2018-2023 DÖNEMİNDE TÜRKİYE'NİN GÖRELİ EKONOMİK PERFORMANSI (IMF Projeksiyonlarına Göre)

 

1. Giriş:

Bu çalışmada, 2018-2023 döneminde Türkiye ile birlikte toplam 15 ülkenin çeşitli makroekonomik göstergeleri karşılaştırılmıştır. Türkiye ile birlikte makroekonomik verileri incelenen ülkeler; Brezilya, Meksika, Şili, Filipinler, Çin Halk Cumhuriyeti, Hindistan, Endonezya, Malezya, Kore, Tayland, Güney Afrika Cumhuriyeti, Rusya, Polonya ve Romanya’dır. Seçilen ülkeler, Kore hariç, yükselen piyasa ekonomileri ve/veya gelişmekte olan ülkeler grubu içinde yer almaktadır.

Çalışmada, IMF’in Nisan 2021 tarihli “World Economic Outlook” veri seti kullanılmıştır. 2018-2023 dönemi, 2018-2020 ve 2021-2023 dönemi olarak iki alt grupta incelenecektir. Ayrıca, 2003-2017 dönemi geneline ilişkin de değerlendirmelere yer verilecektir. Makroekonomik performansın değerlendirilmesi amacıyla, ülkelerin beş temel alanda sağladıkları gelişme incelenmiştir. Bu alanlar, büyüme, enflasyon, istihdam, dış denge ve iç denge olarak belirlenmiştir. Belirlenen alanlar için seçilen göstergeler ise sırasıyla; sabit fiyatlarla GSYH büyüme hızı, tüketici fiyatları yıllık ortalama artış hızı, genel işsizlik oranı, cari işlemler dengesi/GSYH oranı ve bütçe dengesi /GSYH (general government net lending/borrowing/GDP) oranıdır. Ülkelerin seçilen beş gösterge ile ilgili performanslarının incelenmesi yanı sıra, her bir ülke için bu beş göstergeden oluşturulan “Makroekonomik Performans Endeksi” karşılaştırmalı olarak incelenecektir.

2. Ülkelerin Temel Büyüklükleri:

İncelenen 15 ülke, özellikle Çin Halk Cumhuriyetinin katkısıyla 2002-2020 döneminde önemli bir ilerleme göstermiştir. 2002 yılında bu ülke grubunun Dünya hasılası içindeki payı yüzde 16,3 iken, 2020 yılında bu pay yüzde 35’e yükselmiştir. Çin ve Hindistan incelenen ülkeler içinde yer aldığından, 15 ülkenin Dünya nüfusu içinde önemli bir payı bulunmaktadır. 2002 yılında, 15 ülkenin Dünya nüfusu içindeki payı yüzde 54 iken, bu pay 2020 yılında yüzde 51,5’e gerilemiştir. Bu dönemde, Rusya, Romanya ve Polonya’nın nüfuslarında gerileme gözlenmiştir.

15 ülke genelinde, 2002-2020 döneminde dolar cinsinden kişi başı GSYH 4,20 kat artarak, 2002 yılında 1.603 dolar iken 2020 yılında 6.733 dolara yükselmiştir. Kişi başı GSYH ’da en yüksek artış, Çin, Romanya, Rusya ve Hindistan’da gözlenirken, Meksika en düşük artış sağlayan ülke olmuştur. Türkiye’nin kişi başı GSYH’si ise bu dönemde 2,38 kat artış göstermiştir. Son yıllarda Türkiye’de reel büyüme hızının yavaşlaması yanı sıra Türk lirasının ABD dolarına karşı  hızlı değer kaybı nedeniyle, dolar cinsinden GSYH ve kişi başına gelirde, özellikle 2018 sonrasında belirgin bir azalış olmuştur. Diğer ülkelerde de 2020 yılında Covid-19 salgınının neden olduğu ekonomik gerileme, kişi başı gelirde düşüşe neden olmuştur.  

