2023 MAYIS- ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

(Zafer YÜKSELER, 18 Temmuz 2023)

2022 yılı Aralık ayında 301,8 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2023 yılı Mayıs ayında 294,6 milyar dolara gerilemiştir. Bu dönemde varlıklar kısmı 23,1 milyar dolar, yükümlülükler kısmı ise 30,3 milyar dolar azalmıştır. Yükümlülükler kısmındaki azalış doğrudan yatırım ve portföy yatırımlarından kaynaklanmış, krediler ve mevduatta artış gözlenmiştir. Varlıklar kısmında mevduat ve doğrudan yatırımlar artmış, resmi rezerv varlıklar ve ticari krediler ise azalmıştır. TCMB ve Genel Hükümetin Net Yatırım Pozisyonunda bozulma gözlenirken, bankalar ve diğer sektörlerin Net Yatırım pozisyonunda iyileşme gözlenmiştir (Grafik:1).

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon Dolar)

	2022 Aralık (1)	2023 Mayıs (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı O-May.2023	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-301.796	-294.609	7.187	-51.460	58.647
1.Varlıklar	308.284	285.145	-23.149	-27.922	4.773
Doğrudan Yatırımlar	55.984	58.365	2.381	2.381	0
Portföy Yatırımları	2.758	3.471	713	2.389	-1.676
Ticari Krediler	49.044	47.698	-1.346	-1.228	-118
Krediler	7.358	7.790	432	606	-174
Mevduat	60.800	67.065	6.265	6.928	-663
Diğer Varlıklar	3.614	3.676	62	25	37
Rezerv Varlıklar	128.736	97.080	-31.656	-39.023	7.367
2.Yükümlülükler	610.090	579.754	-30.336	23.538	-53.874
Doğrudan Yatırımlar	189.414	146.498	-42.916	4.384	-47.300
Portföy Yatırımları	93.279	87.388	-5.891	-558	-5.333
Ticari Krediler	51.882	53.621	1.739	1.961	-222
Krediler	179.761	182.536	2.775	1.503	1.272
Mevduat	88.532	102.497	13.965	16.216	-2.251
Diğer Yükümlülükler+SDR	7.222	7.214	-8	32	-40
ULUSLARARASI REZERVLER	166.414	139.294	-27.120	-34.570	7.450
TCMB	128.736	97.080	-31.656	-39.023	7.367
Bankalar	37.678	42.214	4.536	4.453	83

Kaynak:TCMB.

UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv, kredi ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir. 2023 yılı Ocak-Mayıs dönemi ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, rezerv varlıklarda 39 milyar dolar azalışın etkisiyle toplam varlıkların 27,9 milyar dolar azaldığı görülmektedir. Ocak-Mayıs döneminde, yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlar 4,4 milyar dolar, mevduat 16,2 milyar dolar, krediler ise 3,5 milyar dolar artmış ve toplam yükümlülüklerdeki artış 23,5 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak finans hesabından 51,5 milyar dolar civarında giriş olmuş ve net yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır. 2023 yılı Mayıs ayı itibariyle, değerleme, kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 4,8 milyar dolar artırırken, yükümlülükleri 53,9 milyar dolar azaltmıştır. Böylece Net UYP’yi 58,6 milyar dolar azaltıcı etkide bulunmuştur. Ocak-Mayıs döneminde doğrudan ve portföy yatırımları ile rezervlere ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Değerleme ve parite etkisi resmi rezervleri 7,4 milyar dolar, banka rezervlerini ise 0,1 milyar dolar olmak üzere uluslararası rezervleri 7,5 milyar dolar artırmıştır.

Aşağıdaki Grafik:2’de Net UYP verisi yanı sıra doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2022 yılı Aralık ayında -140,7 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP, 2023 Mayıs ayında -185,1 milyar dolar olmuştur.