2024 Haziran-Uluslararası Yatırım Pozisyonu ve Ödemeler Dengesi

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

(Zafer YÜKSELER, 20 Ağustos 2024)

2023 yılı aralık ayında 275,9 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2024 yılı haziran ayında 328,5 milyar dolara yükselmiştir. Bu dönemde varlıklar 8,9 milyar dolar, yükümlülükler ise 61,5 milyar dolar artmıştır. Varlıklardaki artış mevduat, resmi rezervler ve doğrudan yatırımlardan kaynaklanmıştır. Yükümlülüklerdeki artışın 36 milyar doları doğrudan yatırımlar, 23,8 milyar doları portföy yatırımlarından gelmiştir. 2023 yılında 134,9 milyar dolar olan sıcak para stoku, 2024 ocak-haziran döneminde 22,8 milyar dolar artarak 157,7 milyar dolara yükselmiştir.

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)

	2023 Aralık (1)	2024 Haziran (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı 2024 O.-May	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-275.873	-328.498	-52.625	-27.994	-24.631
1.Varlıklar	332.793	341.678	8.885	12.703	-3.818
Doğrudan Yatırımlar	64.584	67.311	2.727	2.724	3
Portföy Yatırımları	2.947	4.053	1.106	6.514	-5.408
Ticari Krediler	51.447	48.623	-2.824	-1.554	-1.270
Krediler	5.385	5.519	134	303	-169
Mevduat	63.781	69.396	5.615	10.968	-5.353
Bankalar-YP	39.775	42.439	2.664	6.743	-4.079
Diğer Varlıklar	3.765	3.866	101	23	78
Rezerv Varlıklar	140.884	142.910	2.026	-6.275	8.301
2.Yükümlülükler	608.666	670.176	61.510	40.697	20.813
Doğrudan Yatırımlar	152.071	188.031	35.960	4.692	31.268
Portföy Yatırımları	95.879	119.697	23.818	18.722	5.096
Ticari Krediler	58.309	57.136	-1.173	125	-1.298
Krediler	188.499	190.489	1.990	11.892	-9.902
Mevduat	106.599	107.690	1.091	5.228	-4.137
TCMB	46.360	44.691	-1.669	-1.587	-82
Bankalar-YP	43.208	40.770	-2.438	3.633	-6.071
Diğ.Yüküm. + SDR	7.309	7.133	-176	38	-214
ULUSLARARASI REZERV	180.659	185.349	4.690	468	4.222
TCMB	140.884	142.910	2.026	-6.275	8.301
Bankalar	39.775	42.439	2,664	6.743	4.079
SICAK PARA STOKU	134.925	157.679	22.754	16.378	6.376
Hisse Senedi	29.536	39.759	10.223	-1.250	11.473
Borç Senedi	45.150	54.921	9.771	10.813	-1.042
Mevduat	60.239	62.999	2.760	6.815	-4.055

Kaynak: TCMB.

UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir.

2024 yılı ocak-haziran dönemi ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, doğrudan yatırımlarda 2,7 milyar dolar, portföy yatırımlarında 6,5 milyar dolar, mevduatta 11 milyar dolar  artış olmuş, ancak rezerv varlıklardaki 6,3 milyar dolar azalışın etkisiyle toplam varlıklar 12,7 milyar dolar artış göstermiştir. Yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlarda 4,7 milyar dolar, portföy yatırımlarında 18,7 milyar dolar, mevduat 5,2 milyar dolar ve kredilerdeki 11,9 milyar dolar artışın etkisiyle toplam yükümlülüklerdeki artış 40,7 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak 2024 ocak-haziran döneminde ödemeler dengesi finans hesabından 28 milyar dolar giriş olmuş ve net yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır.

2024 yılı haziran ayı itibariyle, değerleme-kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 3,8 milyar dolar azaltırken, yükümlülükleri 20,8 milyar dolar artırmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 24,6 milyar dolar artırıcı etkide bulunmuştur. 2024 ocak-haziran döneminde doğrudan ve portföy yatırımları ile mevduat ve kredilere ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Değerleme ve parite etkisi resmi rezervleri 8,3 milyar dolar artırırken, banka rezervlerini 4,1 milyar dolar azaltmış ve toplam uluslararası rezervleri 4,2 milyar dolar yükseltmiştir. Değerleme-parite ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonunun da etkili olmuştur.

Uluslararası Yatırım Pozisyonundaki değişim ile Ödemeler Dengesi Tablosu birlikte değerlendirildiğinde, varlıklar bölümünde “portföy yatırımları”, yükümlülükler bölümünde “bankalar-krediler”, “bankalar-mevduat” ve portföy yatırımları-borç senetleri” kalemlerinde önemli bir tutarsızlık olduğu dikkati çekmektedir.

Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2023 yılı aralık ayında -160,1 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2024 haziran ayında -169,9 milyar dolar olmuştur. 2023 yılı sonunda 180,7 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler, 2024 haziran ayında 185,3 milyar dolara yükselmiştir.

TCMB Net Yatırım Pozisyonu fazlası 2022 yılında 90,3 milyar dolar iken, 2023 yılı sonunda 88,8 milyar dolar, 2024 haziran ayında da 92,7 milyar dolar olmuştur. Bankaların 2022 yılı sonunda 71,8 milyar dolar olan pozisyon açığı 2023 yılı sonunda 86,3 milyar dolara, 2024 haziran ayında ise 94,5 milyar dolara yükselmiştir. 2022 yılında 283,4 milyar dolar olan diğer sektörlerin pozisyon açığı 2023 yılı sonunda 208,6 milyar dolara gerilemiş, 2024 haziran ayında ise 247,8 milyar dolara yükselmiştir. 2023 sonunda 69,7 milyar dolar olan Genel Hükümet net pozisyon açığı ise 2024 haziran ayında 78,9milyar dolara yükselmiştir (Grafik:2).