Tablo: 1 – Ülkelerin Temel Büyüklükleri

		Nüfus(Bin Kişi)		GSYH (Milyar $)		Kişi B.GSYH ($)		KBGSYH Artışı (Kat)
		2002	2020	2002	2020	2002	2020	2020/02
1	Brezilya	178.499	211.422	510	1.434	2.856	6.783	2,38
2	Meksika	101.494	127.792	772	1.076	7.607	8.421	1,11
3	Şili	15.692	19.458	70	253	4.444	12.990	2,92
4	Filipinler	80.270	108.770	84	362	1.050	3.330	3,17
5	Çin	1.284.530	1.404.331	1.466	14.723	1.141	10.484	9,19
6	Hindistan	1.093.317	1.378.595	524	2.708	479	1.965	4,10
7	Endonezya	212.190	270.204	213	1.060	1.003	3.922	3,91
8	Malezya	24.727	32.939	110	338	4.442	10.270	2,31
9	Kore	47.645	51.779	627	1.631	13.160	31.497	2,39
10	Tayland	64.069	69.800	134	502	2.094	7.190	3,43
11	G. Afrika Cu.	46.355	59.622	116	302	2.497	5.067	2,03
12	Rusya	144.964	146.812	370	1.474	2.553	10.037	3,93
13	Polonya	38.242	37.958	199	594	5.206	15.654	3,01
14	Romanya	21.795	19.318	46	247	2.114	12.797	6,05
15	Türkiye	66.402	84.174	240	717	3.617	8.599	2,38
	15 Ülke Top.	3.420.194	4.022.187	5.481	27.083	1.603	6.733	4,20

Kaynak: IMF, World Economic Outlook Database April 2021ve TÜİK.

            3. 2020 Yılı Temel Ekonomik Göstergeleri:

          Ülkelerin temel ekonomik göstergeleri, IMF tarafından yılda iki kez yayımlanan “Dünya Ekonomik Görünümü (World Economic Outlook)” raporları ile kamuoyuna açıklanmaktadır. Raporlarda yer alan IMF projeksiyonları, Nisan ayı raporunda Ocak ayı verilerine, Ekim ayı raporunda ise Temmuz ayı verilerine dayalı olarak yapılmaktadır. IMF Nisan 2021 tarihli “World Economic Outlook” raporunda 2020 yılına ilişkin en son tahminlerini kullanmıştır. Bu tahminler Covid-19 salgınının ülke ekonomilerinde yarattığı hasarı belirgin olarak göstermektir.

IMF verilerine göre, incelenen ülkelerin büyüme performansında 2020 yılında salgının etkisiyle çok belirgin bir bozulma gözlenmektedir. 15 ülke içinde sadece Çin ve Türkiye pozitif büyüme gerçekleştirmiş ve GSYH büyüme hızları, sırasıyla, yüzde 2,3 ve yüzde 1,8 olarak gerçekleşmiştir. Diğer ülkeler ciddi bir ekonomik daralma ile karşılaşmışlardır. Filipinler, Meksika, Hindistan ve Güney Afrika Cumhuriyeti yüzde 7’nin üzerinde daralma göstermiştir. Türkiye hariç 14 ülkenin GSYH’sı yüzde 4,6 oranında küçülmüştür. 2019 yılında bu 14 ülkenin ortalama büyüme hızı yüzde 3 olarak gerçekleşmişti (Tablo:2).

2020 yılında genel olarak enflasyonda gerileme gözlenmiştir. 14 ülke ortalamasında 2019 yılında yüzde 2,8 olan ortalama TÜFE enflasyonu, 2020 yılında yüzde 2,4’e gerilemiştir. Malezya ve Tayland’da fiyatlar gerilemiş ve negatif enflasyonla karşılaşılmıştır. Polonya ve Hindistan’da enflasyon 2020 yılında yükselmiş, sırasıyla, yüzde 3,4  ve yüzde 6,2 olmuştur. 15 ülke içinde en yüksek enflasyona sahip olan Türkiye’de ortalama TÜFE enflasyonunda düşüş gözlenmiştir. 2019 yılında ortalama yüzde 15,2 olan ortalama TÜFE enflasyonu 2020 yılında yüzde 12,3’e gerilemiştir.  

Tablo: 2-2020 Yılı Temel Ekonomik Göstergeleri (Yüzde)

		MPE	GSYH Büyümesi	TÜFE	İşsizlik Oranı	Cari İ.D/ GSYH	Bütçe D./GSYH
1	Brezilya	93,3	-4,1	3,2	13,2	-0,9	-13,4
2	Meksika	95,7	-8,2	3,4	4,4	2,5	-4,6
3	Şili	94,6	-5,8	3,0	10,8	1,4	-7,1
4	Filipinler	94,2	-9,5	2,6	10,4	3,2	-5,5
5	Çin	98,0	2,3	2,4	3,8	2,0	-11,4
6	Hindistan	…	-8,0	6,2	…	1,0	-12,3
7	Endonezya	96,6	-2,1	2,0	7,1	-0,4	-5,9
8	Malezya	97,5	-5,6	-1,1	4,5	4,4	-5,1
9	Kore	99,1	-1,0	0,5	3,9	4,6	-2,8
10	Tayland	97,7	-6,1	-0,8	2,0	3,3	-4,7
11	Güney Afrika Cumhuriyeti	89,9	-7,0	3,3	29,2	2,2	-12,2
12	Rusya	96,9	-3,1	3,4	5,8	2,2	-4,1
13	Polonya	97,2	-2,7	3,4	3,2	3,5	-8,2
14	Romanya	95,1	-3,9	2,6	5,0	-5,1	-9,7
	14 Ülke Ortalaması (1)	95,7	-4,6	2,4	7,9	1,7	-7,6
15	Türkiye	93,9	1,8	12,3	13,1	-5,1	-5,4
		H a t ı r l a t m a
		2  0  1  9
	14 Ülke Ortalaması (1)	98,3	3,0	2,8	6,6	0,0	-2,8
	Türkiye	93,8	0,9	15,2	13,7	0,9	-5,6

Kaynak: IMF, World Economic Outlook Database April 2021 ve kendi hesaplamalarımız.

