2024 Ocak- Üretici ve Tüketici Enflasyonu

 

2024 OCAK AYI-ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU

 (Zafer YÜKSELER, 5 Şubat 2024)

            2024 Ocak ayında TÜFE yüzde 6,70, Yİ-ÜFE yüzde 4,14 oranında artmıştır. Yıllık Yİ-ÜFE enflasyonu yüzde 42,20, TÜFE enflasyonu ise yüzde 64,86 olmuştur. Geçen yıl Ocak ayında yüzde 55,76 olan TÜFE mal grubu yıllık enflasyonu 2024 yılı Ocak ayında da yüzde 55,65 olarak gerçekleşmiştir. Ancak TÜFE hizmet grubunda yıllık enflasyon yüzde 62,42’den yüzde 89,72’ye yükselmiştir. Üretici fiyatları endeksleri sadece malları kapsarken, tüketici fiyat endeksleri mal ve hizmetleri de kapsamaktadır.Üretici fiyatları endeksinde vergisiz fiyatlar kullanılırken, tüketici fiyatları endeksinde ÖTV, KDV ve benzeri dolaylı vergiler dahil piyasa fiyatları kullanılmaktadır. Bu durum, özellikle, başta petrol ürünleri olmak üzere enerji, motorlu taşıt araçları, alkollü içecekler, tütün mamulleri ve bazı dayanıklı tüketim mallarında TÜFE ile Yİ-ÜFE arasında önemli bir farklılığa neden olmaktadır. Döviz kurları, enerji fiyatları ve ham madde fiyatlarındaki değişim üretici fiyatlarına hızla yansırken, vergi ve idari düzenlemelerle TÜFE’ye yansıması sınırlandırılabilmektedir.  

Yİ-ÜFE ile TÜFE’deki fiyat artışlarını farklılaştıran unsurları şu şekilde sıralayabiliriz;

·         Kiracı Tarafından Ödenen Gerçek Kira: TÜFE’de yüzde 5,06 ağırlığa sahip olan bu grubun Yİ-ÜFE ile bir ilgisi bulunmamaktadır. Bilindiği gibi mevcut kiracılar için azami kira artışı, yıllık ortalama TÜFE enflasyonu ile yasal olarak sınırlandırılmıştı. Son yasal düzenlemelerle konut kira artışı 2022-Temmuz 2024 dömeminde yüzde 25 olarak belirlenmiştir. Aralık ayında yüzde 4,48 oranında artan kiralar 2024 Ocak  ayında da yüzde 11,46 yükselmiştir. Yıllık kira enflasyonu ise yüzde 111,84’e çıkmıştır. Enflasyonun yanı sıra konut fiyatlarındaki aşırı yükselişin etkilediği kiralar, deprem felaketinden de olumsuz etkilenmiştir. Toplumda kiralara ve aidatlara ilişkin şikâyetler uzun süredir devam etmekte ve yüzde 25 kira artışı düzenlemesi de anlamını yitirmiş bulunmaktadır.

·         Enerji Fiyatları: Elektrik, gaz, su ve yakıtlardan oluşan enerji grubunun TÜFE içindeki ağırlığı yüzde 14,35’ten, 2024 yılında yüzde 11,25’e gerilemiştir. Enerji grubunda elektriğin ağırlığı yüzde 3,58’den yüzde 1,76’ya, suyun ağırlığı yüzde 2,24’ten yüzde 1,85’e, doğalgazın ağırlığı ise yüzde 2,89’dan yüzde 2,57’ye gerilemiştir. TÜFE içinde “Yönetilen-Yönlendirilen Fiyatların” büyük bir kısmı bu grupta yer almakta ve enerji fiyatları vergi ve kamu müdahalesi ile kontrol edilmektedir. 2024 Ocak ayında Yİ-ÜFE enerji grubunda fiyatlar aylık yüzde 3,04, yıllık yüzde 4,06 oranında gerilemiştir. TÜFE enerji grubunda ise Ocak ayında aylık fiyat artışı yüzde 6,14, yıllık fiyat artışı ise yüzde 32,89 olmuştur.

·         Doğalgaz kullanımının 25 m3 sınırı aşmasının etkisiyle, son aylarda doğalgaz endeksi yükselmiştir. 2024 Ocak ayında doğalgaz grubunda enflasyon aylık yüzde 8,92 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon ise yüzde 4,82 oranında  düşmüştür. Ocak ayında da elektrik fiyatları sabit tutulmuş, su fiyatları yüzde 4,89, akaryakıt fiyatları ise yüzde 7,82 oranında  artmıştır. Yıllık olarak elektrik fiyatları yüzde 13,42, doğalgaz fiyatları yüzde 4,82 gerilerken, su fiyatları yüzde 52,31, akaryakıt fiyatları ise yüzde 78,89 artmıştır.

·         Konutlara ücretsiz doğalgaz verilmesi ile “TÜİK’in Mayıs ayında sıfır fiyat uygulaması ve Haziran ayından itibaren doğalgazla ilgili sabit ağırlık uygulamasından vazgeçmesi” başlangıçta enerji ve konut grubunda fiyat artışlarını sınırlandırmıştır. Ancak, doğalgaz tüketimindeki artışla birlikte, TÜFE’de enerji ve konut grubunda fiyat artışları hız kazanmıştır. Doğalgaz fiyatı sabitken, tüketim miktarındaki değişim enflasyonda etkili olmuştur.

·         Gıda Fiyatları: Son dönemlerde, hane halkı tüketimi açısından en önemli harcama kalemi olan olanTÜFE-işlenmiş gıda fiyatlarındaki yıllık artış, Yİ-ÜFE gıda ve içecek fiyat artışlarının altında seyretmektedir.  İşlenmiş gıda fiyatlarındaki yıllık ortalama artış TÜFE’de yüzde 57,22 oranında kalırken, Yİ-ÜFE gıda-içecek grubundaki yıllık ortalama artış yüzde 67,42’dir.

·         Giyim Eşyası Fiyatları: Bu harcama grubunda fiyat artışlarının TÜFE’de oldukça düşük olduğu görülmektedir. Yİ-ÜFE giyim eşyası fiyatları yıllık artışı yüzde 58,50 iken, bu artış TÜFE’de yüzde 40,62’dir. Yıllık ortalama fiyat artışları arasında çok belirgin bir fark oluşmuştur. Yİ-ÜFE’de giyim eşyası grubunda 2024 Ocak ayında  yıllık ortalama fiyat artışı yüzde 54,96 iken, bu oran TÜFE’de yüzde 29,06 seviyesinde kalmıştır.