ÜCRET-ÜRETİM MALİYETİ İLİŞKİSİ

 

TÜRKİYE EKONOMİSİNDE ÜCRET-ÜRETİM MALİYETİ İLİŞKİSİ

(Zafer YÜKSELER, 6 Kasım 2024)

                Ekonomi genelinde ve sektörel ücret-üretim maliyeti ilişkisine yönelik en kapsamlı veri Girdi-Çıktı tablolarından elde edilebilmektedir.  Türkiye için en son Girdi-Çıktı Tablosu TÜİK tarafından 2012 yılı için hazırlanmıştır. 2012 yılı Girdi-Çıktı tablosunda çalışanlara yapılan ödemelerin toplam üretim değeri içindeki payı yüzde 14,83’tür. TÜİK tarafından yayınlanan Kurumsal Sektör Hesaplarına göre, bu oran 2020 yılında yüzde 15,4’e yükselmiş, 2023 yılında ise yüzde 14,5’e gerilemiştir (Tablo:1).

Bu oranlar üretim sürecindeki doğrudan işgücü kullanımının gerektirdiği ücret ödemesini göstermektedir. Üretim sürecinde kullanılan girdiler nedeniyle dolaylı olarak yapılan ücret ödemeleri de dolaylı ücret ödemesi olarak adlandırılmaktadır. Tablo:2’de 2012 yılı Girdi-Çıktı tablosundan sektörler ve harcama grupları itibariyle hesapladığımız doğrudan ve dolaylı ücret yoğunlukları yer almaktadır. Bu tabloya göre, örneğin yüzde 100 oranındaki ücret artışı, üretim maliyetlerini doğrudan yüzde 14,83, dolaylı olarak yüzde 7,21 artırarak, toplamda yüzde 22,04 oranında maliyet ve fiyat artışına neden olmaktadır. Ücret artışlarının en fazla etkili olduğu sektörler, sırasıyla, hizmetler, madencilik, inşaat ve imalat sanayi sektörleridir.

2023 yılında çalışanlara yapılan ödemelerin toplam üretim değeri içindeki payı 2012 yılı oranına oldukça yakındır. Tekonolojideki değişim ve ikame etkileri göz ardı edilerek, sektörler ve harcama gruplarına göre, 2023 yılı tahmini doğrudan ve dolaylı ücret yoğunlukları Tablo:2’de yer almaktadır. Bu tabloya göre, yüzde 100 oranındaki genel bir ücret artışının yüzde 14,5 doğrudan, yüzde 7,1 dolaylı olarak toplamda yüzde 21,6 oranında üretim maliyetlerinde ve fiyatlarda artışa yol açması söz konusu olacaktır.   

Tablo:1- 2012 – 2020 ve 2023 Yıllarında Üretim ve Dağılımı

	2012 Yılı Girdi-Çıktı Tablosu		2020 Kurumsal Sektör Hesabı		2023 Kurumsal Sektör Hesabı
	Milyar TL.	% Dağılım	Milyar TL.	% Dağılım	Milyar TL.	% Dağılım
1.TOPLAM ÜRETİM	2.957	100,00	9.584	100,00	52.708	100,00
2.GS.KATMA DEĞER	1.385	46,85	4.488	46,83	23.537	44,66
3.HANE HALKI TÜKETİMİ	943	31,90	2.866	29,90	15.764	29,91
4.GS.SABİT SERMAYE YATIRIMI	412	13,94	1.350	14,09	8.396	15,93
5.ÇALIŞANLARA YAPILAN ÖDEMELER	439	14,83	1.476	15,40	7.645	14,50
6.İŞLETME ARTIĞI	942	31,86	3.080	32,14	16.225	30,78
7.MAL VE HİZMET İHRACATI	323	10,91	1.470	15,34	8.472	16,07
8.MAL VE HİZMET İTHALATI	448	15,16	1.627	16,98	9.121	17,30

Tablo:2- 2012 ve 2023 Yılı Ücret Yoğunluğu (%)

	2012 Girdi-Çıktı (1)			2023 Kurumsal Hesaplar (2)
	Doğrudan	Dolaylı	Toplam	Doğrudan	Dolaylı	Toplam
1.Tarım	1,46	3,00	4,46	1,43	2,93	4,36
2.Madencilik	16,13	5,56	21,69	15,77	5,45	21,22
3.İmalat	9,70	8,33	18,08	9,48	8,14	17,62
4.Enerji	5,02	6,01	11,03	4,91	5,88	10,79
5.İnşaat	13,00	6,06	19,06	12,71	5,93	18,64
6.Hizmetler	21,97	6,42	28,39	21,48	6,28	27,76
7.TOPLAM	14,83	7,21	22,04	14,50	7,05	21,55
1.Hane Halkı Tüketimi			21,03			21,00
2.Devletin Nihai tüketimi			57,93			58,00
3.GS.Sabit Sermaye Yatırımı			20,21			20,00
4.Mal ve Hizmet İhracatı			18,60			18,50

(1)1985_2012_DONEMINDE_TURKIYE_EKONOMISINDE (3).pdf

(2)Tahmin