(1) Dönemsel yüzde değerler, aritmetik ortalamalardır.

          Ülkelerin istihdam performansı, işsizlik oranı ile ölçülmektedir. İncelenen dönemde, IMF veri tabanında Hindistan için işsizlik verisi bulunmamaktadır. Bu nedenle, istihdam açısından bu çalışmada 13 ülkenin ortalama performansı değerlendirilecektir. Covid-19 salgını, Türkiye ve Polonya dışında diğer ülkelerde işsizlik oranında önemli bir yükselmeye neden olmuştur. Nitekim 2019 yılında 13 ülkenin ortalama işsizlik oranı yüzde 6,6 iken bu oran 2020 yılında yüzde 7,9’a yükselmiştir. İşsizlik oranındaki en yüksek artışlar, Filipinler, Şili ve Endonezya’da gözlenmiştir. Bu üç ülkede 2019 yılında ortalama yüzde 5,9 olan işsizlik oranı 2020 yılında yüzde 9,4’e sıçramıştır. Polonya’da işsizlik oranı 2020 yılında yüzde 3,3’ten yüzde 3,2’ye gerilerken, Türkiye’de yüzde 13,7’den yüzde 13,2’ye inmiştir. Türkiye’de salgın döneminde işçi çıkarma yasağının getirilmesi,  “kısmı çalışma ödeneği” uygulaması ve ücretsiz izne ayrılanlara sağlanan “nakit ücret desteği”, istihdam hacmindeki düşüşü sınırlamıştır. Güney Afrika Cumhuriyeti yüzde 29,2 ile en yüksek işsizlik oranına sahip ülke konumunda bulunmaktadır. Bu ülkeyi yüzde 13,2 işsizlik oranı ile Brezilya ve yüzde 13,1 oranı ile Türkiye takip etmektedir. Güney Afrika Cumhuriyeti hariç tutulduğunda 12 ülkenin ortalama işsizlik oranı 2020 yılında yüzde 4,8’den yüzde 6,1’e yükselmektedir. Bu oranlar dikkate alındığında, Brezilya ve Türkiye‘nin istihdam performansının oldukça kötü olduğu görülmektedir.

          Ülkelerin dış denge performansı cari işlemler dengesi/GSYH oranı ile ölçülmektedir. IMF Nisan ayı raporuna göre, 2020 yılında 14 ülkenin ortalama olarak GSYH’nin yüzde 1,7’si kadar cari işlemler dengesi fazlası vereceği tahmin edilmektedir. Romanya ve Türkiye’de cari işlemler dengesi 2020 yılında GSYH’nın yüzde 5,1’i oranında açık verirken, diğer ülkelerin cari işlemler dengesinde genelde iyileşme gözlenmiştir. Türkiye ve Romanya dışında, Brezilya ve Endonezya cari işlemler dengesi açığı verirken, diğer ülkeler cari işlemler fazlası vermişlerdir,

          İç denge performansının göstergesi olarak, genel devlet bütçe dengesi/GSYH oranı (general government net lending/borrowing/GNP) kullanılmıştır. 2019 yılında, 14 ülke ortalama olarak GSYH’nın yüzde 2,8’i kadar bütçe açığı vermişlerdir. Covid-19 salgını nedeniyle iş ve istihdam kaybına uğrayan firma ve kişilere yapılan destekler pek çok ülkede önemli boyutlara ulaşmış, ayrıca iktisadi faaliyetlerdeki gerileme ülkelerin kamu gerlirlerini olumsuz etkilemiştir. Bu iki unsur bütçe açıklarının GSYH’ya oranını önemli ölçüde yükseltmiştir. Nitekim 2019 yılında 14 ülke ortalama olarak GSYH’nın yüzde 2,8’i kadar bütçe açığı verirken, bu oran 2020 yılında yüzde 7,6’ya yükselmiştir. Brezilya, Çin, Hindistan ve Güney Afrika Cumhuriyeti’nde bütçe açığının GSYH’ya oranı yüzde 10’ları aşmıştır. IMF tahmin ve verilerine göre Türkiye’de    genel devlet bütçe açığının/GSYH’ya oranı ise 2020 yılında yüzde 5,6’dan yüzde 5,4’e gerilemiştir. Türkiye’de salgına karşı uygulamaya konulan programların önemli ölçüde bütçe dışından ve banka kredi genişlemesi ile finanse edilmesi bu gelişmede etkili olmuştur.

