30 Ocak 2024 Salı

2023 YILI GELİR DAĞILIMI GERÇEKLERİ GÖSTERİYOR MU?

 

2023 GELİR DAĞILIMI GERÇEKLERİ GÖSTERİYOR MU?

(Zafer YÜKSELER, 30 Ocak 2024)

                TÜİK 2023 yılı Gelir Dağılımı Anketini açıklamıştır. Anketin “Gelir Referans Yılı” 2022 yılıdır. Gelir dağılımına ilişkin anketler son yıllarda gelir dağılımı eşitsizliğinin arttığına işaret etmektedir. 2019 yılı anketinde (referans gelir yılı 2018) eşitsizlik göstergesi olan GİNİ katsayısı 0,387 iken, bu katsayı 2022 anketinde 0,412’ye, 2023 yılı anketinde ise 0,436’ya çıkmıştır. GİNİ katsayısı gelir dağılımının hızla bozulduğunu göstermektedir (Grafik:1).

                2023 yılında en yüksek gelir grubunu gösteren 5. %20’lik dilimin gelirden aldığı pay 2,1 puan artarak yüzde 49,7’ye yükselmiştir. Diğer gelir gruplarının tümünün gelirden aldıkları paylar ise düşüş göstermiştir. 2019 yılında en üst gelir diliminin en düşük gelir dilimine oranı (P80/P20) 7,0 iken, bu oran 2023 yılında 9,2’ye yükselmiştir (Grafik:2).



Son yıllarda uygulanan ekonomi politikaları enflasyonda ani bir yükselişe yol açmış, maaş ve ücretli kesim ile emekliler gibi sabit gelirlilerin ciddi bir reel gelir kaybına uğramalarına neden olmuştur. 2023 anketinde gelir dağılımındaki bozulmanın bu olumsuz gelişmeden kaynaklandığı tahmin edilmektedir. Ancak anket verileri detaylı incelendiğinde oldukça farklı veriler olduğu görülmektedir.

GSYH, Kurumsal Sektör Hesapları ve Sosyal Koruma İstatistikleri incelendiğinde, son yıllarda maaş-ücret gelirleri ile emekli aylık ödemelerinin GSYH’ya oranında çarpıcı bir gerileme gözlenmektedir. Gelir dağılımı anketindeki “Eşdeğer Hane Halkı Kullanılabilir Gelirinin Gelir Türlerine Göre Dağılımı” incelendiğinde çok farklı bir durumla karşılaşılmaktadır. Anketin gelir türlerine göre dağılımı incelendiğinde, maaş-ücret ve transfer gelirlerinin payının önemli ölçüde yüksek olduğu görülmektedir. Bilindiği gibi bu gelir türlerinin, müteşebbis gelirleri ile gayrimenkul ve menkul gelirlerine göre daha adil dağıldığı kabul edilmektedir. TÜİK gelir dağılımı anketlerinde ücret ve emekli aylıkları dışındaki gelirlerin yeterince kapsanamadığı görülmektedir.[1]  

Anket verilerinden hesaplanan hane halkı yıllık kullanılabilir gelir toplamı ile Kurumsal Sektör Hesaplarından hesaplanan kullanılabilir gelir arasında önemli bir farklılık söz konusudur. Bu farkın büyük ölçüde müteşebbis gelirleri, gayrimenkul ve menkul kıymet gelirlerinden kaynaklandığı tahmin edilmektedir. Kayıt dışılığın yaygın olması, servet ve gelirlerin gizlenmesi anket verilerinin gelir dağılımını ölçme performansını oldukça zayıflatmaktadır. 2023 yılı başında kamuoyuna açıklanan vergi rekortmenleri listesinde pek çok kişi ve kurumun isimlerini açıklamaktan kaçınmaları da üst gelir grubunda servet ve gelirlerin gizlenmesi eğiliminin arttığına da işaret etmektedir.

