2024 Şubat-Uluslararası Yatırım Pozisyonu ve Ödemeler Dengesi

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

(Zafer YÜKSELER, 26 Nisan 2024)

 

2023 yılı aralık ayında 286,7 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2024 yılı şubat ayında 314,2 milyar dolara yükselmiştir. Bu dönemde varlıklar 7,8 milyar dolar azalmış, yükümlülükler ise 19,8 milyar dolar artmıştır. Varlıklar kısmındaki azalış resmi rezervlerdeki 12,4 milyar dolarlık düşüşten kaynaklanmış, mevduatlar ise 3,8 milyar dolar artmıştır. Yükümlülükler kısmındaki artışın 17,9 milyar doları doğrudan yatırımlar, 6,7 milyar doları portföy yatırımlarındaki artıştan kaynaklanmıştır. Yükümlülükler kısmındaki krediler 2,1 milyar dolar, ticari krediler 2,4 milyar dolar, mevduatlar ise YP mevduatındaki düşüşün etkisiyle 0,2 milyar dolar azalmıştır.

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)

	2023 Aralık (1)	2024 Şubat (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı 2024 Oc.-Şb.	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-286.676	-314.223	-27.547	-12.648	-14.899
1.Varlıklar	327.987	320.219	-7.768	-2.351	-5.417
Doğrudan Yatırımlar	61.943	62.575	632	631	1
Portföy Yatırımları	2.947	2.947	0	2.602	-2.602
Ticari Krediler	50.556	50.462	-94	715	-809
Krediler	5.385	5.669	284	399	-115
Mevduat	62.507	66.283	3.776	5.738	-1.962
Bankalar-YP	39.775	41.826	2.051	3.622	-1.571
Diğer Varlıklar	3.765	3.793	28	1	27
Rezerv Varlıklar	140.884	128.490	-12.394	-12.437	43
2.Yükümlülükler	614.663	634.442	19.779	10.297	9.482
Doğrudan Yatırımlar	158.439	176,313	17.874	1.150	16.724
Portföy Yatırımları	95.881	102.532	6.651	8.107	-1.456
Ticari Krediler	57.388	55.037	-2.351	-1.543	-808
Krediler	189.047	186.970	-2.077	314	-2.391
Mevduat	106.599	106.395	-204	2.260	-2.464
TCMB	46.360	45.999	-361	105	-466
Bankalar-YP	43.208	41.817	-1.391	730	-2.121
Diğ.Yüküm. + SDR	7.309	7.195	-114	9	-123
ULUSLARARASI REZERV	180.659	170.316	-10.343	-8.815	-1.528
TCMB	140.884	128.490	-12.394	-12.437	43
Bankalar	39.775	41.826	2.051	3.622	--1.571

Kaynak: TCMB.

UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir.

2024 yılı ocak-şubat dönemi ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, doğrudan yatırımlarda 0,6 milyar dolar, portföy yatırımlarında 2,6 milyar dolar, mevduatta 5,7 milyar dolar, krediler toplamında ise 1,1 milyar dolar artış olmuş, ancak rezerv varlıklardaki 12,4 milyar dolar azalışın etkisiyle toplam varlıklar 2,4 milyar dolar gerilemiştir. Yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlar 1,2 milyar dolar, portföy yatırımları 8,1 milyar dolar, mevduat 2,3 milyar dolar artışın etkisiyle toplam yükümlülüklerdeki artış 10,3 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak 2024 ocak-şubat döneminde ödemeler dengesi finans hesabından 12,6 milyar dolar giriş olmuş ve net yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır.

2024 yılı şubat ayı itibariyle, değerleme-kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 5,4 milyar dolar azaltırken, yükümlülükleri 9,5 milyar dolar artırmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 14,9 milyar dolar artırıcı etkide bulunmuştur. 2024 ocak-şubat döneminde doğrudan ve portföy yatırımları ile mevduat ve kredilere ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Değerleme ve parite etkisi resmi rezervleri sınırlı ölçüde etkilerken, banka rezervlerini ve toplam uluslararası rezervleri 1,5 milyar dolar civarında azaltmıştır. Değerleme-parite ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonunun da etkili olmuştur.

Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2022 yılı aralık ayında -139,7 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2023 aralık ayında -161,9 milyar dolar, 2024 şubat ayında ise -167,3 milyar dolar olmuştur. 2022 yılı sonunda 166,4 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler, 2023 aralık ayında 180,7 milyar dolara yükselmiş, 2024 şubat ayında ise 170,3 milyar dolar olmuştur.

TCMB Net Yatırım Pozisyonu fazlası 2022 yılında 90,3 milyar dolar iken, 2023 yılı sonunda 88,8 milyar dolara, 2024 şubat ayında da 76,9 milyar dolara gerilemiştir. Bankaların 2022 yılı sonunda 72,8 milyar dolar olan pozisyon açığı 2023 yılı sonunda 86,9 milyar dolara yükselmiş, 2024 şubat ayında ise 84,5 milyar dolara gerilemiştir. 2022 yılında 267,6 milyar dolar olan diğer sektörlerin pozisyon açığı 2023 yılı sonunda 218,9 milyar dolara gerilemiş, 2024 şubat ayında ise 236 milyar dolara yükselmiştir. Genel hükümet net pozisyon açığı ise şubat ayında 70,5 milyar dolar olmuştur (Grafik:2). Diğer sektörlerin net yatırım pozisyonu, özellikle doğrudan yatırımlara ilişkin değerlemeden büyük ölçüde etkilenmektedir.