Büyüme, enflasyon, işsizlik oranı, cari işlemler dengesi/GSYH ve bütçe dengesi/GSYH oranlarınnın bileşiminden oluşan 14 ülkenin Makroekonomik Performans Endeksi ortalaması 2020 yılında, geçen yıla göre, yüzde 2,6 oranında gerilemiş ve 95,7 değerini almıştır. Filipinler, Tayland ve Romanya’da makroekonomik performans daha belirgin ölçüde zayıflarken, Kore ve Çin’de makroekonomik performanstaki bozulma sınırlı kalmıştır. IMF verilerine göre, salgına rağmen 2020 yılında Türkiye’nin makroekonomik performansı 2019 yılına göre sınırlı ölçüde iyileşme göstermiştir. Bunda, 2018 yılı ortasında yaşanan krizin etkisiyle 2019 yılı performansının da oldukça zayıf olmasının yarattığı düşük baz etkisi yanı sıra, 2020 yılında GSYH’nın büyüme göstermesi, işsizlik ve enflasyon oranlarındaki düşüş etkili olmuştur.

           4. 2021-2023 Dönemi Temel Ekonomik Göstergeleri:

          IMF projeksiyonlarına göre, 14 ülkenin ortalama GSYH büyüme hızının 2021-2023 döneminde yüzde 3,9’a yükselmesi beklenmektedir. Bu ülkelerin 2018-2020 döneminde ortalama büyüme hızları yüzde 0,9 olarak gerçekleşmişti. Genelde ülkelerin büyüme performansları 2018 ve 2019 yıllarında geçmiş dönemlere göre zayıflamış ve 2020 yılında yaşanan Covid-19 salgını ile de Çin ve Türkiye hariç tüm ülkelerde ekonomik daralma yaşanmıştır. IMF 2021-2023 döneminde ekonomilerin tekrar büyüme sürecine gireceğini, özellikle büyüme performansının Hindistan, Filipinler, Çin ve Malezya da oldukça güçleneceğini tahmin etmektedir. Güney Afrika Cumhuriyeti ve Brezilya’da büyüme performansının nispeten zayıf olacağı tahmin edilmektedir. 2003-2017 döneminde yüzde 5,8 oranında büyüme sağlayan Türkiye, krizler ve Covid-19 nedeniyle 2018-2020 döneminde yüzde 1,9 oranındaki GSYH büyümesi ile oldukça zayıf bir büyüme performansı göstermiştir. IMF projeksiyonlarına göre, Türkiye’nin 2021-2023 döneminde ortalama yüzde 4,3 oranında büyüyeceği tahmin edilmektedir.

Tablo: 3-2021-2023 Dönemi Temel Ekonomik Göstergeleri (Yüzde)

		MPE	GSYH Büyümesi	TÜFE	İşsizlik Oranı	Cari İ.D/ GSYH	Bütçe D./GSYH
1	Brezilya	96,1	2,8	3,9	13,4	-0,9	-7,6
2	Meksika	99,4	3,4	3,2	3,4	1,0	-2,9
3	Şili	98,6	4,2	3,0	8,3	-0,3	-2,4
4	Filipinler	99,0	6,6	3,1	6,5	-1,6	-5,8
5	Çin	99,8	6,5	1,7	3,6	1,3	-8,7
6	Hindistan	…	8,7	4,3	…	-1,5	-9,2
7	Endonezya	99,0	5,3	2,7	5,9	-1,4	-4,5
8	Malezya	100,6	6,1	2,0	3,6	3,1	-3,6
9	Kore	100,0	3,0	1,2	4,2	4,1	-2,6
10	Tayland	100,7	4,0	1,2	1,2	2,1	-2,6
11	Güney Afrika Cumhuriyeti	92,0	2,2	4,4	31,1	-1,3	-8,7
12	Rusya	99,6	3,2	3,9	5,1	3,4	-0,5
13	Polonya	99,4	4,0	2,7	4,6	1,3	-3,4
14	Romanya	98,3	4,9	2,5	4,9	-4,8	-6,5
	14 Ülke Ortalaması (1)	98,4	3,9	2,8	7,2	0,2	-4,2
15	Türkiye	95,4	4,3	12,1	10,8	-2,5	-6,0
		H a t ı r l a t m a
		2018-2020 Ortalaması
	14 Ülke Ortalaması (1)	97,6	0,9	2,7	7,0	0,5	-4,2
	Türkiye	94,0	1,9	14,6	12,6	-2,3	-4,9

Kaynak: IMF, World Economic Outlook Database April 2021 ve kendi hesaplamalarımız.

