2023 YILI YAŞAM MEMNUNİYETİ ANKETİ

 

2023 YILI YAŞAM MEMNUNİYETİ VE DEĞERLENDİRMESİ

(17 Şubat 2024, Zafer YÜKSELER)

                TÜİK, 2023 yılı Yaşam Memnuniyeti Anket sonuçlarını kamuoyuna açıklamıştır. Yaşam Memnuniyeti Anketi, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan hanelerde yaşayan 18 ve daha yukarı yaştaki T.C. vatandaşları ile yabancı uyruklu kişileri kapsamaktadır. Araştırmada, kurumsal nüfus (üniversite öğrenci yurdu, huzurevi, bakımevi, ceza ve tutukevi, ıslahevi, yetiştirme yurdu, askeri birlik ve kışla vb.) kapsam dışı tutulmaktadır. Araştırma verileri, örnek hane halkı adreslerinde yaşayan 18 ve daha yukarı yaştaki bireylerle yüz yüze görüşme yöntemi ile toplanmaktadır. Türkiye düzeyinde tahmin verme amacıyla tasarlanan Yaşam Memnuniyeti Araştırması, yılda bir kez her yılın Kasım ayında gerçekleştirilmektedir. 

2023 yılında, bir önceki yıla göre, mutluluk ve umut düzeyinde belirgin bir yükseliş gözlenmektedir. 65+ yaş grubu hariç tüm yaş gruplarında ve erkek ile kadınlarda mutluluk düzeyi artış göstermiştir. Kovit-19 salgını ve ekonomik karmaşanın yaşandığı son dört yılı, uzun dönem verileri ile karşılaştırdığımızda, mutluluk ve umut düzeyinin belirgin ölçüde düşüş gösterdiği görülmektedir. 2003-2012 döneminde ortalama yüzde 58,8 olan mutluluk düzeyi 2013-2022 döneminde yüzde 54,4’e, 2023 yılında ise yüzde 52,7’ye gerilemiştir. 2023 yılında erkeklerde yüzde 50,3 olan mutluluk düzeyi 2003-2012 dönemine göre azalırken, 2013-2022 düzeyinde gerçekleşmiştir. Kadınlarda ise yüzde 55,1 olan mutluluk düzeyi, 2003-2012 ve 2013-2022 döneminin önemli oranda gerisinde kalmıştır. 2023 yılında 65+ yaş grubu hariç tüm yaş gruplarında mutluluk düzeyi yükselmiştir. 35-44 ve 45-54 yaş grubunda mutluluk düzeyi, 2022 yılına ve 2013-2022 dönemi ortalamalarına göre de yükselmiştir. Bu gelişmede işsizlik oranındaki düşüş, istihdam ve asgari ücretteki artışın etkili olduğu tahmin edilmektedir.

 YAŞAM MEMNUNİYETİ ANKETİ

	2003-12	2013-22	2020	2021	2022	2023
MUTLULUK DÜZEYİ (%)
Toplam	58,8	54,4	48,2	49,3	49,7	52,7
Erkek	56,3	50,3	43,2	43,9	46,5	50,3
Kadın	61,2	58,4	53,1	54,6	52,7	55,1
Yaş Grubu
18-24	62,3	56,8	47,1	44,5	47,9	54,0
25-34	59,5	54,3	46,8	46,6	46,8	50,7
35-44	56,8	52,0	45,4	50,2	47,9	53,0
45-54	56,5	51,0	46,2	48,8	48,0	53,6
55-64	59,0	54,3	49,0	50,9	52,5	49,7
65+	59,0	60,5	57,7	56,2	57,7	56,0
UMUT DÜZEYİ (%)
Toplam	69,0	68,8	69,6	60,7	64,9	67,1
Erkek	68,4	70,6	68,5	59,1	64,8	67,2
Kadın	69,5	67,4	70,7	62,4	64,9	67,1
BİR SONRAKİ YIL GENEL YAŞAMA İLİŞKİN BEKLENTİ
Daha İyi Olacak	30,6	28,9	29,0	20,9	28,1	23,9
Aynı Olacak	42,5	39,9	39,6	37,3	35,1	43,1
Daha Kötü olacak	11,7	17,7	21,1	33,8	27,0	26,1

Kaynak: TÜİK.

