2024 TEMMUZ-ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU

 

2024 TEMMUZ AYI-ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU

 (Zafer YÜKSELER, 5 Ağustos 2024)

            2024 Temmuz ayında TÜFE yüzde 3,23, Yİ-ÜFE yüzde 1,94 oranında artmıştır. Yıllık Yİ-ÜFE enflasyonu yüzde 41,37, TÜFE enflasyonu ise yüzde 61,78 olmuştur. Yıllık TÜFE ve ÜFE enflasyon farklılaşması, büyük ölçüde hizmet fiyat artışlarından kaynaklanmıştır. 2024 yılı Temmuz ayında TÜFE mal grubu yıllık enflasyonu yüzde 52,67 iken, TÜFE hizmet grubunda yıllık enflasyon yüzde 85,63 olmuştur. Üretici fiyatları endeksleri sadece malları kapsarken, tüketici fiyat endeksleri mal ve hizmetleri de kapsamaktadır.Üretici fiyatları endeksinde vergisiz fiyatlar kullanılırken, tüketici fiyatları endeksinde ÖTV, KDV ve benzeri dolaylı vergiler dahil piyasa fiyatları kullanılmaktadır. Bu durum, özellikle, başta petrol ürünleri olmak üzere enerji, motorlu taşıt araçları, alkollü içecekler, tütün mamulleri ve bazı dayanıklı tüketim mallarında TÜFE ile Yİ-ÜFE arasında önemli bir farklılığa neden olmaktadır. Döviz kurları, enerji fiyatları ve ham madde fiyatlarındaki değişim üretici fiyatlarına hızla yansırken, vergi ve idari düzenlemelerle TÜFE’ye yansıması sınırlandırılabilmektedir.  

Tablo:1- 2024 Temmuz Ayı Yİ-ÜFE ve TÜFE Enflasyonu

		Aylık	Yıllık	Yıllık Ortalama
Yİ-ÜFE		1,94	41,37	47,55
Ara Malı		1,57	36,96	48,35
Dayanıklı Tüketim		1,20	49,78	60,80
Dayanıksız Tüketim		0,58	55,41	64,35
Enerji		6,28	31,09	10,79
Sermaye Malları		1,78	40,08	61,47
	2024 Ağırlık(*)	Aylık	Yıllık	Yıllık Ortalama
TÜFE	100,0000	3,23	61,78	65,93
Gerçek Kira (1)	5,0638	7,04	122,33	114,37
Enerji (1)	11,2544	10,00	80,11	38,83
Su Faturası	1,8486	3,49	63,62	60,58
Elektrik Ücreti	1,7589	38,00	40,58	-4,59
Doğalgaz	2,5724	2,58	6141733,33	-0,64
Likit Karbon (Tüp)	0,4911	9,10	85,16	83,92
Katı Yakıtlar	0,8422	0,36	28,74	56,14
Yakıt ve Yağlar	3,7412	10,09	57,38	78,34
Gıda ve İçecekler	24,9806	1,83	58,91	69,25
Diğer Mal ve Hizmetler	58,7012	2,20	54,26	65,53
Yİ-ÜFE-Gıda ve İçecekler	19,1000	0,28	55,14	62,21
TÜFE-İşlenmiş Gıda (1)	19,3268	2,55	60,35	60,02
Yİ-ÜFE-Giyim Eşyası	1,69	1,28	62,73	62,92
TÜFE-Giyim ve Ayakkabı	6,94	-2,58	39,57	42,44

(*) 2023 yılında gerçek kiranın payı %4,5298, enerjinin payı %14,3518, gıda-içeceğin payı %25,4334 ve diğer mal ve hizmetlerin             payı %55,6850 idi.

(1) Gerçek Kira, Enerji ve İşlenmiş Gıda verisi Özel Kapsamlı TÜFE tablosundan alınmıştır.

