ALTERNATİF YÖNTEM: DOĞALGAZ İNDİRİMİNİN TÜFE’YE
ETKİSİ
(Zafer YÜKSELER, 6 Temmuz 2023)
1.Mevcut
Durum:
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile doğalgaz
tüketim bedellerinin Enerji Bakanlığı bütçesinden karşılanmasına ilişkin
düzenleme yapılmıştır. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu bu kararnameye ilişkin
tebliği 5 Mayıs 2023 tarihinde Resmi Gazetede yayımlamıştır. Söz konusu Tebliğe
göre,
1.Konut abonelerinin 24/4/2023
tarihinden 31/5/2023 tarihine kadar olan ilk fatura tahakkukları kapsamındaki
sistem kullanım bedelleri ile bu sistem kullanım bedellerine tekabül eden diğer
tutarların tamamı,
2.2023 yılı haziran ayından itibaren
konut abonelerinin 1/5/2024 tarihine kadar tahakkuk edecek her bir faturasında,
25 Sm3 ’e kadar olan doğal gaz tüketimine ilişkin sistem kullanım bedelleri ile
bu sistem kullanım bedellerine tekabül eden diğer tutarların da Bakanlık
bütçesinden karşılanacağı hükmü de yer almaktadır.
TÜİK tarafından 29 Mayıs 2023
tarihinde doğalgaz indirimlerinin TÜFE’ye yansıtılmasına ilişkin yöntem kamuoyuna
duyurulmuştur. TÜİK bu duyuru ile,
1.Eurostat uygulamalarını dikkate
alarak, 2023 yılı mayıs ayı TÜFE hesaplamaları kapsamında doğalgaz için 'sıfır
fiyat' (zero price) yöntemi uygulanacağını açıklamıştır.
2. 2023 Haziran-2024 Mayıs döneminde,
Eurostat’ın önerileri doğrultusunda EPDK’dan il ve ay bazında ortalama hane
halkı doğalgaz tüketim verileri alınarak, tüketicinin 25 Sm3 ’ün üzerindeki
kullanımları için Sm3 başına ödediği ortalama fiyat hesaplanarak indirimin
TÜFE’ye yansıtılacağını belirtmiştir.
TCMB
tarafından 3 Temmuz 2023 tarihinde yayımlanan Para Politikası Kurulu Toplantı
Özetinde, hanelere sağlanan doğal gazın mayıs ayında tamamının bedelsiz
sunulmasının mayıs ayında tüketici fiyatları artışında belirgin bir yavaşlamaya
yol açtığı ve aylık TÜFE enflasyonunu 2,4 puan düşürdüğü açıklanmıştır. Haziran
ayında TÜİK, ay bazında ortalama hane halkı doğalgaz tüketimine göre 25 Sm3
bedelsiz doğalgaz teminini TÜFE endeksine yansıtmış ve aylık doğalgaz
tüketimini hemen, hemen sıfırlamıştır. Mayıs ayından sonra haziran ayında da
TÜFE enflasyonunun yaklaşık 2,3 puan aşağı çekildiği tahmin edilmektedir.
Böylece son iki ayda doğalgaz indirimi TÜFE enflasyonunda yaklaşık 4,7 puanlık
düşüşe neden olmuştur.
TÜFE içinde “şehir gazı ve doğalgazın ağırlığı” yüzde 2,8871’dir. Mayıs ve haziran ayında doğalgaz sübvansiyonu uygulaması
nedeniyle TÜİK, nisan ayında 1.547,12 olan şehir gazı ve doğalgaz endeks
değerini mayıs ayında 0,03, haziran ayında ise 1,21 olarak hesaplamıştır
(Tablo1). Bu uygulama sonucunda 2023
ocak-haziran dönemi enflasyonu yüzde 19,77 olarak hesaplanmış, enflasyon farkı
dahil memur ve emeklilerin maaş artışı da yüzde 17,55 olarak açıklanmıştır.
TÜİK, 29 Mayıs 2023 tarihinde yaptığı
duyurunun 2. Maddesi ile TÜFE hesaplama yönteminde yıl ortasında önemli bir
değişiklik yapmıştır. Bu açıklamaya göre, TÜFE hesaplamasında yöntem
değişikliği yapılarak, doğalgaz hesaplamasında sabit madde ağırlığından
değişken madde ağırlığına geçilmiştir. Bilindiği
gibi, TÜİK 2017 yılına kadar, gıda ve giyim grubunda bazı maddeler için aylık
değişken ağırlık seti kullanmaktaydı. Ancak 2017 yılında, değişken ağırlık seti
uygulaması tamamen terk edilerek, yıllık sabit ağırlık seti kullanılmaya başlanmıştır.