 

2020 yılında yüzde 60,7’ye gerileyen umut düzeyi 2022 yılında yüzde 64,9’a, 2023 yılında ise yüzde 67,1’e yükselmiştir. 2003-2012 ve 2013-2022 dönemi ortalaması dikkate alındığında umut düzeyinde belirgin bir değişim olmamıştır. 2013-2022 döneminde erkeklerde umut düzeyi yüzde 68,4’ten yüzde 70,6’ya yükselirken, kadınlarda umut düzeyi yüzde 69,5’ten yüzde 67,4’e gerilemiştir. 2023 yılı umut düzeyi dönem ortalamaları ile karşılaştırıldığında kadınların umut düzeyinde belirgin bir değişim gözlenmezken, erkeklerin umut düzeyinde düşüş görülmektedir (Tablo:1).

“Bir sonraki yıl genel yaşama ilişkin beklentiye” yönelik cevaplar incelendiğinde genelde olumsuz beklentilerin zaman içinde arttığı görülmektedir. 2003-2012 döneminde “daha iyi olacak” cevabını verenlerin oranı yüzde 30,6 iken, bu oran 2013-2022 döneminde yüzde 28,9’a, 2023 yılında ise yüzde 23,9’a gerilemiştir. “Daha kötü olacak” cevabını verenlerin oranı ise, aynı dönemlerde, yüzde 11,7, yüzde 17,7 ve yüzde 26,1 olmuştur.

TÜİK haber bültenlerinde, son yıllarda “sosyal-ekonomik duruma ilişkin ayrıntılı soru ve cevaplara” yer verilmemektedir. Aşağıdaki tablolarda, bu soruların bir kısmına verilen cevaplar yer almaktadır. Bu cevaplar TÜİK-Merkezi Veri Dağıtım Sisteminden elde edilmiştir (Tablo:2).

TABLO:2-YAŞAM MEMNUNİYETİ ANKETİ: DETAY SORU VE CEVAPLARI

	2018	2019	2020	2021	2022	2023
1.Aylık Hane Halkı Gelirinden Duyulan Memnuniyet (%)
Çok Memnun	1,97	2,28	3,10	1,40	2,39	1,51
Memnun	37,83	37,88	36,78	34,21	36,36	36,13
Orta	22,91	23,53	26,44	21,55	23,33	24,10
Memnun Değil	30,38	29,73	24,48	34,16	28,86	30,07
Hiç Memnun Değil	6,90	7,58	9,20	8,69	9,06	8,19
2. İşten Elde Edilen Kazançtan Memnuniyet
Çok Memnun ve Memnun	41,95	43,39	42,15	39,67	43,59	45,44
Memnun Değil ve Hiç Memnun	32,39	33,77	30,15	37,88	34,25	32,30
Kazancı yok	2,73	2,05	1,43	1,41	0,58	0,61
4. Son 1 Yılda Daha Ucuz Ürünlere Yönelme (%)
Evet	72,15	69,29	71,58	73,89	75,68	74,89
Hayır	27,85	30,71	28,42	26,11	24,32	25,11

Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti-Merkezi Dağıtım Sistemi, biruni.tuik.gov.tr.

            2020 yılında salgının yol açtığı sorunlara rağmen sınırlı bir bozulma gösteren “Aylık Hane Halkı Gelirinden Duyulan Memnuniyet”, 2021 yılında, önemli ölçüde gerilemişti. 2022 yılında memnuniyet düzeyi tekrar 2020 yılı düzeyine yaklaşmış, 2023 yılında ise sınırlı bir düşüş göstermiştir. 2021 yılında yüzde 35,61’e gerileyen (çok memnun + memnun) olanların oranı 2022 yılında yüzde 38,75’e yükselmiştir.  2023 yılında ise hane gelirinden memnuniyet oranı yüzde 37,64’e gerilemiştir. 2021 yılında yüzde 42,85’e yükselen gelirinden (memnun değil + hiç memnun değil) oranı, 2022 yılında yüzde 37,92’ye gerilemiş, 2023 yılında ise tekrar yükselerek yüzde 38,26 olmuştur. 2022 Temmuz ve 2023 yılında yapılan asgari ücret ve memur maaş artışlarının, hane halkı gelirinden memnuniyeti olumlu yönde etkilediği görülmektedir. Orta düzeyde memnun cevabını verenlerin oranı yüzde 20’yi aşarken, hiç memnun olmayanların oranı yüzde 10’un altında bulunmaktadır.

