-19
salgınına rağmen bütçe açığını kontrol altında tutmayı başarmıştır.
Tablo: 5 – Seçili
Alanlarda Performansı En Yüksek Ülkeler ile Türkiye’nin Sıralamadaki Yeri
|
Politika
Alanı
|
Gösterge
|
2003-17
|
2018
|
2019
|
2020
|
2018-20
|
2021-23
|
|
14 Ülke
Ortalaması
|
|
1
|
Büyüme
|
GSYH-%
|
4,6
|
4,1
|
3,0
|
-4,6
|
0,9
|
3,9
|
|
2
|
Enflasyon
|
TÜFE -%
|
4,5
|
3,0
|
2,8
|
2,4
|
2,7
|
2,8
|
|
3
|
İstihdam(1)
|
İşsizlik Or.-%
|
7,5
|
6,6
|
6,6
|
7,9
|
7,0
|
7,2
|
|
4
|
Dış
Denge
|
CİD/GSYH-%
|
0,7
|
-0,4
|
0,0
|
1,7
|
0,5
|
0,2
|
|
5
|
İç
Denge
|
But. D./GSYH-%
|
-2,0
|
-2,1
|
-2,8
|
-7,6
|
-4,2
|
-4,2
|
|
|
MPE
|
Endeks
|
98,7
|
98,7
|
98,3
|
95,7
|
97,6
|
98,4
|
|
|
|
|
En iyi
Performans Gösteren Ülkeler
|
|
|
|
|
2003-17
|
2018
|
2019
|
2020
|
2018-20
|
2021-23
|
|
1
|
Büyüme
|
GSYH-%
|
Çin
|
Çin
|
Filipinler
|
Çin
|
Çin
|
Hindistan
|
|
2
|
Enflasyon
|
TÜFE -%
|
Tayland
|
Malezya
|
Kore
|
Malezya
|
Malezya
|
Kore
|
|
3
|
İstihdam(1)
|
İşsizlik Or.-%
|
Tayland
|
Tayland
|
Tayland
|
Tayland
|
Tayland
|
Tayland
|
|
4
|
Dış
Denge
|
CİD/GSYH-%
|
Malezya
|
Rusya
|
Tayland
|
Kore
|
Tayland
|
Kore
|
|
5
|
İç
Denge
|
But. D./GSYH-%
|
Kore
|
Rusya
|
Rusya
|
Kore
|
Rusya
|
Rusya
|
|
|
MPE
|
Endeks
|
Çin
|
Tayland
|
Tayland
|
Kore
|
Tayland
|
Tayland
|
|
|
|
|
Türkiye
Verisi
|
|
|
|
|
2003-17
|
2018
|
2019
|
2020
|
2018-20
|
2021-23
|
|
1
|
Büyüme
|
GSYH-%
|
5,8
|
3,0
|
0,9
|
1,8
|
1,9
|
4,3
|
|
2
|
Enflasyon
|
TÜFE -%
|
9,6
|
16,3
|
15,2
|
12,3
|
14,6
|
12,1
|
|
3
|
İstihdam(1)
|
İşsizlik Or.-%
|
10,0
|
11,0
|
13,7
|
13,1
|
12,6
|
10,8
|
|
4
|
Dış
Denge
|
CİD/GSYH-%
|
-4,7
|
-2,8
|
0,9
|
-5,1
|
-2,3
|
-2,5
|
|
5
|
İç
Denge
|
But. D./GSYH-%
|
-2,6
|
-3,7
|
-5,6
|
-5,4
|
-4,9
|
-6,0
|
|
|
MPE
|
Endeks
|
96,7
|
94,5
|
93,8
|
93,9
|
94,0
|
95,4
|
|
|
|
|
Türkiye’nin
15 Ülke Sıralamasındaki Yeri
|
|
|
|
|
2003-17
|
2018
|
2019
|
2020
|
2018-20
|
2021-23
|
|
1
|
Büyüme
|
GSYH-%
|
3
|
9
|
13
|
2
|
4
|
7
|
|
2
|
Enflasyon
|
TÜFE -%
|
15
|
15
|
15
|
15
|
15
|
15
|
|
3
|
İstihdam(1)
|
İşsizlik Or.-%
|
12
|
12
|
13
|
12
|
13
|
12
|
|
4
|
Dış
Denge
|
CİD/GSYH-%
|
14
|
11
|
6
|
14
|
14
|
14
|
|
5
|
İç
Denge
|
Büt. D./GSYH-%
|
10
|
11
|
12
|
6
|
10
|
10
|
|
|
MPE
|
Endeks
|
12
|
13
|
13
|
12
|
13
|
13
|
(1)
İşsizlik verisi olmaması nedeniyle Hindistan hariç tutulmuştur. Bu alanda 14
ülke karşılaştırılmıştır.
Kaynak: IMF, World
Economic Outlook Database ve kendi hesaplamalarımız.