(1) Dönemsel yüzde değerler, aritmetik ortalamalardır.

          14 ülkenin ortalama TÜFE enflasyonunun 2021-2023 döneminde yüzde 2,8 olması beklenmektedir. 15 ülke içinde kronik enflasyon sorunu olan tek ülke Türkiye’dir. 2003-2017 döneminde Türkiye’de ortalama TÜFE enflasyonu yüzde 9,6 iken, bu oran 2018-2020 döneminde yüzde 14,6’ya yükselmiştir. IMF projeksiyonlarına göre, Türkiye’de enflasyon çift hane ile 15 ülke arasında en sorunlu gösterge olmaya 2021-2023 döneminde de devam etmektedir. Türkiye’de TÜFE enflasyonunun, 2021-2023 döneminde yüzde 12,1’e gerileyeceği tahmin edilmektedir. Türkiye’den sonra en yüksek enflasyon oranı Güney Afrika Cumhuriyeti (yüzde 4,4) ve Hindistan’da (yüzde 4,3) görülmektedir.

          Hindistan’ın işsizlik verisi olmadığından 13 ülke verisi incelenecektir. 13 ülkenin ortalama işsizlik oranının 2021-2023 döneminde sınırlı ölçüde artarak yüzde 7,2’ye yükselmesi beklenmektedir. Bu ülkeler içinde Güney Afrika Cumhuriyeti tarihsel olarak en yüksek işsizlik oranına sahip ülke konumunda bulunmaktadır. 2018-2020 döneminde yüzde 28,3 olan işsizlik oranının 2021-2023 döneminde yüzde 31,1’e yükselmesi beklenmektedir. Güney Afrika Cumhuriyeti hariç tutulduğunda, 12 ülkede ortalama işsizlik oranı, her iki dönemde de,  yüzde 5,2 civarında kalmaktadır. 15 ülke içinde Türkiye, enflasyon gibi, kronik yüksek işsizlik oranına sahip ülkelerden birisidir. 2003-2017 döneminde yüzde 10 olan işsizlik oranı, büyüme performansındaki zayıflama sonucunda, 2018-2020 döneminde yüzde 12,6’ya yükselmiştir. IMF, Türkiye’nin işsizlik oranında 2021-2023 döneminde önemli bir iyileşme beklemekte ve işsizlik oranının yüzde 10,8’e gerileyeceğini tahmin etmektedir. Güney Afrika Cumhuriyeti dışında, Türkiye gibi kronik işsizlik sorununa sahip ülkeler Brezilya (yüzde 13,4) ve Şili’dir (yüzde 8,3). IMF her iki ülkede işsizlik oranının bir önceki döneme göre yükselmesini beklemektedir. 15 ülke içinde Tayland, Çin, Malezya ve Kore oldukça düşük işsizlik oranlarına sahip olan ülkelerin başında gelmektedir.   

          2003-2017 döneminde 15 ülke içinde yüksek cari işlemler dengesi açığı veren ülkeler, sırasıyla, Romanya (yüzde -5,5), Türkiye (yüzde -4,7), Güney Afrika Cumhuriyeti (yüzde -3,6) ve Polonya (yüzde -3,4) olmuştur. Diğer ülkeler ise, Asya ülkeleri öncülüğünde, ortalama yüzde 2 civarında cari işlemler dengesi fazlası vermişlerdir. 2018-2020 döneminde asya ülkelerinin cari işlem fazlaları azalmış ve 11 ülkenin cari işlemler dengesi fazlaları yüzde 1 civarına inmiştir. Bu dönemde, Polonya (yüzde 0,9) cari işlemler dengesi fazlası vermeye başlamış, Türkiye (yüzde -2,3) ve Güney Afrika Cumhuriyeti (yüzde -1,4) cari işlemler dengesi açıkları ise önemli ölçüde gerilemiştir. Romanya’nın cari işlemler açığı ise yüzde 4,7 oranı ile yüksek seviyesini korumuştur. 2021-2023 döneminde 14 ülkenin yüzde 0,2 oranında cari işlemler dengesi fazlası vermesi beklenmektedir. Bu dönemde Türkiye’nin cari işlemler dengesi açığının yüzde 2,5 olması beklenirken, en yüksek açığı yüzde 4,8 oranı ile Romanya’nın vereceği tahmin edilmektedir.

