2023
TEMMUZ AYI-ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU
(Zafer YÜKSELER, 3 Ağustos 2023)
2023 Temmuz
ayında TÜFE yüzde 9,49, Yİ-ÜFE yüzde 8,23 oranında artmıştır. Yıllık Yİ-ÜFE enflasyonu
yüzde 40,4’ten yüzde 44,5’e, TÜFE enflasyonu ise yüzde 38,2’den yüzde 47,8’e
yükselmiştir. Döviz kurları, enerji fiyatları ve ham madde fiyatlarındaki değişim
üretici fiyatlarını hızlı etkilerken, tüketici fiyatlarına yansımaları vergi ve
fiyat kontrolleri nedeniyle kısmen sınırlandırılabilmektedir. Üretici
fiyatları endekslerinde vergisiz fiyatlar kullanılırken, tüketici fiyatları
endeksinde ÖTV, KDV ve benzeri dolaylı vergiler dahil piyasa fiyatları
kullanılmaktadır. Bu durum, özellikle TÜFE ile Yİ-ÜFE arasında önemli bir
farklılığa neden olmaktadır. Petrol ürünleri, motorlu kara taşıtları, alkollü
ve alkolsüz içecekler, tütün mamulleri ve dayanıklı tüketim mallarında, KDV
yanı sıra ÖTV uygulanması, TÜFE ile Yİ-ÜFE’de önemli bir farklılaşmayı da
beraberinde getirmektedir.
Yİ-ÜFE ile TÜFE’deki fiyat
artışlarını farklılaştıran unsurları şu şekilde sıralayabiliriz;
·
Kiracı
Tarafından Ödenen Gerçek Kira: TÜFE’de yüzde 4,53 ağırlığa sahip
olan bu grubun Yİ-ÜFE ile bir ilgisi bulunmamaktadır. Bilindiği gibi mevcut
kiracılar için azami kira artışı, yıllık ortalama TÜFE enflasyonu ile yasal olarak
sınırlandırılmıştı. Son yasal düzenleme ile de konut kira artışı 1 Temmuz 2023
tarihine kadar yüzde 25 olarak belirlenmiştir. Haziran’da yüzde 5,80 artan kiralar
Temmuz ayında da yüzde 7,67 yükselmiştir. Yıllık kira enflasyonu ise yüzde 81,69’a
çıkmıştır. Enflasyonun yanı sıra konut fiyatlarındaki aşırı yükselişin
etkilediği kiralar, deprem felaketinden de olumsuz etkilenmiştir. Toplumda kiralara
ve aidatlara ilişkin şikâyetlerin uzun süredir artarak devam etmesi, mevcut TÜFE
enflasyonuna güveni de zayıflatmaktadır.
·
Enerji
Fiyatları: Elektrik, gaz, su ve yakıtlardan oluşan
enerji grubunun TÜFE içindeki ağırlığı yüzde 12,69’dan, yüzde 14,35’e yükselmiştir.
TÜFE içinde “Yönetilen-Yönlendirilen Fiyatların” büyük bir kısmı bu grupta yer
almakta ve enerji fiyatları vergi ve kamu müdahalesi ile kontrol edilmektedir. Yİ-ÜFE
enerji grubunda fiyatlar 2023 Temmuz ayında yüzde 5,72 oranında artmış ve
yıllık artış yüzde 3,82 olarak gerçekleşmiştir. Mayıs ayında doğalgaz
faturalarının devletçe karşılanması nedeniyle, TÜİK doğalgaz için “sıfır fiyat”
yöntemini uygulamıştır. Haziran ayından itibaren bir yıl boyunca 25 sm3 lük
doğalgazın konutlara ücretsiz verilmesi ve TÜİK’in sabit ağırlık uygulamasından
vazgeçmesi nedeniyle, doğalgaz fiyatlarında yıllık bazda yüzde 100 gerileme
gözlenmektedir. Temmuz ayında elektrik fiyatları sabit kalmış, su fiyatları
yüzde 6 artmıştır. Temmuz ayında ÖTV ve KDV oranlarının artırılması nedeniyle,
akaryakıt fiyatları yüzde 29,04 yükselmiştir. Böylece Haziran ayında yüzde 4,23
artan enerji fiyatları, Temmuz ayında da yüzde 12,73 oranında yükselmiştir. Ancak
TÜFE’de enerji fiyatları yıllık bazda yüzde 2,86 oranında gerilemiştir. Enerji
fiyatlarındaki bu gerilemede, seçim sürecinde uygulamaya konulan konutlara
ücretsiz doğalgaz verilmesi ile “TÜİK’in Mayıs ayında sıfır fiyat uygulaması
ve Haziran ayından itibaren doğalgazla ilgili sabit ağırlık uygulamasından
vazgeçmesi” önemli bir etkiye sahiptir.
·
Gıda
Fiyatları: Son dönemlerde, TÜFE-işlenmiş gıda
fiyatlarındaki yıllık artış, Yİ-ÜFE gıda ve içecek fiyat artışlarının önemli
ölçüde altında kalmıştır. Temmuz ayında TÜFE-işlenmiş
gıda fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 46,78 iken, bu oran Yİ-ÜFE-gıda ve
içecekler grubunda yüzde 60,21 olmuştur. Aylık artış Yİ-ÜFE’de yüzde 4,63,
TÜFE’de ise yüzde 6,08’dir.
·
Diğer
Mal ve Hizmet Fiyatları: TÜFE’de Temmuz ayında bu ürünlerin
fiyatlarında, KDV oranlarındaki artış nedeniyle, aylık yüzde 9,62, yıllık yüzde
54,05 artış olmuştur. Bu ürünler tarım ve hizmet üretici fiyatlarından ve
giyim eşyası fiyatlarından etkilenmektedir. Özellikle giyim eşyası fiyat
artışının TÜFE’de oldukça düşük olduğu görülmektedir. Yİ-ÜFE giyim eşyası fiyatları
yıllık artışı yüzde 58,47 iken, bu artış TÜFE’de yüzde 22,65’tir.
Kira ve enerji fiyatlarına ilişkin hükümet politikaları, tarım
ve hizmet üretici fiyatlarındaki gelişmeler Yİ-ÜFE ve TÜFE üzerinde belirleyici
bir etkiye sahiptir. Tüm bu unsurları dikkate alarak “Bileşik Üretici Fiyatları Endeksi” (Potansiyel TÜFE) oluşturulmuştur[1].. Tarım ve Hizmet üretici fiyatlarının geç
açıklanması nedeniyle, şu an için Bileşik ÜFE’nin Haziran ayı verisi
bulunmaktadır. Bu endekse göre Haziran ayında yıllık enflasyon yüzde 47’dir. Temmuz
ayında bu artışın yüzde 53’e yükseleceği tahmin edilmektedir. 2022 yılında Bileşik
ÜFE ile TÜFE arasında gözlenen büyük farklılaşma, son aylarda azalma eğilimi
göstermektedir. Haziran ayında yaklaşık 9 puan olan Bileşik ÜFE-TÜFE farkının,
Temmuz ayında 5 puana gerileyeceği tahmin edilmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder