2023
EKİM AYI-ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU
(Zafer YÜKSELER, 6 Kasım 2023)
2023 Ekim
ayında TÜFE yüzde 3,43, Yİ-ÜFE yüzde 1,94 oranında artmıştır. Yıllık Yİ-ÜFE enflasyonu
yüzde 47,44’ten yüzde 39,39’a, TÜFE enflasyonu ise yüzde 61,53’ten yüzde 61,36’ya
gerilemiştir. Döviz kurları, enerji fiyatları ve ham madde fiyatlarındaki değişim
üretici fiyatlarını hızlı etkilerken, tüketici fiyatları vergi ve idari düzenlemelerden
de etkilenmektedir. Üretici fiyatları endekslerinde vergisiz fiyatlar
kullanılırken, tüketici fiyatları endeksinde ÖTV, KDV ve benzeri dolaylı
vergiler dahil piyasa fiyatları kullanılmaktadır. Bu durum, özellikle TÜFE ile
Yİ-ÜFE arasında önemli bir farklılığa neden olmaktadır. Petrol ürünleri,
motorlu kara taşıtları, alkollü ve alkolsüz içecekler, tütün mamulleri ve
dayanıklı tüketim mallarında, KDV yanı sıra ÖTV uygulanması, TÜFE ile Yİ-ÜFE’de
önemli bir farklılaşmayı da beraberinde getirmektedir.
Yİ-ÜFE
ile TÜFE’deki fiyat artışlarını farklılaştıran unsurları şu şekilde sıralayabiliriz;
·
Kiracı
Tarafından Ödenen Gerçek Kira: TÜFE’de yüzde 4,53 ağırlığa sahip
olan bu grubun Yİ-ÜFE ile bir ilgisi bulunmamaktadır. Bilindiği gibi mevcut
kiracılar için azami kira artışı, yıllık ortalama TÜFE enflasyonu ile yasal olarak
sınırlandırılmıştı. Son yasal düzenlemelerle konut kira artışı 2022-2023’te yüzde
25 olarak belirlenmiştir. Eylül ayında yüzde 9,52 oranında artan kiralar Ekim
ayında da yüzde 7,91 yükselmiştir. Yıllık kira enflasyonu ise yüzde 100,67’ye
çıkmıştır. Enflasyonun yanı sıra konut fiyatlarındaki aşırı yükselişin
etkilediği kiralar, deprem felaketinden de olumsuz etkilenmiştir. Toplumda kiralara
ve aidatlara ilişkin şikâyetler uzun süredir devam etmekte ve yüzde 25 kira
artışı düzenlemesi de anlamını yitirmiş bulunmaktadır.
·
Enerji
Fiyatları: Elektrik, gaz, su ve yakıtlardan oluşan
enerji grubunun TÜFE içindeki ağırlığı yüzde 12,69’dan, yüzde 14,35’e yükselmiştir.
TÜFE içinde “Yönetilen-Yönlendirilen Fiyatların” büyük bir kısmı bu grupta yer
almakta ve enerji fiyatları vergi ve kamu müdahalesi ile kontrol edilmektedir. 2023
Ekim ayında Yİ-ÜFE enerji grubunda fiyatlar aylık yüzde 2,86, yıllık yüzde
12,91 oranında gerilemiştir. Mayıs ayında doğalgaz faturalarının devletçe
karşılanması nedeniyle, TÜİK doğalgaz için “sıfır fiyat” yöntemini uygulamıştır.
Haziran ayından itibaren bir yıl boyunca 25 sm3 lük doğalgazın konutlara
ücretsiz verilmesi ve TÜİK’in sabit ağırlık uygulamasından vazgeçmesi nedeniyle,
doğalgaz fiyatları Haziran-Eylül döneminde yıllık bazda yüzde 100 gerilemiştir.
Ekim ayında doğalgaz kullanımı 25 sm3 sınırlı miktarda aşmış ve yıllık gerileme
yüzde 88,26 olmuştur. Ekim ayında elektrik fiyatları sabit tutulmuş, su
fiyatları yüzde 7,92 artmıştır. Temmuz-Eylül döneminde ÖTV, KDV ve kur artışı
nedeniyle yüksek oranda artan akaryakıt fiyatları, Ekim ayında yüzde 2,15 düşmüştür.
Böylece Ekim ayında akaryakıt fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 71,69’dan yüzde
62,57’ye gerilemiştir. Konutlara ücretsiz doğalgaz verilmesi ile “TÜİK’in
Mayıs ayında sıfır fiyat uygulaması ve Haziran ayından itibaren doğalgazla
ilgili sabit ağırlık uygulamasından vazgeçmesi” sonucunda TÜFE enerji
fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 11,6 olmuştur.
·
Gıda
Fiyatları: Son dönemlerde, TÜFE-işlenmiş gıda
fiyatlarındaki yıllık artış, Yİ-ÜFE gıda ve içecek fiyat artışlarının altında
seyretmektedir. Ekim ayında TÜFE-işlenmiş
gıda fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 58,61 iken, bu oran Yİ-ÜFE-gıda-içecek
grubunda ise yüzde 65,02 olmuştur.
·
Diğer
Mal ve Hizmet Fiyatları: TÜFE’de Ekim ayında bu ürünlerin
fiyatlarında aylık yüzde 3,12, yıllık yüzde 66,66 artış olmuştur. Bu
ürünler tarım ve hizmet üretici fiyatlarından ve giyim eşyası fiyatlarından etkilenmektedir.
Özellikle giyim eşyası fiyat artışının TÜFE’de oldukça düşük olduğu
görülmektedir. Yİ-ÜFE giyim eşyası fiyatları yıllık artışı yüzde 50,68 iken, bu
artış TÜFE’de yüzde 39,15’tir.
Kira ve enerji fiyatlarına ilişkin hükümet politikaları, tarım
ve hizmet üretici fiyatlarındaki gelişmeler Yİ-ÜFE ve TÜFE üzerinde belirleyici
bir etkiye sahiptir. Tüm bu unsurları dikkate alarak “Bileşik Üretici Fiyatları Endeksi” (Potansiyel TÜFE) oluşturulmuştur[1].. Tarım ve Hizmet üretici fiyatlarının geç
açıklanması nedeniyle, şu an için Bileşik ÜFE’nin Eylül ayı verisi
bulunmaktadır. Bu endekse göre de yıllık enflasyon Eylül ayında, TÜFE’ye çok
yakınsamış ve yüzde 61,84 olmuştur. Ekim ayında bu artışın yüzde 62 olacağı
tahmin edilmektedir. 2022 yılında Bileşik ÜFE ile TÜFE arasında gözlenen büyük
farklılaşma, son aylarda azalma eğilimi göstermiştir. Temmuz ayında yaklaşık 7,5
puan olan Bileşik ÜFE-TÜFE farkı, Eylül ayında tamamen kapanmış bulunmaktadır.
|
|
|
|
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder