2020 YILI YAŞAM MEMNUNİYETİ ANKETİNE İLİŞKİN DEĞERLENDİRME

 

               TÜİK, 2020 yılı Yaşam Memnuniyeti Anket sonuçlarını kamuoyuna açıklamıştır. 2019 yılının ardından 2020 yılında da mutluluk ve umut düzeyinde düşüş gözlenmektedir. 2016 yılında yüzde 61,3 olan mutluluk düzeyi, 2019 yılında yüzde 52,4’e, 2020 yılında ise yüzde 48,2’ye gerilemiştir. 2016 yılında yüzde 76,8 olan umut düzeyi, 2019 yılında ise yüzde 70, 2020 yılında yüzde 68,6 olmuştur.

TABLO:1-TÜİK YAŞAM MEMNUNİYETİ ANKETİ

	2016	2017	2018	2019	2020
MUTLULUK DÜZEYİ (%)
Toplam	61,3	58,0	53,4	52,4	48,2
Erkek	58,1	53,6	49,6	47,6	43,2
Kadın	64,5	62,4	57,1	57,0	53,1
UMUT DÜZEYİ (%)
Toplam	76,8	73,4	72,1	70,0	69,6
Erkek	77,0	72,2	71,1	69,0	68,5
Kadın	76,7	74,7	73,0	70,8	70,7

          TÜİK, haber bültenlerinde, son yıllarda “sosyo-ekonomik duruma ilişkin soru ve cevaplara” yer verilmemektedir. Aşağıdaki tablolarda, bu soruların bir kısmına verilen cevaplar yer almaktadır. Bu cevaplar TÜİK-Merkezi Veri Dağıtım Sisteminden elde edilmiştir. 2018 -2020 verileri ile 2009 krizi döneminde verilen cevapların karşılaştırılmasının ilginç olacağı düşünülerek, aşağıdaki tablolarda 2009 verilerine de yer verilmiştir.

          2018 yılında, önemli ölçüde gerileyen “Aylık Hanehalkı Gelirinden Duyulan Memnuniyet”, 2019 yılında sınırlı ölçüde artmış, 2020 yılında ise salgının yol açtığı sorunlara karşın sınırlı bir bozulma göstermiştir. 2017 yılında (çok memnun + memnun) olanların oranı yüzde 45,35 iken, bu oran 2018 yılında yüzde 39,80, 2019 yılında yüzde 40,16, 2020 yılında ise yüzde 39,88 olmuştur. Salgın nedeniyle işyerlerinin kapanması ve geniş tanımlı işsizlik oranlarındaki yüksek artışlar hane halkı gelirinden memnuniyeti fazla olumsuz etkilememiştir. Nitekim gelirinden (memnun değil + hiç memnun değil) oranı, 2018 yılında yüzde 37,28 iken, bu oran 2019 yılında yüzde 37,31 olmuş, 2020 yılında ise yüzde 33,68’e gerilemiştir. Ancak orta cevabını verenlerin sayısı 2019’da yüzde 22,53 iken 2020 yılında yüzde 26,44’e yükselmiştir. Ankete verilen cevaplarda “beterin beteri vardır” düşüncesiyle bugün ki duruma şükür eğiliminin hakim olduğu görülmektedir.

         İşten elde edilen kazançtan memnuniyetin 2009 krizinde ciddi ölçüde düşük olduğu görülmektedir (Tablo:2). 2020 yılında işten elde edilen kazançtan memnuniyet (çok memnun + memnun), salgının yarattığı sorunlar göz önüne alındığında sınırlı ölçüde azalmış ve erkeklerde yüzde 41,95, kadınlarda yüzde 42,67 olmuştur. Memnun olmayanların (memnun değil + hiç memnun değil) oranı ise belirgin ölçüde azalmıştır. Bu oranlarda “beterin beteri vardır” ve “bugün ki günümüze şükür” düşüncesinin hakim olduğunu göstermektedir. Ancak anketin ilginç sonucu “kazancı yok” sorusuna verilen cevapta gözlenmektedir. Kazancım yok diyen erkeklerin oranı 2019 yılında yüzde 0,47 iken 2020 yılında yüzde 0,71’e yükselirken, kadınlarda bu oran yüzde 6,18’den yüzde 3,27’ye gerilemektedir.

        TÜİK açıklamalarına göre “Yaşam Memnuniyeti Araştırması, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan hanelerde yaşayan 18 ve daha yukarı yaştaki T.C. vatandaşları ile yabancı uyruklu kişileri kapsamaktadır. Araştırmada, kurumsal nüfus (üniversite öğrenci yurdu, huzurevi, bakımevi, ceza ve tutukevi, ıslahevi, yetiştirme yurdu, askeri birlik ve kışla vb.) kapsam dışı tutulmaktadır. Araştırma verileri, örnek hanehalkı adreslerinde yaşayan 18 ve daha yukarı yaştaki bireylerle yüz yüze görüşme yöntemi ile toplanmaktadır. Uygulama, bilgisayar destekli olarak gerçekleşmektedir. 2020 yılında yüz yüze görüşme yöntemi ve telefonda görüşme yöntemi kullanılmıştır.”  

         Bu açıklamalar dikkate alındığında, anketin işsiz, iş aramayan ve iş bulma ümidi olmayan kişilere rastlamadığı anlaşılıyor. 2020 yılında kurumsal olmayan nüfusumuz 62,5 milyon, işgücümüz 35,1 milyon (iş aramayan ve iş bulma ümidi olmayanlar dahil) ve geniş tanımlı (U-5) işsiz sayımız 8,3 milyon kişi iken, ankette kazancı olmayanlar yok gibi.

