2023 EYLÜL- ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU VE ÖDEMELER DENGESİ

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

2022 yılı aralık ayında 316,7 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2023 yılı eylül ayında 298,3 milyar dolara gerilemiştir. Bu dönemde varlıklar 4,3 milyar dolar, yükümlülükler ise 22,7 milyar dolar azalmıştır. Yükümlülükler kısmındaki azalış doğrudan yatırım ve ticari kredilerden kaynaklanmış, portföy yatırımları, krediler ve mevduatta artış gözlenmiştir. Varlıklar kısmında mevduat ve doğrudan yatırımlar artmış, resmi rezerv varlıklar ve krediler azalmıştır. TCMB, Genel Hükümet ve Bankaların Net Yatırım Pozisyonunda bozulma gözlenmiştir. TCMB’nin net pozisyon fazlası 90,3 milyar dolardan 70,9 milyar dolara gerilemiş, Bankaların net pozisyon açığı -72,5 milyar dolardan -79 milyar dolara yükselmiş, diğer sektörlerin net yatırım pozisyon açığı ise -269 milyar dolardan -223 milyar dolara gerilemiştir (Grafik:1).

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)

	2022 Aralık (1)	2023 Eylül (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı O-Eyl.2023	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-316.734	-298.323	18.411	-39.596	58.007
1.Varlıklar	308.351	304.039	-4.312	-1.391	-2.921
Doğrudan Yatırımlar	55.984	60.291	4.307	4.346	-39
Portföy Yatırımları	2.758	2.405	-353	1.870	-2.223
Ticari Krediler	49.044	47.435	-1.609	133	-1.742
Krediler	7.358	5.700	-1.658	-1.273	-385
Mevduat	60.807	62.231	1.424	4.446	-3.022
Diğer Varlıklar	3.664	3.781	117	45	72
Rezerv Varlıklar	128.736	122.196	-6.540	-10.958	4.418
2.Yükümlülükler	625.085	602.362	-22.723	38.205	-60.928
Doğrudan Yatırımlar	204.528	163.277	-41.251	6.625	-47.876
Portföy Yatırımları	93.300	96.555	3.255	3.817	-562
Ticari Krediler	51.883	50.513	-1.370	565	-1.935
Krediler	179.620	182.898	3.278	4.429	-1.151
Mevduat	88.532	102.010	13.478	22.679	-9.201
Diğer Yükümlülükler+SDR	7.222	7.109	-113	90	-203
ULUSLARARASI REZERVLER	166.414	161.440	-4.974	-9.282	4.308
TCMB	128.736	122.196	-6.540	-10.958	4.418
Bankalar	37.678	39.244	1.566	1.676	-110

Kaynak: TCMB.

UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv, kredi ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir. 2023 yılı ocak-eylül dönemi ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, doğrudan ve portföy yatırımlarında 6,2 milyar, mevduatta 4,4 milyar dolar artış, rezerv varlıklarda 11 milyar, kredilerde ise 1,3 milyar dolar azalışın etkisiyle toplam varlıkların 1,4 milyar dolar azaldığı görülmektedir. Yükümlülükler kısmında doğrudan ve portföy yatırımları 10,4 milyar, mevduat 22,7 milyar dolar, krediler ise 4,4 milyar artmış ve toplam yükümlülüklerdeki artış 38,2 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak finans hesabından 39,6 milyar dolar giriş olmuş ve net yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır. 2023 yılı eylül ayı itibariyle, değerleme-kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 2,9 milyar dolar, yükümlülükleri ise 60,9 milyar dolar azaltmıştır. Böylece Net UYP’yi 58 milyar dolar azaltıcı etkide bulunmuştur. Ocak-Eylül döneminde doğrudan yatırımlar, mevduat ve rezervlere ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Değerleme ve parite etkisi resmi rezervleri 4,4 milyar dolar olmak üzere toplam uluslararası rezervleri 4,3 milyar dolar artırmıştır. Değerleme-parite ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonunu etkilemiştir.

Aşağıdaki Grafik:2’de Net UYP verisi yanı sıra doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2022 yılı aralık ayında -140,6 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP, 2023 eylül ayında -164,7 milyar dolar olmuştur.