          Son yıllarda 15 ülke grubunda en fazla trend değişikliği gösteren veri bütçe açığıdır (genel devlet borçlanma gereğinin/GSYH’ya oranı). 2003-2017 döneminde Türkiye hariç 14 ülkede bütçe açığının GSYH’ya oranı ortalama yüzde 2 iken, bu oran, Covid-19 salgınının etkisiyle, 2000 yılında yüzde 7,2’ye yükselmiştir. Böylece 2018-2020 döneminde bütçe açığının GSYH’ya oranı yüzde 4,2 olmuştur. 2021-2023 döneminde de bütçe açığının GSYH’ya oranının yüzde 4,2 seviyesinde kalacağı tahmin edilmektedir. Türkiye’de de benzer durum gözlenmiştir. 2003-2017 döneminde bütçe açığının GSYH’ya oranı (genel devlet borçlanma gereği/GSYH), yüzde 2,6 iken, bu oran 2018-2020 döneminde yüzde 4,9’a çıkmıştır. IMF 2021-2023 döneminde bu oranın yüzde 6’ya yükseleceğini tahmin etmektedir.  

          5. Makroekonomik Performans Endeksi (MEP):

İncelenen beş temel gösterge ağırlıklandırılarak Makroekonomik Performans Endeksi (MPE) oluşturulmaktadır. MPE oluşturulurken, gösterge değerlerine 100 ilave edilmekte ve büyüme pozitif, diğer göstergeler negatif işleme tabi tutulmaktadır. MPE’de, büyümeye yüzde 30, enflasyona yüzde 20, işsizlik oranına yüzde 20, cari işlemler dengesi/GSYH oranına yüzde 15, bütçe dengesi/GSYH oranına da yüzde 15 ağırlık verilmektedir.

          2003-2017 döneminde, 13 ülkenin ortalama Makroekonomik Performans Endeksi (MEP) 98,7 değerini almıştır. Bu dönemde Türkiye, Brezilya ile aynı performansı göstermiş ve MPE değeri 96,7 olmuştur. Makroekonomik performansı Türkiye’den daha zayıf ülke, 93,8 endeks değeri ile Güney Afrika Cumhuriyeti’dir. 2018 yılında, 13 ülke ortalamasında, MPE değeri 2003-2017 dönemi düzeyinde kalmış, Türkiye’nin performansı ise, kriz nedeniyle belirgin bir düşüş göstermiş ve MPE değeri 94,5’e gerilemiştir (Tablo:4). 2018 yılında, Tayland, Kore, Rusya, Malezya, Polonya ve Çin en başarılı ülkelerdir. Performansı en fazla yükselen ülke ise Polonya olmuştur. 2019 yılında 13 ülke genelinde MPE değerinde sınırlı bir düşüş gözlenmiştir.   Türkiye’de ise büyüme performansındaki zayıflama yanı sıra, enflasyon ve işsizlik oranlarındaki yükseliş MPE değerinin düşmesine neden olmuştur.

Tablo: 4 – Makroekonomik Performans Endeksi (MPE)

		2003-17	2018	2019	2020	2018-20	2021-23
1	Brezilya	96,7	95,9	96,0	93,3	95,1	96,1
2	Meksika	98,5	98,4	98,2	95,7	97,4	99,4
3	Şili	99,0	98,4	97,4	94,6	96,8	98,6
4	Filipinler	99,6	99,2	99,9	94,2	97,7	99,0
5	Çin	101,9	100,2	99,6	98,0	99,3	99,8
6	Hindistan (1)	…	…	…	…	…	…
7	Endonezya	98,6	99,1	99,1	96,6	98,3	99,0
8	Malezya	101,3	100,5	100,7	97,5	99,6	100,6
9	Kore	100,6	100,9	100,4	99,1	100,1	100,0
10	Tayland	101,1	101,7	101,3	97,7	100,2	100,7
11	G. Afrika C.	93,8	92,8	92,3	89,9	91,6	92,0
12	Rusya	98,7	100,8	99,6	96,9	99,1	99,6
13	Polonya	97,5	100,3	100,2	97,2	99,2	99,4
14	Romanya	97,5	98,5	98,3	95,1	97,3	98,3
	13 Ülke Ortalaması(1)	98,7	98,7	98,3	95,7	97,6	98,4
15	Türkiye	96,7	94,5	93,8	93,9	94,0	95,4

Kaynak: Kendi hesaplamalarımız.

(1) Hindistan’ın işsizlik verisi olmadığından MPE 13 Ülke ortalamasıdır.

          2020 yılında Covid-19 salgını 13 ülkenin makroekonomik performansını olumsuz etkilemiştir. Ülkelerin büyüme hızları önemli ölçüde gerilerken, işsizlik oranları ve bütçe açıkları ciddi ölçüde yükselmiştir. 13 ülkenin MPE değeri, bir önceki yıla göre, yüzde 2,6 oranında gerileyerek 95,7 değerini almıştır.  2020 yılında makroekonomik performansı sınırlı ölçüde iyileşen tek ülke Türkiye olmuştur. Ancak Türkiye’nin MPE değeri 93,9 ile 13 ülke ortalaması altında  kalmıştır. 2018-2020 dönemi değerlendirildiğinde 13 ülkenin makroekonomik performans endeksinde, 2003-2017 dönemine göre, yüzde 1,1 oranında düşüş gözlenirken, Türkiye’nin performans endeksindeki düşüş yüzde 2,8 olmuştur.