TABLO:2-YAŞAM MEMNUNİYETİ ANKETİ: DETAY SORU VE CEVAPLARI

	2009	2018	2019	2020
1.Aylık Hanehalkı Gelirinden Duyulan Memnuniyet (%)
Çok Memnun	2,44	1,97	2,28	3,10
Memnun	29,02	37,83	37,88	36,78
Orta	25,78	22,91	23,53	26,44
Memnun Değil	32,92	30,38	29,73	24,48
Hiç Memnun Değil	9,85	6,90	7,58	9,20
2. İşten Elde Edilen Kazançtan Memnuniyet
ERKEK-Çok Memnun+Memnun	26,52	41,74	43,55	41,95
Memnun Değil+Hiç Memnun	47,85	36,04	34,50	31,19
Kazancı Yok	1,79	1,32	0,47	0,71
KADIN-Çok Memnun+Memnun	25,41	42,45	42,97	42,67
Memnun Değil+Hiç Memnun	34,73	30,27	31,86	27,50
Kazancı Yok	20,18	6,26	6,18	3,27
3. Son Bir Yılda Gelirin Azalması
ERKEK-Evet	37,87	36,23	35,56	41,37
Hayır	45,06	58,21	59,23	53,92
İlgili Değil	17,07	5,55	5,21	4,71
KADIN-Evet	18,44	19,06	19,72	26,49
Hayır	33,97	54,21	55,64	53,96
İlgili Değil	47,59	26,73	24,65	19,55
4. Son 1 Yılda Daha Ucuz Ürünlere Yönelme (%)
Evet	60,04	72,15	69,29	71,58
Hayır	39,96	27,85	30,71	28,42

    Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti-Merkezi Dağıtım Sistemi, biruni.tuik.gov.tr.

            Yaşam Memnuniyeti Anketinde yer alan sorulardan bir diğeri de, son bir yılda gelirin azalıp azalmadığına ilişkindir. 2020 yılında erkeklerin yüzde 41,37’si, kadınların ise yüzde 26,49’u gelirlerinin azaldığını belirtmektedirler. Bu oranlar geçen yıl, sırasıyla, yüzde 35,56 ve yüzde 19,72’dir. Bu soruya verilen cevaplar ile işten elde edilen kazanca ilişkin cevaplar arasında tutarsızlık gözlenmektedir.

      Hanelerin geçim koşullarının temel göstergelerinden birisi de, daha ucuz ürüne yönelip-yönelmediklerinin incelenmesidir. Yaşam memnuniyeti anketinde, hanelere “Son 1 Yılda Daha Ucuz Ürünlere Yönelme” konusunda da soru sorulmaktadır. 2017 yılında hanelerin yüzde 57,36’sı daha ucuz ürün tüketimine yöneldiklerini söylerken, bu oran 2018 yılında yüzde 72,15’e sıçramış, 2019 yılında yüzde 69,29’a gerilemiş, 2020 yılında ise yüzde 71,58’e yükselmiştir. 2009 kriz döneminde bu oran yüzde 60 idi.

Bir yıl sonrası için hanenin maddi durum beklentisinde bozulma gözlenirken, Türkiye’nin ekonomik durum beklentisinde iyimserliğin arttığı gözlenmektedir. 2019 yılında Türkiye’de ekonomik durumun daha kötü olacağını söyleyenlerin oranı yüzde 44,83 iken, bu oran 2020 yılında yüzde 40,33’e gerilemiştir.

        2020 yılında, Türkiye’nin ekonomik durum beklentisine ilişkin uzun dönemli bekleyişlerde iyileşme gözlenmektedir. “Beş yıl sonrasında Türkiye’nin ekonomik durum beklentisinin iyi yönde değişeceğine ilişkin cevapların oranı 2019 yılında yüzde 30,17 iken, bu oran 2020 yılında yüzde 35,88’e yükselmiştir. Uzun dönem ekonomik duruma ilişkin olumlu beklentiler 2009 kriz döneminin altında seyretmektedir

TABLO:3-YAŞAM MEMNUNİYETİ ANKETİ: DETAY SORU VE CEVAPLARI

	2009	2018	2019	2020
1. Bir Yıl Sonrası İçin Hanenin Maddi Durum Beklentisi (%)
Daha İyi Olacak	15,35	24,61	24,09	22,26
Aynı Olacak	57,40	49,33	47,84	47,58
Daha Kötü Olacak	17,13	19,87	21,81	21,95
Fikri Yok	10,12	6,19	6,26	8,22
2. Bir Yıl Sonrası İçin Türkiye’nin İçinde Bulunduğu Ekonomik Durum Beklentisi (%)
Daha İyi Olacak	15,55	23,09	21,29	22,57
Aynı Olacak	35,14	24,70	23,31	25,48
Daha Kötü Olacak	30,06	41,09	44,83	40,33
Fikri Yok	19,24	11,12	10,57	11,63
3. Beş Yıl Sonrasında Türkiye’nin Ekonomik Durum Beklentisi (%)
İyi Yönde	27,61	32,98	30,17	35,88
Kötü Yönde	24,07	30,86	33,83	26,62
Değişmeyecek	29,32	23,63	23,45	24,09
Fikri Yok	19,00	12,53	12,56	13,40

    Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti-Merkezi Dağıtım Sistemi, biruni.tuik.gov.tr.