2019 yılında (gelir referans yılı) hane halkı yıllık kullanılabilir gelirinin GSYH’ya oranı yüzde 40,1 iken, bu oran 2022 yılında yüzde 29,9’a kadar gerilemiştir. Aynı yıllarda kurumsal sektör hesaplarında yer alan hane halkı kullanılabilir gelirinin GSYH’ya oranı ise, sırasıyla, yüzde 65,1 ve yüzde 64 olmuştur (Grafik:3). Farklılığın temel nedeninin ücret ve emekli aylıkları dışındaki gelirlerin anketlerde yeterince tespit edilememesidir. Bu nedenle anketlerde maaş-ücret ve emekli aylıklarının payı oldukça yüksek belirlenmektedir. 2019 yılında maaş-ücret ve emekli aylıklarının hane halkı kullanılabilir geliri içindeki payı ankette yüzde 69,6 iken kurumsal sektör hesaplarında bu pay yüzde 51’dir. 2022 yılında ise bu paylar, sırasıyla yüzde 66,7 ve yüzde 40,3 olmuştur (Grafik:4). Anketlerde maaş-ücret ve emekli aylıklarının kullanılabilir gelir içindeki payının yüksekliği, gelir dağılımı eşitsizliğinin olduğundan daha iyi görünmesini sağlamaktadır.  



TABLO:1- Gelir Dağılımına İlişkin Göstergeler

Gelir Referans Yılı

2018

2019

2020

2021

2022

1.GSYH (Milyar TL.)

3.761

4.318

5.049

7.256

15.012

2.Yıllık % Değişim

20,0

14,8

18,9

43,7

106,9

3.İşgücü Ödemesi (Milyar TL.)

1.129

1.351

1.479

1.946

3.536

3.İşgücü Ödemesi/GSYH (%)

30,0

31,3

29,3

26,8

23,6

4.Emekli-Dul-Yetim Aylığı Öde. (Milyar TL) (1)

272

327

374

443

713

5.Emekli-Dul-Yetim Aylığı Öde. /GSYH

7,2

7,6

7,4

6,1

4,8

6.HANE HALKI YILLIK GELİRİ (Milyar TL.)

 

 

 

 

 

    a. Gelir Dağılımı Anketi

1.452

1.730

1.976

2.605

4.489

    b. Kurumsal Sektör Hesapları (2)

2.469

2.811

3.234

4.532

9.812

7.Maaş-Ücret Ödemeleri/Hane Halkı Geliri (%)

 

 

 

 

 

    a. Gelir Dağılımı Anketi

49,3

49,6

49,5

48,9

51,2

    b. Kurumsal Sektör Hesapları

36,8

38,7

37,5

35,2

31,5

8.Emekli Aylıkları/Hane Halkı Geliri (%)

 

 

 

 

 

    a. Gelir Dağılımı Anketi

20,1

20,0

21,5

18,1

15,5

    b. Kurumsal Sektör Hesapları

11,1

12,3

12,9

11,1

8,8

9.Diğer Gelirler/Hane Halkı Geliri (%)

 

 

 

 

 

    a. Gelir Dağılımı Anketi

30,6

30,4

29,0

33,0

33,3

    b. Kurumsal Sektör Hesapları

52,1

49,0

49,6

53,7

59,7

Kaynak: TÜİK Gelir Dağılımı Bültenleri ve kendi Hesaplamalarımız.

(1)TÜİK Sosyal Koruma İstatistikleri.

(2)TÜİK Kurumsal Sektör Hesapları. Bakınız

https://www.academia.edu/108452461/2009_2022_KURUMSAL_SEKT%C3%96R_HESAPLARI

 



[1] Zafer YÜKSELER,” Türkiye’de Gelir Dağılımı: Hangi Gelirin Dağılımı Ölçülüyor?” https://www.academia.edu/37530591/T%C3%9CRK%C4%B0YEDE_GEL%C4%B0R_DA%C4%9EILIMI_HANG%C4%B0_GEL%C4%B0R%C4%B0N_DA%C4%9EILIMI_%C3%96L%C3%87%C3%9CL%C3%9CYOR

 

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

2024 Kasım- Nominal ve Reel Mevduat Faizi

  NOM İ NAL VE REEL MEVDUAT FA İ Z İ (Zafer YÜKSELER, 3 Aralık 2024) ·          2024 Kasım ay ı nda y ı ll ı k mevduat faizi (3+6+12 ay ...