Sanayi Sektöründe Reel Birim Ücret ve Rekabet Gücü-2020

               TÜİK, 2020 Ekim-Aralık dönemine ilişkin işgücü girdi göstergelerini açıklamıştır. Bu notta yılın son çeyreğine ve 2020 yılı geneline ilişkin sanayi sektörü işgücü göstergeleri, sanayi sektörü üretimi ve reel birim ücret gelişmelerini açıklamaya çalışacağız. Reel kur endeksi yanı sıra ekonominin rekabet gücündeki değişimi gösteren en önemli gösterge Dolar /Euro cinsinden reel birim ücret endeksleridir.

               2020 yılı son çeyreğinde sanayi sektöründe çalışılan saat endeksi, geçen yılın aynı dönemine göre, yüzde 2,1 artarken, üretim endeksi yüzde 10,2 oranında artmıştır. Böylece, saatlik işgücü verimindeki artış yüzde 8 olmuştur. Aynı dönemde işgücü maliyetindeki artış ise yüzde 13,3 olarak gerçekleşmiştir. İşgücü verimine göre düzeltilmiş nominal birim ücret artışı ise (İşgücü maliyeti/İşgücü verimi) yüzde 4,9 olmuştur (Tablo:1). Bu dönemde TÜFE yüzde 13,5, Yİ-ÜFE yüzde 22,2 oranında artış gösterdiğinden, sanayi sektöründe TL cinsinden reel birim ücret TÜFE’ye göre yüzde 7,6, Yİ-ÜFE’ye göre yüzde 14,1 oranında gerilemiştir. Aynı dönemde Dolar cinsinden reel birim ücret yüzde 22,8, Euro cinsinden reel birim ücret ise yüzde 26,6 oranında düşüş göstermiştir.

               Sanayi sektöründe çalışılan saat, ikinci çeyrekte salgının etkisiyle yüzde 26,2 oranında azalmıştır. Diğer çeyreklerde artış olmasına karşın, 2020 yılı genelinde çalışılan saat yüzde 5,1 oranında gerilemiştir. Buna karşın üretim yüzde 2,2 oranında artarken, saatlik işgücü verimi de yüzde 7,9 yükselmiştir. İşgücü maliyetindeki ortalama artış TÜFE ve Yİ-ÜFE artışının üzerinde olmasına karşın, işgücü verimliliğindeki artış nominal birim ücret artışını sınırlamış ve 2020 yılı genelinde nominal birim ücret yüzde 8,5 yükselmiştir. Böylece TL. cinsinden reel birim ücret TÜFE’ye göre yüzde 3,3, Yİ-ÜFE’ye göre yüzde 2,6 oranında gerilemiştir. Dolar ve Euro kurunda 2020 genelinde ortalama artış, sırasıyla, yüzde 23,5 ve yüzde 23,9 olmuştur. 2020 yılında dolar ve Euro cinsinden reel birim ücretlerde yüzde 10’un üzerinde bir düşüş gerçekleşmiştir. 

Tablo:1-Sanayi Sektörüne İlişkin Göstergeler ve Birim Ücret Endeksi (2015=100)   Ekim-Aralık Dönemi Yıllık Ortalama 2019 2020 % Değişim 2019 2020 % Değişim Çalışılan Saat Endeksi 102,6 104,7 2,1 97,6 92,6 -5,1 Üretim Endeksi 124,3 137,0 10,2 113,3 115,8 2,2 Saatlik İşgücü Verimi 121,2 130,9 8,0 116,3 125,5 7,9 İşgücü Maliyeti Endeksi 195,7 221,7 13,3 197,2 230,0 16,6 TÜFE Endeksi 168,0 190,7 13,5 160,5 180,2 12,3 Yİ-ÜFE 182,9 223,4 22,2 180,4 202,3 12,2 Dolar Endeksi 212,9 289,4 35,9 208,7 257,8 23,5 Euro Endeksi 212,4 303,6 42,9 210,5 260,9 23,9 Nominal Birim Ücret (1) 161,5 169,4 4,9 169,2 183,6 8,5 Reel Birim Ücret Endeksi                 TL. Cinsi-TÜFE’ye Göre (2) 96,2 88,8 -7,6 105,6 101,9 -3,2     TL. Cinsi-Yİ-ÜFE’ye Göre 182,9 75,8 -14,1 93,8 91,4 -2,6     Dolar Cinsi 75,9 58,5 -22,8 81,0 72,2 -10,9     Euro Cinsi 76,1 55,8 -26,6 80,3 71,8 -10,6 Kaynak:TÜİK ve kendi hesaplamalarımız. (1) Nominal Birim Ücret= Saatlik İşgücü Maliyeti/Saatlik İşgücü Verimi. (2) Reel Ücret Endeksi-TL. Cinsi-TÜFE’ye Göre= Nominal Birim Ücret/TÜFE Endeksi.

               Aşağıdaki grafiklerde yıllıklandırılmış veriler yer almaktadır. 2015 yılı ortasından itibaren sanayi üretimi ile çalışılan saat arasındaki ilişkinin belirgin ölçüde zayıfladığı görülmektedir. Üretim artarken çalışılan saatte gerileme meydana gelmiştir. Dolayısıyla saatlik işgücü verimi 2015-2020 döneminde yılda ortalama yüzde 4,6 oranında artmıştır. 2016 yılından itibaren dolar ve Euro kuru endeksleri, TÜFE ve Yİ-ÜFE endekslerinin üzerinde seyretmeye başlamıştır. Döviz kurlarındaki yükseliş zamanla, Yİ-ÜFE endeksinin TÜFE endeksine göre daha hızlı yükselmesini de beraberinde getirmiştir.           

               2015 yılı üçüncü çeyreğine kadar Dolar cinsinden reel birim ücret endeksinin TL cinsi TÜFE ve Yİ-ÜFE reel birim ücret endeksi üzerinde seyrettiği görülmektedir. Bu eğilim 2015 yılı ortasına kadar sanayi sektöründe rekabet gücü kaybı yaşandığına işaret etmektedir. 2015 yılı üçüncü çeyreğinden itibaren Dolar cinsi reel birim ücret endeksinde hızlı bir düşüş olduğu görülmektedir. Son yıllarda uygulanan ekonomik politikalar, jeopolitik sorunlar ve virüs salgını döviz kurlarında istikrarsızlık yaratmış ve dolar cinsinden reel birim ücret endeksinin daha da düşmesine yol açmıştır. Bu durum sanayi sektörünün rekabet gücünde önemli bir iyileşmeye işaret etmektedir. Ancak, cari işlemler dengesi ve dış ticaret açığındaki gelişmeler göz önüne alındığında, bu olumlu gelişmeden ekonominin yeterince yararlanamadığı, uzun vadeli bir politika çerçevesi oluşturamadığı görülmektedir.

               2004 yılı sonrasında Türk Lirasının değerlenmesi ithal girdi kullanımını artırmış ve bu eğilim uzun süre devam etmiştir. Bu dönemde firmaların dış kredi kullanımı ve yabancı para borçlarındaki yükselme de firmaların maliyet yapılarını değiştirmiştir. Gelinen bu noktada döviz kurlarındaki bir yükselişin firmaların maliyetlerini ve enflasyonu önemli ölçüde olumsuz etkilemesi söz konusu olmaktadır. Bu durum, rekabet gücünde gözlenen gelişmenin ekonomi geneline olumlu yansımalarını sınırlandırmakta ve ücretlerin döviz cinsinden reel olarak gerilemesi ile sonuçlanmaktadır.