2024 Mayıs-Uluslararası Yatırım Pozisyonu ve Ödemeler Dengesi

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

(Zafer YÜKSELER, 19 Temmuz 2024)

2023 yılı aralık ayında 275,8 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2024 yılı mayıs ayında 333,5 milyar dolara yükselmiştir. Bu dönemde varlıklar 4,5 milyar dolar, yükümlülükler ise 62,3 milyar dolar artmıştır. Varlıklardaki artış resmi rezervler ve doğrudan yatırımlardan kaynaklanmıştır. Yükümlülüklerdeki artışın 37,6 milyar doları doğrudan yatırımlar, 22,4 milyar doları portföy yatırımlarından gelmiştir. 2023 yılında 134,9 milyar dolar olan sıcak para stoku, 2024 ocak-mayıs döneminde 24,4 milyar dolar artarak 159,3 milyar dolara yükselmiştir. 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)

	2023 Aralık (1)	2024 Mayıs (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı 2024 O.-May	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-275.755	-333.537	-57.782	-30.007	-27.775
1.Varlıklar	332.834	337.348	4.514	7.042	-2.528
Doğrudan Yatırımlar	64.584	66.916	2.332	2.329	3
Portföy Yatırımları	2.947	3.572	625	7.547	-6.922
Ticari Krediler	51.447	50.135	-1.312	-347	-965
Krediler	5.385	5.103	-282	-145	-137
Mevduat	63.822	64.109	287	5.152	-4.865
Bankalar-YP	39.775	38.343	-1.432	2.583	-4.015
Diğer Varlıklar	3.765	3.865	100	23	77
Rezerv Varlıklar	140.884	143.648	2.754	-7.517	10.281
2.Yükümlülükler	608.589	670.885	62.296	37.049	25.247
Doğrudan Yatırımlar	152.111	189.696	37.585	3.833	33.752
Portföy Yatırımları	95.850	118.271	22.421	19.064	3.347
Ticari Krediler	58.308	58.188	-120	905	-1.025
Krediler	188.412	188.118	-294	6.958	-7.252
Mevduat	106.599	109.438	2.839	6.260	-3.421
TCMB	46.360	44.662	-1.698	-1.418	-280
Bankalar-YP	43.208	41.441	-1.767	3.436	-5.203
Diğ.Yüküm. + SDR	7.309	7.174	-135	29	-164
ULUSLARARASI REZERV	180.659	181.991	1.332	-4.934	6.266
TCMB	140.884	143.648	2.764	-7.517	10.281
Bankalar	39.775	38.343	-1.432	2.583	-4.015
SICAK PARA STOKU	134.925	159.288	24.363	17.920	6.443
Hisse Senedi	29.536	41.118	11.582	117	11.465
Borç Senedi	45.150	53.394	8.244	10.125	-1.881
Mevduat	60.239	64.776	4.537	7.678	-3.141

Kaynak: TCMB.

UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir.

2024 yılı ocak-mayıs dönemi ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, doğrudan yatırımlarda 2,3 milyar dolar, portföy yatırımlarında 7,5 milyar dolar, mevduatta 5,2 milyar dolar  artış olmuş, ancak rezerv varlıklardaki 7,5 milyar dolar azalışın etkisiyle toplam varlıklar 7 milyar dolar artış göstermiştir. Yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlarda 3,8 milyar dolar, portföy yatırımlarında 19,1 milyar dolar, mevduat 6,3 milyar dolar ve kredilerdeki 7 milyar dolar artışın etkisiyle toplam yükümlülüklerdeki artış 37 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak 2024 ocak-mayıs döneminde ödemeler dengesi finans hesabından 30 milyar dolar giriş olmuş ve net yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır.

2024 yılı mayıs ayı itibariyle, değerleme-kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 2,5 milyar dolar azaltırken, yükümlülükleri 25,2 milyar dolar artırmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 27,8 milyar dolar artırıcı etkide bulunmuştur. 2024 ocak-mayıs döneminde doğrudan ve portföy yatırımları ile mevduat ve kredilere ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Değerleme ve parite etkisi resmi rezervleri 10,3 milyar dolar artırırken, banka rezervlerini 4 milyar dolar azaltmış ve toplam uluslararası rezervleri 6,3 milyar dolar yükseltmiştir. Değerleme-parite ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonunun da etkili olmuştur.

Uluslararası Yatırım Pozisyonundaki değişim ile Ödemeler Dengesi Tablosu birlikte değerlendirildiğinde, varlıklar bölümünde “portföy yatırımları”, yükümlülükler bölümünde “bankalar-krediler”, “bankalar-mevduat” ve portföy yatırımları-borç senetleri” kalemlerinde önemli bir tutarsızlık olduğu dikkati çekmektedir.

Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2022 yılı aralık ayında -140,9 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2023 aralık ayında -160 milyar dolar, 2024 mayıs ayında ise -171,1 milyar dolar olmuştur. 2022 yılı sonunda 166,4 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler, 2023 aralık ayında 180,7 milyar dolara, 2024 mayıs ayında ise 182 milyar dolara yükselmiştir.

TCMB Net Yatırım Pozisyonu fazlası 2022 yılında 90,3 milyar dolar iken, 2023 yılı sonunda 88,8 milyar dolar, 2024 mayıs ayında da 93,4 milyar dolar olmuştur. Bankaların 2022 yılı sonunda 72,8 milyar dolar olan pozisyon açığı 2023 yılı sonunda 86,3 milyar dolara, 2024 mayıs ayında ise 97,5 milyar dolara yükselmiştir. 2022 yılında 269 milyar dolar olan diğer sektörlerin pozisyon açığı 2023 yılı sonunda 208,5 milyar dolara gerilemiş, 2024 mayıs ayında ise 252 milyar dolara yükselmiştir. 2023 sonunda 69,7 milyar dolar olan Genel Hükümet net pozisyon açığı ise 2024 mayıs ayında 77,4 milyar dolara yükselmiştir (Grafik:2).