2023
AĞUSTOS AYI-ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU
(Zafer YÜKSELER, 4 Eylül 2023)
2023 Ağustos
ayında TÜFE yüzde 9,09, Yİ-ÜFE yüzde 5,89 oranında artmıştır. Yıllık Yİ-ÜFE enflasyonu
yüzde 44,5’ten yüzde 49,41’e, TÜFE enflasyonu ise yüzde 48,83’ten yüzde 58,94’e
yükselmiştir. Döviz kurları, enerji fiyatları ve ham madde fiyatlarındaki değişim
üretici fiyatlarını hızlı etkilerken, tüketici fiyatlarına yansımaları vergi ve
fiyat kontrolleri nedeniyle kısmen sınırlandırılabilmektedir. Üretici
fiyatları endekslerinde vergisiz fiyatlar kullanılırken, tüketici fiyatları
endeksinde ÖTV, KDV ve benzeri dolaylı vergiler dahil piyasa fiyatları
kullanılmaktadır. Bu durum, özellikle TÜFE ile Yİ-ÜFE arasında önemli bir
farklılığa neden olmaktadır. Petrol ürünleri, motorlu kara taşıtları, alkollü
ve alkolsüz içecekler, tütün mamulleri ve dayanıklı tüketim mallarında, KDV
yanı sıra ÖTV uygulanması, TÜFE ile Yİ-ÜFE’de önemli bir farklılaşmayı da
beraberinde getirmektedir.
Yİ-ÜFE ile TÜFE’deki fiyat
artışlarını farklılaştıran unsurları şu şekilde sıralayabiliriz;
·
Kiracı
Tarafından Ödenen Gerçek Kira: TÜFE’de yüzde 4,53 ağırlığa sahip
olan bu grubun Yİ-ÜFE ile bir ilgisi bulunmamaktadır. Bilindiği gibi mevcut
kiracılar için azami kira artışı, yıllık ortalama TÜFE enflasyonu ile yasal olarak
sınırlandırılmıştı. Son yasal düzenlemelerle konut kira artışı 2022-2023’te yüzde
25 olarak belirlenmiştir. Temmuz’da yüzde 7,67 artan kiralar Ağustos ayında da
yüzde 7,90 yükselmiştir. Yıllık kira enflasyonu ise yüzde 87,78’e çıkmıştır.
Enflasyonun yanı sıra konut fiyatlarındaki aşırı yükselişin etkilediği kiralar,
deprem felaketinden de olumsuz etkilenmiştir. Toplumda kiralara ve aidatlara ilişkin
şikâyetlerin uzun süredir artarak devam etmesi, mevcut TÜFE enflasyonuna güveni
de zayıflatmaktadır.
·
Enerji
Fiyatları: Elektrik, gaz, su ve yakıtlardan oluşan
enerji grubunun TÜFE içindeki ağırlığı yüzde 12,69’dan, yüzde 14,35’e yükselmiştir.
TÜFE içinde “Yönetilen-Yönlendirilen Fiyatların” büyük bir kısmı bu grupta yer
almakta ve enerji fiyatları vergi ve kamu müdahalesi ile kontrol edilmektedir. Yİ-ÜFE
enerji grubunda fiyatlar 2023 Ağustos ayında yüzde 14,27 oranında artmış ve
yıllık artış yüzde 20,70 olarak gerçekleşmiştir. Mayıs ayında doğalgaz
faturalarının devletçe karşılanması nedeniyle, TÜİK doğalgaz için “sıfır fiyat”
yöntemini uygulamıştır. Haziran ayından itibaren bir yıl boyunca 25 sm3 lük
doğalgazın konutlara ücretsiz verilmesi ve TÜİK’in sabit ağırlık uygulamasından
vazgeçmesi nedeniyle, doğalgaz fiyatlarında yıllık bazda yüzde 100 gerileme
gözlenmektedir. Ağustos ayında elektrik fiyatları yüzde 1,86, su
fiyatları yüzde7,43 artmıştır. Temmuz ayında ÖTV ve KDV oranlarının artırılması
nedeniyle yüzde 29,04 artan akaryakıt fiyatları Ağustos ayında da yüzde 26,11
yükselmiştir. Böylece Ağustos ayında akaryakıt fiyatlarındaki yıllık artış yüzde
61,92 olmuştur Yıllık bazda enerji fiyatlarındaki yüzde 14 oranındaki artış,
seçim sürecinde uygulamaya konulan konutlara ücretsiz doğalgaz verilmesi ile “TÜİK’in
Mayıs ayında sıfır fiyat uygulaması ve Haziran ayından itibaren doğalgazla
ilgili sabit ağırlık uygulamasından vazgeçmesinden” kaynaklanmıştır.
·
Gıda
Fiyatları: Son dönemlerde, TÜFE-işlenmiş gıda
fiyatlarındaki yıllık artış, Yİ-ÜFE gıda ve içecek fiyat artışlarının önemli
ölçüde altında kalmıştı. Ancak, Temmuz ve Ağustos aylarında TÜFE-işlenmiş gıda
fiyatlarında yüzde 18 civarındaki artış olmuştur. Bu artışın etkisiyle Ağustos ayında TÜFE-işlenmiş gıda fiyatlarındaki
yıllık artış yüzde 57,8’e yükselmiştir. Bu oran Yİ-ÜFE-gıda ve içecekler
grubunda ise yüzde 63,57 olmuştur.
·
Diğer
Mal ve Hizmet Fiyatları: TÜFE’de Ağustos ayında bu
ürünlerin fiyatlarında, KDV oranlarındaki artış nedeniyle, aylık yüzde 8,14,
yıllık yüzde 61,81 artış olmuştur. Bu ürünler tarım ve hizmet üretici
fiyatlarından ve giyim eşyası fiyatlarından etkilenmektedir. Özellikle giyim
eşyası fiyat artışının TÜFE’de oldukça düşük olduğu görülmektedir. Yİ-ÜFE giyim
eşyası fiyatları yıllık artışı yüzde 62,62 iken, bu artış TÜFE’de yüzde 31,1’dir.
Kira ve enerji fiyatlarına ilişkin hükümet politikaları, tarım
ve hizmet üretici fiyatlarındaki gelişmeler Yİ-ÜFE ve TÜFE üzerinde belirleyici
bir etkiye sahiptir. Tüm bu unsurları dikkate alarak “Bileşik Üretici Fiyatları Endeksi” (Potansiyel TÜFE) oluşturulmuştur[1].. Tarım ve Hizmet üretici fiyatlarının geç
açıklanması nedeniyle, şu an için Bileşik ÜFE’nin Temmuz ayı verisi
bulunmaktadır. Bu endekse göre Temmuz ayında yıllık enflasyon yüzde 55’tir. Ağustos
ayında bu artışın yüzde 64’e yükseleceği tahmin edilmektedir. 2022 yılında Bileşik
ÜFE ile TÜFE arasında gözlenen büyük farklılaşma, son aylarda azalma eğilimi
göstermektedir. Temmuz ayında yaklaşık 7,5 puan olan Bileşik ÜFE-TÜFE farkının,
Ağustos ayında 5 puana gerileyeceği tahmin edilmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder