2025 EYLÜL-ÖDEMELER DENGESİ GELİŞMELERİ

 

2025 EYLÜL- ÖDEMELER DENGESİ GELİŞMELERİ

(Zafer YÜKSELER, 12 Kasım 2025)

2024 Ocak-Eylül döneminde 5.168 milyon dolar açık veren cari işlemler dengesi, 2025 Eylül ayında 1.112 milyon dolar, Temmuz-Eylül döneminde ise 8,268 milyon dolar fazla vermiştir. Böylece yılın ilk yarısında 23.162 milyon dolar olan cari işlemler dengesi açığı, Ocak-Eylül döneminde 14.894 milyon dolara gerilemiştir. Geçen yıla göre cari açıktaki artış dış ticaret dengesindeki bozulmadan kaynaklanmıştır. 2024 yılı Ocak-Eylül döneminde 59,972 milyon dolar olan dış ticaret açığı, 2025 yılı Eylül ayında 6.903 milyon dolar, Ocak-Eylül döneminde ise 67.060 milyon dolar olmuştur. Eylül ayında ihracat ve ithalat, bir önceki aya göre sırasıyla, yüzde 4 ve yüzde 13,6 oranında artmıştır. Ocak-Eylül döneminde ihracat 192,7 milyar dolardan 200,6 milyar dolara, ithalat ise 252,6 milyar dolardan  267,6 milyar dolara yükselmiştir.

2025 Eylül ayında parasal olmayan altın dengesinde önemli bir bozulma, enerji dengesinde ise sınırlı bir iyileşme gözlenmiştir. Parasal olmayan altın ve enerji hariç dış ticaret dengesi 2024 yılı Ocak-Eylül döneminde 16 milyar dolar açık verirken, 2025 Eylül ayında 1,2 milyar dolar, Ocak-Eylül döneminde ise 19,3 milyar dolar açık vermiştir. Parasal olmayan altın ve enerji hariç cari işlemler dengesi fazlası 2024 Ocak-Eylül döneminde 38,8 milyar dolar, 2025 Eylül ayında 6,8 milyar dolar, 2025 Ocak-Eylül döneminde ise 32,9 milyar dolar olmuştur..

2024 Ocak-Eylül döneminde 47,5 milyar dolar fazla veren hizmetler dengesi 2025 Eylül ayında 7,7 milyar dolar, Ocak-Eylül döneminde ise 48,8 milyar dolar fazla vermiştir. Net seyahat gelirlerinin 2025 yılı  Ocak-Eylül döneminde sadece 0,7 milyar dolar artması hizmetler dengesindeki iyileşmeyi sınırlandırmıştır. Faiz, portföy, kar transferleri ve ücret ödemelerinden oluşan “birincil gelir dengesi” , geçen yıl Ocak-Eylül döneminde 11,6 milyar dolar, bu yıl ise 13,4 milyar dolar açık vermiştir.

2024 Ocak-Eylül döneminde 4,1 milyar dolar azalan resmi rezerv varlıklar, 2024 yılı genelinde 0,6 milyar dolar artış göstermişti. 2025 Mart ayındaki siyasi gelişmelerin etkisiyle  resmi rezervler Mart ayında 15,1 milyar dolar, Nisan ayında da 25 milyar dolar gerilemişti. Mayıs-Eylül döneminde resmi rezerv varlıklar  25,1 milyar dolar artış göstermiştir. Eylül ayında resmi rezervler 8,7 milyar dolar gerilemiş, böylece Ocak-Eylül dönemindeki rezerv azalışı 11,5 milyar dolar olmuştur. Geçen yıl Ocak-Eylül döneminde 6,2 milyar dolar artan bankaların rezervleri, 2025 yılı Eylül ayında 3 milyar dolar, Ocak-Eylül döneminde ise  2,0 milyar dolar yükselmiştir. 2024 Ocak-Eylül döneminde negatif 5,3 milyar dolar olan Net Hata ve Noksan kalemi, Eylül ayında negatif 3,8 milyar dolar olmuş, 2025 yılı Ocak-Eylül döneminde ise negatif 12,3 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

                2025 Ocak ayında sıcak para girişinde önemli bir artış olmuş, takip eden aylarda dalgalanma gözlenmiştir. Mart ayı sonundaki siyasi operasyonların etkisi Nisan ayında belirginleşmiştir. 2025 Nisan ayında, yurtdışı yerleşiklerin borçlanma senedi varlıkları 7,3 milyar dolar, bankaların kısa vadeli kredi kullanımları ise 6,1 milyar dolar azalmış ve sıcak paradan toplam 13,2 milyar dolar çıkış yaşanmıştır. Mayıs-Ağustos döneminde 16,2 milyar dolar, Eylül ayında ise 0,8 milyar dolarlık sıcak para girişi olmuştur. Böylece 2024 Ocak-Eylül döneminde 30,3 milyar dolar olan sıcak para girişi, 2025 yılında 12,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2025 Ocak-Eylül döneminde yurtdışı yerleşikler borsadaki varlıklarını 1,3 milyar dolar, mevduatlarını 11 milyar dolar, borçlanma senetlerini 6 milyar dolar artırmış, bankalar ise kısa vadeli kredi kullanımlarını 7,9 milyar dolar azaltmıştır.

Türk lirası, 19 Mart’taki siyasi operasyonun etkisiyle değer kaybetmiştir. 2025 Eylül ayı geçen yılın Aralık ayı ile karşılaştırıldığında, Türk lirası TÜFE bazlı Reel Kur Endekslerine göre yüzde 2,2, Yİ-ÜFE bazlı endekse göre yüzde 2,4 değer kaybetmiştir. 2025 Eylül ayında ortalama dolar kuru, geçen yıla göre, yüzde 21,3 oranında artmıştır. Bu dönemde yıllık TÜFE artışı yüzde 33,29, yıllık Yİ-ÜFE artışı ise yüzde 26,59 olmuştur. 2025 yılı Eylül ayı itibariyle, yıllık bazda, Türk lirası TÜFE bazlı Reel Kur Endeksine göre yüzde 4,7, Yİ-ÜFE bazlı Reel Kur Endeksine göre yüzde 0,5, oranında değer kazanmıştır.

                İhracatın ithalatı karşılama oranı 2024 yılı Ocak-Eylül döneminde yüzde 76,3 iken, 2025 yılı Ocak-Eylül döneminde yüzde 74,9’a gerilemiştir. Parasal olmayan altın ve enerji hariç ihracat/ithalat oranı ise yüzde 91,7’den yüzde 90,6’ya inmiştir. Genel ihracat-ithalat oranındaki bozulma büyük ölçüde ithalattaki artıştan kaynaklanmaktadır. 2025 yılı Ocak-Eylül döneminde  ihracat yüzde 4,1 oranında artarken, ithalat yüzde 5,9 oranında yükselmiştir. Bu dönemde, yatırım malı ithalatı yüzde 2,8, ara malı ithalatı yüzde 5, tüketim malı ithalatı ise yüzde 12,4 oranında artış göstermiştir.