Doğalgaz indirimiyle ilgili TÜİK’in bu açıklamasında, doğalgaz için “sıfır
fiyat” ve “değişken ağırlık” uygulamasının birlikte yapılması benimsenmiştir.
Aşağıdaki grafikte konutların aylık doğalgaz tüketimlerinin
dağılımları yer almaktadır. Doğalgazın ısınmada yaygın olarak kullanılması
nedeniyle, konutların aylık doğalgaz tüketimleri önemli bir farklılaşma
göstermektedir. Bu yapıya rağmen, bugüne kadar doğalgazın TÜFE içindeki
ağırlığı aylar itibariyle sabit tutulmuş ve “şehir gazı ve doğalgazın” TÜFE içindeki
ağırlığı 2023 yılında yüzde 2,88 olarak belirlenmiştir. Haziran ayına kadar
açıklanan aylık ve yıllık TÜFE enflasyon oranları, sabit ağırlık yöntemine göre
hesaplanmıştır. Haziran ayından itibaren değişken ağırlık sistemine geçilmesi nedeniyle
aylık ve yıllık enflasyon oranlarının, geçmiş verilerle karşılaştırılma imkânı
da ortadan kalkmıştır. Konutların aylık doğalgaz tüketimi dikkate
alındığında, temmuz-ekim döneminde de TÜFE içinde “şehir gazı ve doğalgaz”
endeks değerinin sıfır civarında kalacağı, kasım ayından itibaren “şehir gazı
ve doğalgaz” endeksinde hızlı bir sıçrama olacağı anlaşılmaktadır. Nitekim,
TÜİK duyurusunda doğalgaz tüketim miktarının artmasına paralel olarak,
özellikle yılsonuna doğru bu etkinin belirgin olarak gözleneceğini ifade
etmiştir.
 |
2. Alternatif Hesaplama-Sıfır
Fiyat ve Sabit Ağırlık:
Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun (EPDK) verilerine göre, 2022
yılında 53.521 milyon Sm3 toplam doğalgaz tüketiminin 18.007 milyon Sm3’ü konutlar
tarafından yapılmaktadır. 2022 yılı sonu itibariyle konut abone sayısı ise 18.983
bin adettir. Bu verilere göre 2022 yılında ortalama hane başına aylık doğalgaz
tüketimi 79 Sm3’tür.
Mayıs ayında konutların doğalgaz
tüketim bedellerinin tamamının Enerji Bakanlığı bütçesinden karşılanması
nedeniyle, doğalgaz için sıfır fiyat uygulanmış ve nisan ayında 1.547,12 olan “şehir
gazı ve doğalgaz” endeks değeri mayıs ayında 0,03’e düşmüştür. Haziran ayında da konutların 25 Sm3 tutarındaki
doğalgaz tüketimleri bedelsiz temin edilmiştir. TÜİK, sabit ağırlık yöntemini terk
ederek, aylık hane halkı doğalgaz tüketimine göre 25 Sm3 bedelsiz doğalgaz
teminini TÜFE endeksine yansıtmış ve “şehir gazı ve doğalgaz” endeksini 1,21
olarak belirlemiştir.
25 Sm3 bedelsiz doğalgaz, konutların aylık
ortalama tüketimlerinin yaklaşık yüzde 31,6’sına karşılık gelmektedir. Bugüne
kadar uygulanan sabit ağırlık yöntemi uygulansaydı, mayıs ayında 1,21 olan “şehir
gazı ve doğalgaz” endeks değeri yaklaşık 1.057,53 değerini alacaktı. Bu durumda,
haziran ayı TÜFE enflasyonu yüzde 3,92 yerine yüzde 6,3’e yükselecek,
ocak-haziran enflasyonu ise yüzde 22,5 olacaktı. Bu durumda, enflasyon farkı
dahil memur ve emeklilerin maaş artışı da yüzde 17,55 yerine yüzde 20,2’ye
yükselecekti (Tablo:1-son satır).
TÜİK’in haziran
ayında uygulamaya başladığı “sıfır fiyat-değişken ağırlık” yöntemi, kasım
ayından itibaren doğalgaz tüketim miktarının artmasına paralel
olarak enflasyonda sıçramaya neden olacaktır. TÜİK
doğalgaz sübvansiyonuna yönelik uygulaması ile TÜFE endeksinin yapısını
bozmuştur. Seçim öncesi dönemde yaptığı uygulamayı, haziran ayında geriye
döndürmek yerine aynen sürdürmüş ve bugüne kadar sabit madde ağırlıklarına göre
hesaplanan TÜFE endeksinin yapısını da değiştirmiştir. Yıllık ve aylık
enflasyon oranlarının karşılaştırılmasında sorun yaratmıştır.
Tablo:1- TÜFE
ve Doğalgaz Endeks Değerleri ve Yüzde Değişimler
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder