2025 Ekim-Uluslararası Yatırım Pozisyonu

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

(Zafer YÜKSELER, 19 Aralık 2025)

2024 yılı aralık ayında 347,7 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2025 yılı ekim ayında 323,3 milyar dolara gerilemiştir. Bu dönemde varlıklar 43,2 milyar dolar, yükümlülükler ise 20,8 milyar dolar artmıştır. Varlıklar kısmında doğrudan yatırımlar, ticari krediler, mevduat ve resmi rezervler artmıştır. Yükümlülüklerdeki artış, portföy yatırımları, krediler ve bankalar mevduatından kaynaklanmış, doğrudan yatırımlar ve TCMB’deki mevduat ise azalmıştır. 2024 yılında 186,8 milyar dolar olan yabancıların finansal yatırım stoku, borçlanma senetleri ve mevduatlardaki artışın etkisiyle 2025 yılı ekim ayında 199,3 milyar dolara yükselmiştir.

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)

	2024 Aralık (1)	2025 Ekim (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı 2025 O.-Ekim	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-345.702	-323.311	22.391	-30.301	52.692
1.Varlıklar	355.993	399.181	43.188	18.914	24.274
Doğrudan Yatırımlar	65.365	73.462	8.097	8.096	1
Portföy Yatırımları	3.966	4.793	827	10.567	-9.740
Ticari Krediler	53.799	59.052	5.253	3.208	2.045
Krediler	5.681	5.144	-537	4.877	-5.414
Mevduat	68.115	69.004	889	5.267	-4.378
Bankalar-YP	39.440	40.871	1.431	1.287	144
Diğer Varlıklar	3.911	4.128	217	24	193
Rezerv Varlıklar	155.156	183.598	28.442	-13.125	41.567
2.Yükümlülükler	701.695	722.492	20.797	49.215	-28.418
Doğrudan Yatırımlar	222.994	209.604	-13.390	11.587	-24.977
Portföy Yatırımları	124.642	130.964	6.322	9.779	-3.457
Ticari Krediler	60.526	60.146	-380	-1.004	624
Krediler	189.591	218.428	28.837	25.320	3.517
Mevduat	96.860	95.968	-892	3.483	-4.375
TCMB	34.701	27.643	-7.058	-8.764	1.706
Bankalar	62.159	68.325	6.156	12.247	-6.081
Diğ.Yüküm. + SDR	7.082	7.382	300	50	250
ULUSLARARASI REZERV	194.596	224.469	29.873	-11.838	41.711
TCMB	155.156	183.598	28.442	-13.125	41.567
Bankalar	39.440	40.871	1.431	1.287	144
Y.Dışı Yerleşik Finans. Y.	186.801	199.289	12.488	22.026	-9.538
Hisse Senedi	33.643	32.283	-1.360	1.300	-2.660
Borç Senedi	90.999	98.681	7.682	8.479	-797
Mevduat	62.159	68.325	6.166	12.247	-6.081

Kaynak: TCMB.

UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv, kredi ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir.

2025 yılı ocak-ekim dönemi ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, doğrudan yatırımlar 8,1 milyar dolar, portföy yatırımları 10,6 milyar dolar, ticari krediler 3,2 milyar dolar, krediler 4,9 milyar dolar, mevduatlar 5,3 milyar dolar artarken, rezerv varlıklar 13,1 milyar dolar azalmış, böylece toplam varlıklar 18,9 milyar dolar yükselmiştir. Yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlarda 11,6 milyar dolar, portföy yatırımlarında 9,8 milyar dolar, kredilerde 25,3 milyar dolar, bankalar mevduatında 12,2 milyar dolar artış olmuş, TCMB’deki mevduatın 8,8 milyar dolar azalmasının etkisiyle toplam yükümlülüklerdeki artış 49,2 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak 2025 ocak-ekim döneminde ödemeler dengesi finans hesabından 30,3 milyar dolar giriş olmuş ve net uluslararası yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır.

2025 yılı ocak-ekim döneminde değerleme-kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 24,3 milyar dolar artırırken, yükümlülükleri 28,4 milyar dolar azaltmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 52,7 milyar dolar azaltıcı etkide bulunmuştur. 2025 ocak-ekim döneminde doğrudan yatırım, portföy yatırımları, mevduat, kredi ve rezerve ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Altın stoklarının değerlemesi ve parite etkisi resmi rezervleri 41,6 milyar dolar, banka rezervlerini ise 0,1 milyar dolar artırmış ve toplam uluslararası rezervleri 41,7 milyar dolar yükseltmiştir. Değerleme-parite ve kur etkisi büyük ölçüde, TCMB ve diğer sektörlerin net pozisyonunda etkili olmuştur.

Uluslararası Yatırım Pozisyonundaki değişim ile Ödemeler Dengesi Tablosu birlikte değerlendirildiğinde, varlıklar bölümünde “portföy yatırımları”, yükümlülükler bölümünde “krediler”, “bankalar-mevduat” ve portföy yatırımları-borç senetleri” kalemlerinde önemli bir uyumsuzluk olduğu dikkati çekmektedir. TCMB 2024 aralık ayında portföy yatırımlarında önemli bir revizyon yapmıştır, ancak buna rağmen sorunun devam ettiği görülmektedir.

Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2024 yılı aralık ayında -156,6 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2025 yılı ekim ayında -157,4 milyar dolara yükselmiştir. 2024 yılı sonunda 194,6 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler ise, 2025 yılı ekim ayında 224,5 milyar dolara çıkmıştır. Rezervlerdeki yükselişte, 41,7 milyar dolar civarındaki değerleme etkili olmuştur.

        TCMB Net Yatırım Pozisyonu fazlası 2024 yılında 115 milyar dolar iken, 2025 yılı ekim ayında 150,2 milyar dolara yükselmiştir. TCMB net pozisyonundaki bu iyileşme büyük ölçüde, üçüncü çeyrekten itibaren altın fiyatlarındaki yükseliş ve altın rezervlerine ilişkin değerlemeden kaynaklanmıştır. Bankaların 2024 yılı sonunda 103,6 milyar dolar olan net pozisyon açığı, 2025 ekim ayında 120,8 milyar dolara yükselmiştir. 2024 yılında 271,9 milyar dolara yükselen diğer sektörlerin net pozisyon açığı, 2025 yılı ekim ayında 264,1 milyar dolar olmuştur. Diğer sektörlerin pozisyon açıklarındaki değişim büyük ölçüde doğrudan yatırımlara ilişkin değerleme etkisinden kaynaklanmaktadır. 2024 sonunda 85,1 milyar dolar olan Genel Hükümet net pozisyon açığı ise 2025 ekim ayında 88,7 milyar dolara yükselmiştir.

KESİMLERE GÖRE NET ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon Dolar)

	2024	2025 Ç1	2025 Ç2	2025 Ç3	2025 Ek.
Toplam Net Uluslararası Yatırım Pozisyonu	-345.702	-324.707	-335.640	-328.294	-323.311
Merkez Bankası	114.986	120.776	114.731	146.560	150.194
Genel Hükümet	-85.135	-83.800	-81.182	-89.157	-88.674
Bankalar	-103.630	-101.708	-107.072	-117.258	-120.763
Diğer Sektörler	-271.923	-259,975	-262.117	-268.439	-264.068