          IMF projeksiyonlarına göre, 2021-2023 döneminde incelenen ülkelerin performansında iyileşme beklenmektedir. 13 ülkenin MPE değerinin, 2018-2020 dönemine göre, yüzde 0,8 oranında artarak 98,4 değerine yükseleceği tahmin edilmektedir. IMF projeksiyonları, Türkiye’nin ekonomik göstergelerinde de olumlu bir gelişmeye işaret etmektedir. Bu projeksiyonlara göre, Türkiye’nin MPE değerinin, bir önceki döneme göre, yüzde 1,5 oranında yükselmesi ve 95,4 değerini alması beklenmektedir. 2021-2023 döneminde 13 ülke geneli ve Türkiye için hesapladığımız MPE değerleri, 2003-2017 döneminin altında kalmaktadır. Polonya, Romanya, Rusya, Meksika ve Endonezya’nın makroekonomik performanslarının, 2003-2017 döneminden daha iyi olduğu gözlenmektedir.

          Türkiye ve 13 ülkenin makroekonomik performans endeksi karşılaştırıldığında, gerek ülke bazında gerek 13 ülke ortalamasında endeksin Türkiye’ye göre daha istikrarlı bir yapı gösterdiği görülmektedir (Bakınız Grafik:1). Türkiye’de yüksek enflasyon ve cari açığın yanı sıra, büyümenin çok oynak olması makroekonomik performansı olumsuz etkilemekte ve istikrarsız bir yapının ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

 

 

 

 

 

 

 

          Bu durum, makroekonomik performans endeksi ile büyüme endeksi karşılaştırıldığında daha açık olarak görülmektedir. Aşağıdaki grafikte görüleceği gibi, MPE ile büyüme endeksi arasındaki fark Türkiye’de,13 ülkeye göre, hem yüksek hem de çok oynaktır. Bu durum, ekonomide belirsizliği artıran, öngörülebilirliği azaltan önemli bir faktörü oluşturmaktadır.

 

 

 

 

 

 

 

 

          5. Genel Değerlendirme:  

Bu çalışmada, Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) 2021 yılı Nisan ayı “Dünya Ekonomik Görünümü” raporu veri setinden yararlanarak 2003-2017, 2018-2020 ve 2021-2023 dönemlerine ilişkin Türkiye dahil 15 ülkenin temel ekonomik göstergeleri ve makroekonomik performansı karşılaştırılmıştır. Türkiye, incelenen dönemde 15 ülke arasında büyüme ve iç denge performansı açısından daha olumlu bir pozisyona sahip iken, enflasyon, dış denge ve istihdam açısından zayıf bir konumda bulunmaktadır.

          Türkiye 2003-2017 döneminde büyüme performansı açısından 3.sırada yer alırken, 2017 yılında en yüksek büyüme hızına sahip ülke konumuna yükselmiştir. Ancak, 2018 yılı Mayıs ayından itibaren yaşanan olumsuz ekonomik gelişmelerin, 2018 ve 2019 yıllarında Türkiye’nin büyüme performansını önemli ölçüde zayıflattığı görülmektedir. 2018 ve 2019 yıllarında 14 ülke ortalama yüzde 4,1 ve yüzde 3 oranında büyüme gerçekleştirirken, Türkiye’de büyüme, bu yıllarda, yüzde 3 ve yüzde 0,9 olmuş ve 15 ülke arasındaki sırası 9 ve 12’ye gerilemiştir. 2020 yılında Covid-19 salgını nedeniyle 14 ülkede yüzde 4,6 daralma yaşanırken, Türkiye ve Çin, sırasıyla, yüzde 1,8 ve yüzde 2,3  oranında büyüme gerçekleştirmiş ve Türkiye 2. sıraya yükselmiştir. 2021-2023 dönemine ilişkin projeksiyonlarda, 14 ülkenin ortalama büyüme hızı yüzde 3,9 iken, Türkiye’nin büyüme hızının yüzde 4,3 olması beklenmektedir. Ancak Asya ülkeleri ve Romanya’nın büyüme performansında yükselme gözlenmekte ve Türkiye büyüme açısından 7. sıraya gerilemektedir.

