EĞİTİM VE SEKTÖRLERE GÖRE AYLIK ORTALAMA ÜCRETLER İLE
ASGARİ ÜCRET KARŞILAŞTIRMASI (2010-2022 DÖNEMİ)
TÜİK, cinsiyet, eğitim ve
ekonomik sektörlere göre ücretli çalışanların dağılımı, aylık ortalama brüt
ücretler ile aylık çalışılan süreye ilişkin verilerin yer aldığı “2022 Yılı
Kazanç Yapısı İstatistiklerini” açıklamıştır. Kazanç Yapısı İstatistikleri, anket verilerine dayalı olarak
2006 yılından itibaren Avrupa Birliği ülkeleri ile eş zamanlı olarak dört yılda
bir açıklanmaktadır. 2022 yılında “Kazanç Yapısı İstatistikleri” ilk kez idari
kayıtlar kullanılarak üretilmiş olup, en az bir ücretli çalışanı bulunan tüm
girişimler çalışmanın kapsamına dahil edilmiştir. Kazanç Yapısı
İstatistiklerinde referans ay olarak “Kasım Ayı” alınmaktadır.
Bu notta 2022 yılı verileri yanı sıra daha önce anketlere dayalı olarak ve Kasım ayı referans
alınarak açıklanan 2010 ve 2018 yılı verileri birlikte değerlendirilecek ve
aylık ortalama brüt ücretler ile aylık brüt asgari ücret karşılaştırması
yapılacaktır. 2010 ve 2022 yıllarında asgari ücret altı aylık, 2018 yılında ise
yıllık olarak açıklanmıştır. Kasım ayı referans alındığı için, her üç yılda da
ikinci altı aylık dönemdeki brüt asgari ücret verisi kullanılmıştır.
Tablo:1- Eğitim ve Sektörlere Göre Aylık Ücret ve Asgari Ücret
Karşılaştırması
|
|
Aylık
Ortalama Brüt Ücret (TL.) |
% Değişim |
Aylık Ort.Ücret/Asgari Ücret |
|||||
|
2010 |
2018 |
2022 |
2022/18 |
2022/10 |
2010 |
2018 |
2022 |
|
|
TOPLAM |
1.512 |
3.960 |
11.143 |
181,4 |
637,0 |
1,99 |
1,95 |
1,72 |
|
İlkokul
ve altı |
1,032 |
2.851 |
7.830 |
174,6 |
658,7 |
1,36 |
1,40 |
1,21 |
|
İlköğretim |
1.026 |
2.804 |
8.262 |
194,7 |
705,3 |
1,68 |
1,38 |
1,28 |
|
Lise |
1.280 |
3.011 |
9.349 |
210,5 |
630,4 |
2,09 |
1,48 |
1,44 |
|
Y.Öğretim |
2.663 |
5.778 |
15.070 |
160,8 |
465,9 |
3,50 |
2,85 |
2,33 |
|
ERKEK |
1.510 |
4.050 |
11.233 |
177,4 |
643,9 |
1,98 |
2,00 |
1,74 |
|
KADIN |
1.519 |
3.766 |
10.961 |
191,0 |
621,6 |
2,00 |
1,86 |
1,69 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
SANAYİ |
1.415 |
3.752 |
11.140 |
196,9 |
687,4 |
1,86 |
1,85 |
1,72 |
|
Madencilik |
1.653 |
4.746 |
14.052 |
196,1 |
750,1 |
2,17 |
2,34 |
2,17 |
|
İmalat |
1.350 |
3.642 |
10.916 |
199,7 |
708,6 |
1,77 |
1,79 |
1,69 |
|
Elektrik-Gaz Ür-D. |
3.142 |
4.522 |
15.382 |
240,2 |
389,6 |
4,13 |
2,23 |
2,38 |
|
İNŞAAT |
1.168 |
3.324 |
8.522 |
156,4 |
629,7 |
1,53 |
1,64 |
1,32 |
|
HİZMETLER |
1.640 |
4.190 |
11.485 |
174,1 |
600,1 |
2,16 |
2,06 |
1,77 |
|
Top.-Per.Ticaret |
