2023 Kasım_ Uluslararası Yatırım Pozisyonu

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

(Zafer YÜKSELER, 19 Ocak 2024) 

2022 yılı aralık ayında 317,1 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2023 yılı kasım ayında 264,7 milyar dolara gerilemiştir. Bu dönemde varlıklar 12,1 milyar dolar artmış, yükümlülükler ise 40,3 milyar dolar azalmıştır. Yükümlülükler kısmındaki azalış doğrudan yatırımlarda gözlenen 65,6 milyar dolarlık azalıştan kaynaklanmıştır. Bu dönemde portföy yatırımları, ticari krediler, krediler ve mevduatta 25,3 milyar dolar artış gerçekleşmiştir. Varlıklar kısmındaki artışın 7,9 milyar doları rezerv varlıklardaki artıştan kaynaklanmıştır. Bu dönemde doğrudan yatırımlar ve mevduat artarken, krediler azalmıştır. 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)

	2022 Aralık (1)	2023 Kasım (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı O-Kas. 2023	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-317.109	-264.729	52.380	-53.848	106.228
1.Varlıklar	308.351	320.401	12.050	6.423	5.627
Doğrudan Yatırımlar	55.984	61.223	5.239	5.244	-5
Portföy Yatırımları	2.758	2.405	-353	3.359	-3.717
Ticari Krediler	49.044	48.614	-430	215	-645
Krediler	7.358	5.476	-1.882	-1.563	-319
Mevduat	60.807	62.212	1.405	3.128	-1.723
Diğer Varlıklar	3.664	3.791	127	45	82
Rezerv Varlıklar	128.736	136.680	7.944	-4.005	11.949
2.Yükümlülükler	625.460	585.130	-40.330	60.271	-100.601
Doğrudan Yatırımlar	204.502	138.910	-65.592	9.232	-74.824
Portföy Yatırımları	93.300	94.705	1.405	9.978	-8.573
Ticari Krediler	51.883	54.942	3.059	6.658	-3.599
Krediler	180.021	184.882	4.861	8.868	-4.007
Mevduat	88.532	104.440	15.908	25.436	-9.528
Diğ.Yüküm.+SDR	7.222	7.251	29	99	-70
ULUSLARARASI REZERV	166.414	176.139	9.725	-3.803	13.528
TCMB	128.736	136.680	7.944	-4.005	11.949
Bankalar	37.678	39.459	1.781	202	1.579

Kaynak: TCMB.

    UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir.

2023 yılı ocak-kasım dönemi ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, doğrudan yatırımlarda 5,2 milyar dolar, portföy yatırımlarında 3,4 milyar dolar, mevduatta 3,1 milyar dolar artış; rezerv varlıklarda 4 milyar dolar, kredilerde ise 1,6 milyar dolar azalışın etkisiyle toplam varlıkların 6,4 milyar dolar arttığı görülmektedir. Yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlar 9,2 milyar dolar, portföy yatırımları 10 milyar dolar, mevduat 25,4 milyar dolar, ticari krediler 6,7 milyar dolar, krediler ise 8,8 milyar dolar artmış ve toplam yükümlülüklerdeki artış 60,3 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak ocak-kasım döneminde ödemeler dengesi finans hesabından 53,8 milyar dolar giriş olmuş ve net yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır.

2023 yılı kasım ayı itibariyle, değerleme-kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 5,6 milyar dolar artırırken, yükümlülükleri 100,6 milyar dolar azaltmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 106,2 milyar dolar azaltıcı etkide bulunmuştur. Ocak-Kasım döneminde doğrudan yatırımlar, mevduat ve rezervlere ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Değerleme ve parite etkisi resmi rezervleri 11,9 milyar dolar olmak üzere toplam uluslararası rezervleri 13,5 milyar dolar artırmıştır. Değerleme-parite ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonunu olumlu etkilemiştir.

Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2022 yılı aralık ayında -141 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2023 kasım ayında -158,4 milyar dolar olmuştur. 2022 yılı sonunda 166,4 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler, 2023 yılı ikinci çeyreğinde 152,5 milyar dolara gerilemiş, 2023 kasım ayında ise 176,1 milyar dolara yükselmiştir.

2022 yılına göre 2023 kasım ayında TCMB, Genel Hükümet ve Bankaların Net Yatırım Pozisyonunda bozulma gözlenmiştir. Ancak 2023 haziran-kasım döneminde TCMB’nin net pozisyon fazlasında belirgin bir iyileşme gözlenmiştir. 2022 yılında 90,3 milyar dolar olan ve 2023 haziran ayında 56,7 milyar dolara gerileyen TCMB net pozisyon fazlası, kasım ayında 84,8 milyar dolara yükselmiştir. Bu dönemde bankaların net pozisyon açığında ise artış olmuştur. 2022 yılında -72,8 milyar dolar olan bankaların net pozisyon açığı kasım ayında -82,8 milyar dolara yükselmiştir. Diğer sektörlerin net yatırım pozisyon açığı 2022 yılında -269 milyar dolar, 2023 kasım ayında ise -198,5 milyar dolar olmuştur (Grafik:2). Diğer sektörlerin net yatırım pozisyonu, özellikle doğrudan yatırımlara ilişkin değerlemeden büyük ölçüde etkilenmektedir.