2023 ARALIK- ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU

 

2023 ARALIK AYI-ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU

 (Zafer YÜKSELER, 3 Ocak 2024)

            2023 Aralık ayında TÜFE yüzde 2,93, Yİ-ÜFE yüzde 1,14 oranında artmıştır. Yıllık Yİ-ÜFE enflasyonu yüzde 42,27’den yüzde 44,22’ye, TÜFE enflasyonu ise yüzde 61,98’den yüzde 64,77’e yükselmiştir. Yıllık enflasyon TÜFE mal grubunda yüzde 55,46, hizmet grubunda ise yüzde 90,66 olmuştur. Üretici fiyatları endeksleri sadece malları kapsarken, tüketici fiyat endeksleri mal ve hizmetleri de kapsamaktadır.Üretici fiyatları endeksinde vergisiz fiyatlar kullanılırken, tüketici fiyatları endeksinde ÖTV, KDV ve benzeri dolaylı vergiler dahil piyasa fiyatları kullanılmaktadır. Bu durum, özellikle, başta petrol ürünleri olma üzere enerji, motorlu taşıt araçları, alkollü içecekler, tütün mamulleri ve bazı dayanıklı tüketim mallarında TÜFE ile Yİ-ÜFE arasında önemli bir farklılığa neden olmaktadır. Döviz kurları, enerji fiyatları ve ham madde fiyatlarındaki değişim üretici fiyatlarına hızla yansırken, vergi ve idari düzenlemelerle TÜFE’ye yansıması sınırlandırılabilmektedir.  

Yİ-ÜFE ile TÜFE’deki fiyat artışlarını farklılaştıran unsurları şu şekilde sıralayabiliriz;

·         Kiracı Tarafından Ödenen Gerçek Kira: TÜFE’de yüzde 4,53 ağırlığa sahip olan bu grubun Yİ-ÜFE ile bir ilgisi bulunmamaktadır. Bilindiği gibi mevcut kiracılar için azami kira artışı, yıllık ortalama TÜFE enflasyonu ile yasal olarak sınırlandırılmıştı. Son yasal düzenlemelerle konut kira artışı 2022-2023’te yüzde 25 olarak belirlenmiştir. Kasım ayında yüzde 5,97 oranında artan kiralar Aralık ayında da yüzde 4,48 yükselmiştir. Yıllık kira enflasyonu ise yüzde 108,58’e çıkmıştır. Enflasyonun yanı sıra konut fiyatlarındaki aşırı yükselişin etkilediği kiralar, deprem felaketinden de olumsuz etkilenmiştir. Toplumda kiralara ve aidatlara ilişkin şikâyetler uzun süredir devam etmekte ve yüzde 25 kira artışı düzenlemesi de anlamını yitirmiş bulunmaktadır.

·         Enerji Fiyatları: Elektrik, gaz, su ve yakıtlardan oluşan enerji grubunun TÜFE içindeki ağırlığı yüzde 12,69’dan, yüzde 14,35’e yükselmiştir. TÜFE içinde “Yönetilen-Yönlendirilen Fiyatların” büyük bir kısmı bu grupta yer almakta ve enerji fiyatları vergi ve kamu müdahalesi ile kontrol edilmektedir. 2023 Aralık ayında Yİ-ÜFE enerji grubunda fiyatlar aylık yüzde 6,63, yıllık yüzde 1,69 oranında gerilemiştir. TÜFE enerji grubunda ise aralık ayında aylık fiyat artışı yüzde 2,74, yıllık fiyat artışı ise yüzde 27,19 olmuştur.

·          Mayıs ayında doğalgaz faturalarının devletçe karşılanması nedeniyle, TÜİK doğalgaz için “sıfır fiyat” yöntemini uygulamıştır. Haziran ayından itibaren bir yıl boyunca 25 m3 lük doğalgazın konutlara ücretsiz verilmesi ve TÜİK’in sabit ağırlık uygulamasından vazgeçmesi nedeniyle, doğalgaz fiyatları Haziran-Eylül döneminde yıllık bazda yüzde 100 gerilemişti. Ekim-Aralık döneminde aylık doğalgaz kullanımının 25 m3 sınırı aşmasının etkisiyle, doğalgaz endeksi yükselmiştir. Aralık ayında doğalgaz grubunda enflasyon aylık yüzde 24,86 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon ise yüzde 18,33 oranında  düşmüştür. Aralık ayında da elektrik fiyatları sabit tutulmuş, su fiyatları yüzde 3,62 artmıştır. Temmuz-Eylül döneminde ÖTV, KDV ve kur artışı nedeniyle yüzde 70,2 oranında artan akaryakıt fiyatları, Ekim-Aralık döneminde yüzde 5,3 düşmüştür.

·         Konutlara ücretsiz doğalgaz verilmesi ile “TÜİK’in Mayıs ayında sıfır fiyat uygulaması ve Haziran ayından itibaren doğalgazla ilgili sabit ağırlık uygulamasından vazgeçmesi” başlangıçta enerji ve konut grubunda fiyat artışlarını sınırlandırmıştır. Ancak, doğalgaz tüketimindeki artışla birlikte, TÜFE’de enerji ve konut grubunda fiyat artışları hız kazanmıştır. Doğalgaz fiyatı sabitken, tüketim miktarındaki değişim enflasyonda etkili olmuştur.

·         Gıda Fiyatları: Son dönemlerde, hane halkı tüketimi açısından en önemli harcama kalemi olan olanTÜFE-işlenmiş gıda fiyatlarındaki yıllık artış, Yİ-ÜFE gıda ve içecek fiyat artışlarının altında seyretmektedir. Aralık ayında TÜFE-işlenmiş gıda fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 58,05 iken, bu oran Yİ-ÜFE-gıda-içecek grubunda ise yüzde 63,71 olmuştur. İşlenmiş gıda fiyatlarındaki yıllık ortalama artış TÜFE’de yüzde 58,33 oranında kalırken, Yİ-ÜFE gıda-içecek grubundaki artış yüzde 70,36’dır.

·         Giyim Eşyası Fiyatları: Bu harcama grubunda fiyat artışlarının TÜFE’de oldukça düşük olduğu görülmektedir. Yİ-ÜFE giyim eşyası fiyatları yıllık artışı yüzde 55,74 iken, bu artış TÜFE’de yüzde 40,74’tür. Yıllık ortalama fiyat artışları arasında çok belirgin bir fark oluşmuştur. Yİ-ÜFE’de giyim eşyası grubunda 2023 yılında yıllık ortalama fiyat artışı yüzde 55,07 iken, bu oran TÜFE’de yüzde 27,67 seviyesinde kalmıştır.

·         Aralık ayında TÜFE-mal grubunda fiyatlar yüzde 3,18, TÜFE-hizmet grubunda ise yüzde 2,36 artmıştır. Yıllık fiyat artışı, mal grubunda yüzde 55,46 iken, hizmet grubunda 9,66 olmuştur.