1.380 |
3.514 |
9.068 |
158,1 |
557,1 |
1,81 |
1,73 |
1,40 |
|
Ulaştırma-Hab. |
1.503 |
4.054 |
11.480 |
183,2 |
663,8 |
1,98 |
2,00 |
1,77 |
|
Konak.-Yiyecek |
1.274 |
2.872 |
7.319 |
189,7 |
553,0 |
1,67 |
1,41 |
1,29 |
|
Bilgi-İletişim |
2.845 |
7.492 |
23.119 |
208,6 |
712,6 |
3,74 |
3,69 |
3,57 |
|
Finans-sigorta |
2.932 |
6.559 |
21.325 |
225,1 |
627,3 |
3,85 |
3,23 |
3,30 |
|
Mes.-Bilim.Teknik |
2.541 |
4.888 |
11.222 |
129,6 |
341,7 |
3,34 |
2,41 |
1,73 |
|
İdari-Destek Hiz. |
1.123 |
2.999 |
9.369 |
212,4 |
734,3 |
1,48 |
1,48 |
1,45 |
|
Eğitim |
1.924 |
5.280 |
13.925 |
163,7 |
623,7 |
2,53 |
2,60 |
2,15 |
|
Sağlık |
1.890 |
4.429 |
15.570 |
251,6 |
723,8 |
2,48 |
2,18 |
2,41 |
|
Kültür-Eğlen.Spor |
1.690 |
4.572 |
16.555 |
262,1 |
879,6 |
2,22 |
2,25 |
2,56 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ASGARİ ÜCRET-Brüt |
761 |
2.030 |
6.471 |
218,8 |
750,3 |
1,00 |
1,00 |
1,00 |
Kaynak: TÜİK ve kendi
hesaplamalarımız.
2010 yılında 1.512 lira olan aylık ortalama brüt ücret,
2018 yılında 3.960 liraya, 2022 yılında ise 11.143 liraya yükselmiştir. Aynı
yıllarda aylık brüt asgari ücret ise, sırasıyla, 761 lira, 2.030 lira ve 6.471
lira olarak uygulanmıştır. 2022-2010 döneminde asgari ücret yüzde 750,3
oranında artarken, ekonomi genelinde aylık brüt ortalama ücret yüzde 637
oranında artmıştır. Böylece, 2010 yılında aylık ortalama brüt ücret asgari
ücretin 1,99 katı iken, bu oran 2018 yılında 1,95 katına, 2022 yılında ise 1,72
katına gerilemiştir. Bu oranlar, asgari ücret artışlarının aylık ortalama
ücretlere daha düşük oranda yansıtıldığına işaret etmektedir. 2010-2022
döneminde asgari ücret artışının yüzde 85’i aylık ortalama ücretlere
yansıtılmıştır (Sektörel istihdamdaki değişimin etkisini gidermek için 2010
yılındaki istihdamın sektörel dağılımı esas alındığında bu oran yüzde 91 olarak
hesaplanmıştır).
Cinsiyetlere Göre Ücretler:
2010-2022 döneminde erkeklerin aylık ortalama brüt
ücretleri yüzde 643,9, kadınların ücretleri ise yüzde 621,6 oranında artmıştır.
Bu gelişme kadınların daha yüksek ücretli eğitim, sağlık ve finans gibi
sektörlerde artan oranda istihdam edilmelerinden kaynaklanmıştır. Erkeklerde
aylık ortalama brüt ücretin asagari ücrete oranı 2010 yılında 1,98 kat iken, bu
oran 2022 yılında 1,74 kata gerilemiştir. Bu oranlar kadınlar için, sırasıyla, 2,00
kat ve 1,69 kat olarak gerçekleşmiştir. Erkeklerde asgari ücret artışının yüzde
86’sı, kadınlarda ise yüzde 83’ü aylık ortalama ücret artışlarına
yansıtılmıştır.