          Türkiye, 15 ülke içinde en yüksek enflasyon oranına sahip ülke konumunda bulunmaktadır. 2003-2017 döneminde Türkiye’de ortalama enflasyon yüzde 9,6 iken, 14 ülkede yüzde 4,5 olmuştur. Bu dönemde, Türkiye’den sonra en yüksek enflasyon oranına sahip ülkeler, sırasıyla, Rusya (yüzde 9,5), Hindistan (yüzde 6,7), Endonezya (yüzde 6,6) ve Brezilya’dır (yüzde 6,5). Bu dört ülke, son yıllarda enflasyon konusunda oldukça iyi bir performans gösterirken, Türkiye’nin yüksek olan enflasyon oranı daha da yükselmiştir. Türkiye’nin enflasyon oranı 2018-2020 döneminde yüzde 14,6’ya yükselirken, bu dört ülkenin ortalama emflasyon oranı yüzde 7,3’ten yüzde 3,7’ye gerilemiştir. IMF projeksiyonlarına göre, Türkiye’de ortalama enflasyonun 2021-2023 döneminde yüzde 12,1 gerilemesi beklenmekte, ancak Türkiye sonunculuktan kurtulamamaktadır.

          Enflasyon performansı yanı sıra, Türkiye’nin istihdam ve dış denge performansı da oldukça zayıftır. Türkiye, istihdam performansı açısından Güney Afrika Cumhuriyeti ve Brezilya’dan daha iyi konumda bulunurken, cari işlemler dengesi açısından Romanya’dan daha olumlu bir performans göstermektedir. İç denge performansı son yıllarda bozulmakla birlikte, Türkiye diğer ülkelerden farklı olarak 2020 yılında Covid-19 salgınına rağmen bütçe açığını kontrol altında tutmayı başarmıştır.

Tablo: 5 – Seçili Alanlarda Performansı En Yüksek Ülkeler ile Türkiye’nin Sıralamadaki Yeri

Politika Alanı		Gösterge	2003-17	2018	2019	2020	2018-20	2021-23
			14 Ülke Ortalaması
1	Büyüme	GSYH-%	4,6	4,1	3,0	-4,6	0,9	3,9
2	Enflasyon	TÜFE -%	4,5	3,0	2,8	2,4	2,7	2,8
3	İstihdam(1)	İşsizlik Or.-%	7,5	6,6	6,6	7,9	7,0	7,2
4	Dış Denge	CİD/GSYH-%	0,7	-0,4	0,0	1,7	0,5	0,2
5	İç Denge	But. D./GSYH-%	-2,0	-2,1	-2,8	-7,6	-4,2	-4,2
	MPE	Endeks	98,7	98,7	98,3	95,7	97,6	98,4
			En iyi Performans Gösteren Ülkeler
			2003-17	2018	2019	2020	2018-20	2021-23
1	Büyüme	GSYH-%	Çin	Çin	Filipinler	Çin	Çin	Hindistan
2	Enflasyon	TÜFE -%	Tayland	Malezya	Kore	Malezya	Malezya	Kore
3	İstihdam(1)	İşsizlik Or.-%	Tayland	Tayland	Tayland	Tayland	Tayland	Tayland
4	Dış Denge	CİD/GSYH-%	Malezya	Rusya	Tayland	Kore	Tayland	Kore
5	İç Denge	But. D./GSYH-%	Kore	Rusya	Rusya	Kore	Rusya	Rusya
	MPE	Endeks	Çin	Tayland	Tayland	Kore	Tayland	Tayland
			Türkiye Verisi
			2003-17	2018	2019	2020	2018-20	2021-23
1	Büyüme	GSYH-%	5,8	3,0	0,9	1,8	1,9	4,3
2	Enflasyon	TÜFE -%	9,6	16,3	15,2	12,3	14,6	12,1
3	İstihdam(1)	İşsizlik Or.-%	10,0	11,0	13,7	13,1	12,6	10,8
4	Dış Denge	CİD/GSYH-%	-4,7	-2,8	0,9	-5,1	-2,3	-2,5
5	İç Denge	But. D./GSYH-%	-2,6	-3,7	-5,6	-5,4	-4,9	-6,0
	MPE	Endeks	96,7	94,5	93,8	93,9	94,0	95,4
			Türkiye’nin 15 Ülke Sıralamasındaki Yeri
			2003-17	2018	2019	2020	2018-20	2021-23
1	Büyüme	GSYH-%	3	9	13	2	4	7
2	Enflasyon	TÜFE -%	15	15	15	15	15	15
3	İstihdam(1)	İşsizlik Or.-%	12	12	13	12	13	12
4	Dış Denge	CİD/GSYH-%	14	11	6	14	14	14
5	İç Denge	Büt. D./GSYH-%	10	11	12	6	10	10
	MPE	Endeks	12	13	13	12	13	13

(1) İşsizlik verisi olmaması nedeniyle Hindistan hariç tutulmuştur. Bu alanda 14 ülke karşılaştırılmıştır.

Kaynak: IMF, World Economic Outlook Database ve kendi hesaplamalarımız.