3 Ağustos 2023 Perşembe

2023 TEMMUZ- Üretici ve Tüketici Enflasyonu

 

2023 TEMMUZ AYI-ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU

 (Zafer YÜKSELER, 3 Ağustos 2023)

            2023 Temmuz ayında TÜFE yüzde 9,49, Yİ-ÜFE yüzde 8,23 oranında artmıştır. Yıllık Yİ-ÜFE enflasyonu yüzde 40,4’ten yüzde 44,5’e, TÜFE enflasyonu ise yüzde 38,2’den yüzde 47,8’e yükselmiştir. Döviz kurları, enerji fiyatları ve ham madde fiyatlarındaki değişim üretici fiyatlarını hızlı etkilerken, tüketici fiyatlarına yansımaları vergi ve fiyat kontrolleri nedeniyle kısmen sınırlandırılabilmektedir. Üretici fiyatları endekslerinde vergisiz fiyatlar kullanılırken, tüketici fiyatları endeksinde ÖTV, KDV ve benzeri dolaylı vergiler dahil piyasa fiyatları kullanılmaktadır. Bu durum, özellikle TÜFE ile Yİ-ÜFE arasında önemli bir farklılığa neden olmaktadır. Petrol ürünleri, motorlu kara taşıtları, alkollü ve alkolsüz içecekler, tütün mamulleri ve dayanıklı tüketim mallarında, KDV yanı sıra ÖTV uygulanması, TÜFE ile Yİ-ÜFE’de önemli bir farklılaşmayı da beraberinde getirmektedir.  

Yİ-ÜFE ile TÜFE’deki fiyat artışlarını farklılaştıran unsurları şu şekilde sıralayabiliriz;

·         Kiracı Tarafından Ödenen Gerçek Kira: TÜFE’de yüzde 4,53 ağırlığa sahip olan bu grubun Yİ-ÜFE ile bir ilgisi bulunmamaktadır. Bilindiği gibi mevcut kiracılar için azami kira artışı, yıllık ortalama TÜFE enflasyonu ile yasal olarak sınırlandırılmıştı. Son yasal düzenleme ile de konut kira artışı 1 Temmuz 2023 tarihine kadar yüzde 25 olarak belirlenmiştir. Haziran’da yüzde 5,80 artan kiralar Temmuz ayında da yüzde 7,67 yükselmiştir. Yıllık kira enflasyonu ise yüzde 81,69’a çıkmıştır. Enflasyonun yanı sıra konut fiyatlarındaki aşırı yükselişin etkilediği kiralar, deprem felaketinden de olumsuz etkilenmiştir. Toplumda kiralara ve aidatlara ilişkin şikâyetlerin uzun süredir artarak devam etmesi, mevcut TÜFE enflasyonuna güveni de zayıflatmaktadır.

·         Enerji Fiyatları: Elektrik, gaz, su ve yakıtlardan oluşan enerji grubunun TÜFE içindeki ağırlığı yüzde 12,69’dan, yüzde 14,35’e yükselmiştir. TÜFE içinde “Yönetilen-Yönlendirilen Fiyatların” büyük bir kısmı bu grupta yer almakta ve enerji fiyatları vergi ve kamu müdahalesi ile kontrol edilmektedir. Yİ-ÜFE enerji grubunda fiyatlar 2023 Temmuz ayında yüzde 5,72 oranında artmış ve yıllık artış yüzde 3,82 olarak gerçekleşmiştir. Mayıs ayında doğalgaz faturalarının devletçe karşılanması nedeniyle, TÜİK doğalgaz için “sıfır fiyat” yöntemini uygulamıştır. Haziran ayından itibaren bir yıl boyunca 25 sm3 lük doğalgazın konutlara ücretsiz verilmesi ve TÜİK’in sabit ağırlık uygulamasından vazgeçmesi nedeniyle, doğalgaz fiyatlarında yıllık bazda yüzde 100 gerileme gözlenmektedir. Temmuz ayında elektrik fiyatları sabit kalmış, su fiyatları yüzde 6 artmıştır. Temmuz ayında ÖTV ve KDV oranlarının artırılması nedeniyle, akaryakıt fiyatları yüzde 29,04 yükselmiştir. Böylece Haziran ayında yüzde 4,23 artan enerji fiyatları, Temmuz ayında da yüzde 12,73 oranında yükselmiştir. Ancak TÜFE’de enerji fiyatları yıllık bazda yüzde 2,86 oranında gerilemiştir. Enerji fiyatlarındaki bu gerilemede, seçim sürecinde uygulamaya konulan konutlara ücretsiz doğalgaz verilmesi ile “TÜİK’in Mayıs ayında sıfır fiyat uygulaması ve Haziran ayından itibaren doğalgazla ilgili sabit ağırlık uygulamasından vazgeçmesi” önemli bir etkiye sahiptir.

·         Gıda Fiyatları: Son dönemlerde, TÜFE-işlenmiş gıda fiyatlarındaki yıllık artış, Yİ-ÜFE gıda ve içecek fiyat artışlarının önemli ölçüde altında kalmıştır. Temmuz ayında TÜFE-işlenmiş gıda fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 46,78 iken, bu oran Yİ-ÜFE-gıda ve içecekler grubunda yüzde 60,21 olmuştur. Aylık artış Yİ-ÜFE’de yüzde 4,63, TÜFE’de ise yüzde 6,08’dir.

·         Diğer Mal ve Hizmet Fiyatları: TÜFE’de Temmuz ayında bu ürünlerin fiyatlarında, KDV oranlarındaki artış nedeniyle, aylık yüzde 9,62, yıllık yüzde 54,05 artış olmuştur. Bu ürünler tarım ve hizmet üretici fiyatlarından ve giyim eşyası fiyatlarından etkilenmektedir. Özellikle giyim eşyası fiyat artışının TÜFE’de oldukça düşük olduğu görülmektedir. Yİ-ÜFE giyim eşyası fiyatları yıllık artışı yüzde 58,47 iken, bu artış TÜFE’de yüzde 22,65’tir.

Kira ve enerji fiyatlarına ilişkin hükümet politikaları, tarım ve hizmet üretici fiyatlarındaki gelişmeler Yİ-ÜFE ve TÜFE üzerinde belirleyici bir etkiye sahiptir. Tüm bu unsurları dikkate alarak “Bileşik Üretici Fiyatları Endeksi (Potansiyel TÜFE) oluşturulmuştur[1].. Tarım ve Hizmet üretici fiyatlarının geç açıklanması nedeniyle, şu an için Bileşik ÜFE’nin Haziran ayı verisi bulunmaktadır. Bu endekse göre Haziran ayında yıllık enflasyon yüzde 47’dir. Temmuz ayında bu artışın yüzde 53’e yükseleceği tahmin edilmektedir. 2022 yılında Bileşik ÜFE ile TÜFE arasında gözlenen büyük farklılaşma, son aylarda azalma eğilimi göstermektedir. Haziran ayında yaklaşık 9 puan olan Bileşik ÜFE-TÜFE farkının, Temmuz ayında 5 puana gerileyeceği tahmin edilmektedir.




 

 

 

 

 

 

 

 



[1] Zafer YÜKSELER, “Bileşik Üretici Fiyatları Endeksi”, https://zaferyukseler.blogspot.com

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

2024 EKİM- Uluslararası Yatırım Pozisyonu ve Ödemeler Dengesi

  ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ (Zafer YÜKSELER, 19 Aralık 2024) 2023 yılı aralık ayında 317 milyar dolar ola...