ULUSLARARASI
YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ
(Zafer YÜKSELER, 18 Aralık 2023)
2022 yılı aralık ayında 317,1 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2023 yılı ekim ayında 295 milyar dolara gerilemiştir. Bu dönemde varlıklar 0,2 milyar dolar artmış, yükümlülükler ise 21,9 milyar dolar azalmıştır. Yükümlülükler kısmındaki azalış doğrudan ve portföy yatırımlarından kaynaklanmış, ticari krediler, krediler ve mevduatta artış gözlenmiştir. Varlıklar kısmında doğrudan yatırımlar ve mevduat artmış, resmi rezerv varlıklar ve krediler azalmıştır. TCMB, ocak-eylül ödemeler dengesi ve uluslararası yatırım pozisyonu ticari krediler verilerinde yüksek miktarda revize yapmıştır. Bu dönemde ticari kredilerde net bazda 6,7 milyar dolar civarında revize yapılmış, ocak-eylül dönemi Net UYP açığı 298,3 milyar dolardan 304,7 milyar dolara yükselmiştir.
ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)
UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere
ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara
karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden,
hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan
yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv ve mevduat kalemlerinde olduğu
görülmektedir.
2023 yılı ocak-ekim dönemi ödemeler dengesi akımları
incelendiğinde, doğrudan yatırımlarda 4,9 milyar dolar, portföy yatırımlarında 2,5
milyar dolar, mevduatta 3,2 milyar dolar artış; rezerv varlıklarda 10,7 milyar
dolar, kredilerde ise 1,4 milyar dolar azalışın etkisiyle toplam varlıkların 1,1
milyar dolar azaldığı görülmektedir. Yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlar
7,8 milyar dolar, portföy yatırımları 3,7 milyar dolar, mevduat 24,8 milyar
dolar, ticari krediler 6,6 milyar dolar, krediler ise 4,8 milyar dolar artmış
ve toplam yükümlülüklerdeki artış 47,9 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak ocak-ekim
döneminde ödemeler dengesi finans hesabından 48,9 milyar dolar giriş olmuş ve
net yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır.
2023 yılı ekim ayı itibariyle, değerleme-kur ve parite
farkları etkisi, varlıkları 1,3 milyar dolar artırırken, yükümlülükleri 69,7 milyar
dolar azaltmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 71 milyar
dolar azaltıcı etkide bulunmuştur. Ocak-Ekim döneminde doğrudan yatırımlar,
mevduat ve rezervlere ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde
etkilemiştir. Değerleme ve parite etkisi resmi rezervleri 8,2 milyar dolar
olmak üzere toplam uluslararası rezervleri 8,9 milyar dolar artırmıştır. Değerleme-parite
ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonunu etkilemiştir.
Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2022 yılı aralık ayında -140,9 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2023 ekim ayında -167,9 milyar dolar olmuştur. 2022 yılı sonunda 166,4 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler, 2023 yılı ikinci çeyreğinde 152,5 milyar dolara gerilemiş, 2023 ekim ayında ise 165 milyar dolara yükselmiştir.
2022 yılına göre 2023 Ekim ayında TCMB, Genel Hükümet ve Bankaların Net Yatırım Pozisyonunda bozulma gözlenmiştir. TCMB’nin net pozisyon fazlası 90,3 milyar dolardan 74,9 milyar dolara gerilemiş, bankaların net pozisyon açığı -72,9 milyar dolardan -81,2 milyar dolara yükselmiş, diğer sektörlerin net yatırım pozisyon açığı ise -269 milyar dolardan -221,6 milyar dolara gerilemiştir (Grafik:2). Ancak 2023 haziran-ekim döneminde TCMB’nin net pozisyon fazlasında belirgin bir iyileşme gözlenmiştir. 2023 haziran ayında 56,7 milyar dolara gerileyen TCMB net pozisyon fazlası, ekim ayında 74,9 milyar dolara yükselmiştir. Bu dönemde bankalar ve diğer sektörlerin net pozisyon açığında ise artış olmuştur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder