SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİ SORUNLARI

 

SORUN ÇÖZERKEN SORUN YARATMA YETENEĞİ

                Cumhurbaşkanlığı seçim sürecine girilmesiyle birlikte siyasi iktidar, uzun süredir toplumun gündeminde olan bazı sorunların çözümü için adımlar atmaktadır. Atılan bu adımlar kamu maliyesine önemli bir yük getirirken, geleceğe yönelik eşitsizlikler ve sorunları da beraberinde getirmektedir. Bu notta sosyal güvenlik sistemi ile ilgili bazı konular ele alınacaktır.

5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, kamu mali yönetiminin yapısını, işleyişini, kamu bütçelerinin hazırlanmasını ve uygulamasını düzenleyen temel bir kanundur. Öncelikle belirtilmesi gereken husus, Kamu Mali Yönetimi Kanunu’nun sosyal güvenlik düzenlemelerine ilişkin özel bir yaklaşımının olmasıdır. Kamu Mali Yönetimi Kanunu’nun “Gelir ve giderleri etkileyecek kanun tekliflerine ilişkin 14. Maddesi hükmü şu şekildedir; Kamu gelirlerinin azalmasına veya kamu giderlerinin artmasına neden olacak ve kamu idarelerini yükümlülük altına sokacak kanun tekliflerinin getireceği malî yük, orta vadeli program çerçevesinde, en az üç yıllık dönem için hesaplanır ve tekliflere eklenir. Sosyal güvenliğe yönelik kanun tekliflerinde ise en az yirmi yıllık aktüeryal hesaplara yer verilir.”

         Yapılan Düzenlemeler;

•      EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) ile ilgili yasal düzenleme yapıldı. EYT yasası ile 8 Eylül 1999 ve öncesinde işe giren sigortalı işçiler erkekse 25 yıl, kadınsa 20 yıl çalışarak ve 5 bin ile 5 bin 975 gün prim ödeyerek emekli olabilecekler. EYT’lilerin sorunu önemli ölçüde çözüldü, ancak 8 Eylül 1999 tarihinden sonra işe başlayanlar için ciddi bir adaletsizlik ortaya çıktı. Bir gün sonra işe başlayan kadın işçi 20 yıl, erkek işçi ise 17 yıl geç emekli olabilecek. Hazine ve Maliye Bakanına göre BU EYT DÜZENLEMESİNİN MALİYETİ 255 MİLYAR LİRADIR (2 Şubat 2023-Diken.com).
•      En düşük emekli maaşının 5.500 liradan 7.500 liraya yükseltilmesine ilişkin kanun teklifi. Bu düzenlemeden 8,8 milyon emeklinin yararlanacağı tahmin edilmektedir. SGK emeklilik sistemine göre bu düzeyde bir emekli maaşı bağlanması yasal olarak mümkün değildir. Hazineden SGK’ya transfer yapılarak en düşük emekli maaşı 7.500 liraya yükseltilecektir. Hazinede yapılan transferden bir kısım emekli yararlanmakta, diğerleri hiç bir pay almamaktadır. Bu emekliler arasında eşitsizlik yaratırken prim ödemesi-emekli maaşı ilişkisini de tamamen koparmaktadır. Çalışma ve  Sosyal Güvenlik Bakanına göre BU DÜZENLEMENİN MALİYETİ 120 MİLYAR LİRADIR (28 Mart 2018-AHaber.com).
•      3600 ek göstergeye ilişkin yasal düzenleme. Ek gösterge düzenlemesine ilişkin kanun 15 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu tarihte üst düzey yöneticilerin ek göstergelerinin artırıldığı ve bu düzenlemenin Kanun’un 60. maddesi ile yapıldığı kamuoyuna yansımıştır. Bu madde ile bugüne kadar yapılan uygulamalardan farklı olarak, sadece çalışan üst düzey kamu görevlilerinin bu artıştan yararlandırılması benimsenmiştir. Ek gösterge artışı emekli üst düzey görevlilere yansıtılmamıştır. Çalışan-emekli maaşı ilişkisi tamamen kopartılmıştır. BU DÜZENLEMENİN MALİYETİ AÇIKLANMAMIŞTIR. ANCAK MALİYETİNİN 10 MİLYAR İLE SINIRLI OLDUĞU TAHMİN EDİLMEKTEDİR.

Yukarıda saydığımız üç düzenlemenin kamu maliyesine ve sosyal güvenlik sistemine etkilerinin bütüncül olarak incelenmediği anlaşılmaktadır.  Bu düzenlemeler yol açmış oldukları eşitsizlik nedeniyle, sorunu kalıcı olarak çözmek yerine bir sorun yumağı haline getirip geleceğe taşımışlardır. Ayrıca yıllık 385 milyar liralık bir maliyet ortaya çıkarmışlardır.