Yİ-ÜFE ile TÜFE’deki fiyat artışlarını farklılaştıran unsurları şu şekilde sıralayabiliriz;

·         Kiracı Tarafından Ödenen Gerçek Kira: TÜFE’de yüzde 5,06 ağırlığa sahip olan bu grubun Yİ-ÜFE ile bir ilgisi bulunmamaktadır. Bilindiği gibi mevcut kiracılar için azami kira artışı, yıllık ortalama TÜFE enflasyonu ile yasal olarak sınırlandırılmıştı. Konut kira artışı 2022-2024 Temmuz döneminde yüzde 25 olarak belirlenmişti. Ancak yüzde 25 kira artışı sınırlandırması anlamını yitirdiğinden, uygulama Temmuz ayı başında sonlandırılmış, eski sisteme tekrar dönülmüştür. 2024 Temmuz ayında kiralar yüzde 7,04 artmış ve Ocak-Temmuz dönemi kira artışı yüzde 57,48, yıllık kira enflasyonu ise yüzde 114,37 olmuştur. Enflasyonun yanı sıra konut fiyatlarındaki aşırı yükselişin etkilediği kiralar, deprem felaketinden de olumsuz etkilenmiştir. Toplumda kiralara ve aidatlara ilişkin şikâyetler uzun süredir devam etmektedir.

·         Enerji Fiyatları: Elektrik, gaz, su ve yakıtlardan oluşan enerji grubunun TÜFE içindeki ağırlığı yüzde 14,35’ten, 2024 yılında yüzde 11,25’e gerilemiştir. “Yönetilen-Yönlendirilen Fiyatların” büyük bir kısmı bu grupta yer almakta ve enerji fiyatları vergi ve kamu müdahalesi ile kontrol edilmektedir. 2024 Temmuz ayında Yİ-ÜFE enerji grubunda fiyatlar aylık yüzde 6,28, yıllık yüzde 31,09 oranında artmıştır. TÜFE enerji grubunda ise doğalgaz indiriminin sonlandırılması ve elektrik fiyatlarının artırılması nedeniyle enerji fiyatları Temmuz ayında yüzde 10 artmıştır. Enerji fiyatlarındaki yıllık artış Temmuz ayında yüzde 80,11 olmuştur.

·         2024 Temmuz ayında doğalgaz endeksi aylık yüzde 2,58 oranında yükselmiştir. Temmuz ayında elektrik fiyatları yüzde 38, su fiyatları yüzde 3,49, akaryakıt fiyatları, maktu ÖTV’lerin yükseltilmesi nedeniyle, yüzde 10,09 oranında  artmıştır. Yıllık olarak elektrik fiyatları yüzde 40,56, su fiyatları yüzde 63,62, akaryakıt fiyatları ise yüzde 57,38 oranında artmıştır.

·         “TÜİK’in 2023 Mayıs ayında sıfır fiyat uygulaması ve Haziran ayından itibaren doğalgazla ilgili sabit ağırlık uygulamasından vazgeçmesi” başlangıçta enerji ve konut grubunda fiyat artışlarını sınırlandırmıştır. Ancak doğalgaz fiyatı sabitken, tüketim miktarındaki değişim doğalgaz endeksinin 2023 Kasım-2024 Temmuz döneminde yüzde 72,83 oranında yükselmesine neden olmuştur.

·         Gıda Fiyatları: Temmuz ayında TÜFE’de işlenmiş gıda fiyatları aylık artışı yüzde 2,55 iken, Yİ-ÜFE gıda ve içecek grubunda aylık fiyat artışı yüzde 0,28’dir. Son aylarda Yİ-ÜFE’de aylık ve yıllık artışlar TÜFE’nin altında kalmıştır. Ancak yıllık ortalama artış TÜFE’de yüzde 60,02 iken, Yİ-ÜFE gıda-içecek grubundaki yıllık ortalama artış yüzde 62,21’dir.

·         Giyim Eşyası Fiyatları: Bu harcama grubunda fiyat artışlarının TÜFE’de oldukça düşük olduğu görülmektedir. Yİ-ÜFE giyim eşyası fiyatları yıllık artışı yüzde 62,73 iken, bu artış TÜFE’de yüzde 39,57’dir. Yıllık ortalama fiyat artışları ise, sırasıyla, yüzde 62,92 ve yüzde 42,44’tür.