ULUSLARARASI
YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ
(Zafer YÜKSELER, 20 Şubat 2024)
2022 yılı aralık ayında 316,1 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2023 yılı aralık ayında 285,2 milyar dolara gerilemiştir. Bu dönemde varlıklar 18,6 milyar dolar artmış, yükümlülükler ise 12,4 milyar dolar azalmıştır. Yükümlülükler kısmındaki azalış doğrudan yatırımlarda gözlenen 46 milyar dolarlık azalıştan kaynaklanmıştır. Bu dönemde portföy yatırımları, ticari krediler, krediler ve mevduatta 33,5 milyar dolar artış gerçekleşmiştir. Varlıklar kısmındaki artışın 12,1 milyar doları rezerv varlıklardaki artıştan kaynaklanmıştır. Bu dönemde doğrudan yatırımlar 6 milyar, mevduat 1,7 milyar dolar artarken, krediler 2 milyar dolar azalmıştır.
ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)
Kaynak: TCMB.
UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere
ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara
karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden,
hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan
yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv ve mevduat kalemlerinde olduğu
görülmektedir.
2023 yılı ocak-aralık dönemi ödemeler dengesi akımları
incelendiğinde, doğrudan yatırımlarda 6 milyar dolar, portföy yatırımlarında 3
milyar dolar, mevduatta 3,5 milyar dolar artış; rezerv varlıklarda 2 milyar
dolar, kredilerde ise 1,7 milyar dolar azalışın etkisiyle toplam varlıkların 9,8
milyar dolar arttığı görülmektedir. Yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlar 10,6
milyar dolar, portföy yatırımları 11,3 milyar dolar, mevduat 27,7 milyar dolar,
ticari krediler 7 milyar dolar, krediler ise 9,1 milyar dolar artmış ve toplam yükümlülüklerdeki
artış 65,8 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak ocak-aralık döneminde ödemeler
dengesi finans hesabından 56,1 milyar dolar giriş olmuş ve net yükümlülüğümüz
de aynı tutarda artmıştır.
2023 yılı aralık ayı itibariyle, değerleme-kur ve parite
farkları etkisi, varlıkları 8,8 milyar dolar artırırken, yükümlülükleri 78,2 milyar
dolar azaltmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 87 milyar
dolar azaltıcı etkide bulunmuştur. Ocak-aralık döneminde doğrudan yatırımlar,
mevduat ve rezervlere ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde
etkilemiştir. Değerleme ve parite etkisi resmi rezervleri 14,2 milyar dolar
olmak üzere toplam uluslararası rezervleri 16,1 milyar dolar artırmıştır. Değerleme-parite
ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonunu olumlu etkilemiştir.
Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2022 yılı aralık ayında -139,9 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2023 aralık ayında -160,3 milyar dolar olmuştur. 2022 yılı sonunda 166,4 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler, 2023 yılı ikinci çeyreğinde 152,5 milyar dolara gerilemiş, 2023 aralık ayında ise 180,7 milyar dolara yükselmiştir.
TCMB Net Yatırım Pozisyonu
fazlası 2022 yılında 90,3 milyar dolar iken, 2023 yılı 2. çeyreğinde 56,7
milyar dolara kadar gerilemiş, yıl sonunda ise 88,8 milyar dolara yükselmiştir.
Bankaların 2022 yılı sonunda 72,7 milyar dolar olan pozisyon açığı 2023 yılı
sonunda 86,8 milyar dolara yükselmiştir. Bu dönemde diğer sektörlerin pozisyon
açığı 268,1 milyar dolardan 219 milyar dolara gerilemiştir. Genel hükümet net pozisyon açığı ise 65,6 milyar dolardan
68,4 milyar dolara yükselmiştir (Grafik:2). Diğer sektörlerin net yatırım
pozisyonu, özellikle doğrudan yatırımlara ilişkin değerlemeden büyük ölçüde
etkilenmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder