2023 Haziran-Uluslararası Yatırım Pozisyonu

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

(Zafer YÜKSELER, 18 Ağustos 2023)

2022 yılı Aralık ayında 301,6 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2023 yılı Haziran ayında 252,9 milyar dolara gerilemiştir. Bu dönemde varlıklar kısmı 14,8 milyar dolar, yükümlülükler kısmı ise 63,6 milyar dolar azalmıştır. Yükümlülükler kısmındaki azalış doğrudan yatırım ve portföy yatırımlarından kaynaklanmış, krediler ve mevduatta artış gözlenmiştir. Varlıklar kısmında mevduat ve doğrudan yatırımlar artmış, resmi rezerv varlıklar ve ticari krediler azalmıştır. TCMB ve Genel Hükümetin Net Yatırım Pozisyonunda bozulma gözlenmiştir. TCMB’nin net pozisyon fazlası 90,3 milyar dolardan 58,6 milyar dolara gerilemiştir. Bankaların ve diğer sektörlerin net yatırım pozisyonunda iyileşme gözlenmiştir Net yatırım pozisyonundaki iyileşmenin tümü diğer sektörlerden gelmiştir (Grafik:1).

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon Dolar)

	2022 Aralık (1)	2023 Haziran (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı O-Haz.2023	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-301.638	-252.893	48.745	-44.041	92.786
1.Varlıklar	308.352	293.536	-14.816	-17.680	2.864
Doğrudan Yatırımlar	55.984	58.666	2.682	2.681	1
Portföy Yatırımları	2.758	3.052	294	1.809	-1.515
Ticari Krediler	49.044	45.316	-3.728	-3.250	-478
Krediler	7.358	6.923	-435	-143	-292
Mevduat	60.808	67.238	6.430	9.021	-2.591
Diğer Varlıklar	3.664	3.761	97	25	72
Rezerv Varlıklar	128.736	108.580	-20.156	-27.823	7.667
2.Yükümlülükler	609.990	546.429	-63.561	26.361	-89.922
Doğrudan Yatırımlar	189.385	117.980	-71.405	4.827	-76.232
Portföy Yatırımları	93.193	85.573	-7.620	659	-8.279
Ticari Krediler	51.882	51.972	90	1.190	-1100
Krediler	179.776	182.543	2.767	878	1.889
Mevduat	88.532	101.123	12.591	18.761	-6.170
Diğer Yükümlülükler+SDR	7.222	7.238	16	46	-30
ULUSLARARASI REZERVLER	166.415	151.596	-14.819	-22.772	7.953
TCMB	128.736	108.580	-20.156	-27.823	7.667
Bankalar	37.679	43.016	5.337	5.051	286

Kaynak:TCMB.

UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv, kredi ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir. 2023 yılı Ocak-Haziran dönemi ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, mevduatta 9 milyar dolar artış, rezerv varlıklarda 27,8 milyar dolar azalışın etkisiyle toplam varlıkların 17,7 milyar dolar azaldığı görülmektedir. Ocak-Haziran döneminde, yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlar 4,8 milyar dolar, mevduat 18,8 milyar dolar, krediler ise 2 milyar dolar artmış ve toplam yükümlülüklerdeki artış 26,4 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak finans hesabından 44 milyar dolar civarında giriş olmuş ve net yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır. 2023 yılı Haziran ayı itibariyle, değerleme, kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 2,9 milyar dolar artırırken, yükümlülükleri 89,9 milyar dolar azaltmıştır. Böylece Net UYP’yi 92,8 milyar dolar azaltıcı etkide bulunmuştur. Ocak-Mayıs döneminde doğrudan ve portföy yatırımları ile rezervlere ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Değerleme ve parite etkisi resmi rezervleri 7,7 milyar dolar, banka rezervlerini ise 0,3 milyar dolar olmak üzere uluslararası rezervleri 8 milyar dolar artırmıştır. Değerleme-parite ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonunu etkilemiştir.

Aşağıdaki Grafik:2’de Net UYP verisi yanı sıra doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2022 yılı Aralık ayında -140,6 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP, 2023 Haziran ayında -172,6 milyar dolar olmuştur.