Eğitim Durumuna Göre Ücretler: 2010-2022 döneminde aylık ortalama brüt ücret, ilkokul ve altı
eğitimlilerde yüzde 658,7, ilköğretim mezunlarında yüzde 705,3, lise
mezunlarında yüzde 630,4 oranında artarken, yükseköğretim mezunlarında yüzde
465,9 oranında artmıştır. Tüm eğitim seviyelerinde aylık ortalama brüt
ücretin brüt asgari ücrete oranı gerilemiştir. Ancak bu gerileme yükseköğretim
mezunlarında aşırı bir seviyeye ulaşmıştır. Yüksek öğretim mezunlarında aylık
ortalama ücretin asgari ücrete oranı 2010 yılında 3,50 kattan, 2022 yılında
2,33 kata gerilemiştir.
Toplam ücretliler
içinde yüksek öğretim mezunlarının oranı 2010 yılında yüzde 22,4 iken, bu oran
2022 yılında yüzde 37,5’e yükselmiştir. Mezun sayı ve istihdamındaki yükseliş,
yüksek öğretim mezunlarının ücret artışlarını önemli ölçüde sınırlandırmıştır.
2010-2022 döneminde asgari ücret artışının yüzde 62’si yüksek öğretimlilerin
aylık ortalama ücretine yansıtılmıştır. Asgari ücretteki artışın yüzde 94’ü
ilköğretim mezunlarının ücretlerine, yüzde 88’i ilkokul ve altı eğitimlilerin
ücretlerine, yüzde 84’ü lise mezunlarının aylık ortalama ücretlerine
yansıtılmıştır.
2010-2022 döneminde eğitim düzeylerine göre ücret
farklılıkları önemli ölçüde azalmıştır. 2010 yılında yüksek öğrenimli bir
ücretli ilköğretimli bir ücretliden 2,6 kat daha yüksek ücret alırken, 2022
yılında bu fark 1,8 kata gerilemiştir.
Sektörlere Göre Ücretler: 2022 yılında ülke genelinde 11.143 lira olan aylık ortalama brüt
ücret, sanayi sektöründe 11,140 lira, inşaat sektöründe 8.522 lira, hizmetler
sektöründe ise 11.485 liradır. 2010-2022 döneminde asgari ücretteki artış yüzde
750,3 iken, aylık ortalama ücretler sanayide yüzde 687,4, inşaatta yüzde 629,7
ve hizmetler sektöründe yüzde 600,1 oranında artmıştır. Madencilik,
imalat,bilgi-iletişim, idari ve destek hizmetler, sağlık sektörlerinde aylık ortalama
ücretlerdeki artışlar asgari ücret artışına yakınsamış, kültür-eğlence-spor
sektöründe ise asgari ücret artışının üzerinde gerçekleşmiştir. Ücret düzeyi bilgi-iletişim,
finans-sigorta, kültür-eğlence-spor, elektrik-gaz üretim ve dağıtımı ile sağlık
sektöründe görece daha yüksektir. Aylık ücretin asgari ücrete oranı,
kültür-eğlence-spor hariç, tüm sektörlerde düşüş göstermiştir. 2010 yılında
aylık ortalama ücretin asgari ücrete oranı sanayide 1,86 kat, inşaatta 1,53
kat, hizmetler sektöründe ise 2,16 kat iken, 2022 yılında bu oranlar, sanayide
1,72 kata, inşaatta 1,32 kata, hizmetler sektöründe de 1,77 kata gerilemiştir.
2010-2022 döneminde asgari ücret artışının aylık
ortalama ücretlere yansıma oranı sanayide yüzde 92, inşaatta yüzde 84, hizmetler
sektöründe ise yüzde 80 olmuştur. Hizmetler sektörü istihdamının yaklaşık
yarısını oluşturan, toptan-perakende ticaret, konaklama-yiyecek hizmetleri,
gayrimenkul faaliyetleri, mesleki-bilimsel-teknik hizmetler ve diğer hizmetler
alt sektörlerinde, asgari ücret artışlarının aylık ücretlere yansıma oranı yüzde
69 civarında kalmıştır.