2021 yılında işten elde edilen kazançtan memnuniyetin ciddi ölçüde düşük olduğu görülmektedir (Tablo:2). 2022 ve 2023 yıllarında asgari ücret ve memur maaş artışları “işten elde edilen kazançtan memnuniyeti” belirgin olarak yükseltmiştir. 2021 yılında işten elde edilen kazançtan (çok memnun + memnun) olanların oranı yüzde 37,67’ye gerilemişti. Bu oran 2022 yılında yüzde 43,59’a, 2023 yılında ise yüzde 45,44’e yükselmiştir. 2021 yılında yüzde 37,88 olan (memnun değil + hiç memnun değil) oranı 2023 yılında yüzde 32,3’e gerilemiştir. Anketin ilginç sonucu “kazancı yok” sorusuna verilen cevapta gözlenmektedir. Kazancım yok diyenlerin oranı 2018 yılında yüzde 2,73, 2021 yılında yüzde 1,41 iken, 2023 yılında yüzde 0,61’e gerilemiştir. Bu oranlar dikkate alındığında, yaşam memnuniyeti anketinin işsiz, iş aramayan ve iş bulma ümidi olmayan kişilere rastlamadığı anlaşılıyor.          

            Hanelerin geçim koşullarının temel göstergelerinden birisi de daha ucuz ürüne yönelip-yönelmediklerinin incelenmesidir. Yaşam memnuniyeti anketinde, hanelere “Son 1 Yılda Daha Ucuz Ürünlere Yönelme” konusunda da soru sorulmaktadır. 2021 yılında hanelerin yüzde 73,89’u daha ucuz ürün tüketimine yöneldiklerini söylerken, bu oran 2022 yılında yüzde 75,68’e yükselmiş, 2023 yılında ise yüzde 74,89 olmuştur.

Yaşam memnuniyeti anketinde, ankete katılanlara gelecek döneme ilişkin kendi haneleri ve ülke hakkında da sorular yer almaktadır (Tablo:3). 2023 yılında bir yıl sonrası için hanenin maddi durum beklentisinde sınırlı bir bozulma gözlenmektedir. 2021 yılında hanelerin yüzde 17,57’si mali durumlarının daha iyi olacağını beklerken, 2022 yılında bu oran yüzde 24,84’e çıkmış, 2023 yılında ise yüzde 22,09’a gerilemiştir. Benzer eğilim, Türkiye’nin 1 yıl sonrasındaki ekonomik durum beklentisinde de gözlenmektedir. Türkiye’nin ekonomik durumunun daha iyi olacağını söyleyenlerin oranı 2021 yılında yüzde 14,15 iken, bu oran 2022 yılında yüzde 22,62’ye çıkmış, ancak 2023 yılında yüzde 18,86’ya gerilemiştir. 2021 yılında Türkiye’de ekonomik durumun daha kötü olacağını söyleyenlerin oranı yüzde 55,67 iken, bu oran 2022 yılında yüzde 42,14’e gerilemiş, 2023 yılında ise yüzde 44,38 olmuştur. Beş yıl sonrasına ilişkin Türkiye’nin ekonomik durum beklentisi de 2023 yılında bozulma göstermiştir.

TABLO:3-YAŞAM MEMNUNİYETİ ANKETİ: DETAY SORU VE CEVAPLARI

	2018	2019	2020	2021	2022	2023
1. Bir Yıl Sonrası İçin Hanenin Mali Durum Beklentisi (%)
Daha İyi Olacak	24,61	24,09	22,26	17,57	24,84	22,09
Aynı Olacak	49,33	47,84	47,58	41,27	38,74	44,57
Daha Kötü Olacak	19,87	21,81	21,95	33,92	27,78	26,58
Fikri yok	6,19	6,26	8,22	7,24	8,65	6,76
2. Bir Yıl Sonrası İçin Türkiye’nin İçinde Bulunduğu Ekonomik Durum Beklentisi (%)
Daha İyi Olacak	23,09	21,29	22,57	14,15	22,62	18,86
Aynı Olacak	24,70	23,31	25,48	20,69	23,82	27,31
Daha Kötü Olacak	41,09	44,83	40,33	55,67	42,14	44,38
Fikri yok	11,12	10,57	11,63	9,49	11,42	9,45
3. Beş Yıl Sonrasında Türkiye’nin Ekonomik Durum Beklentisi (%)
İyi Yönde	32,98	30,17	35,88	21,81	32,31	27,47
Kötü Yönde	30,86	33,83	26,62	43,96	32,71	35,65
Değişmeyecek	23,63	23,45	24,09	21,43	20,64	25,90
Fikri yok	12,53	12,56	13,40	12,80	14,34	10,99

Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti-Merkezi Dağıtım Sistemi, biruni.tuik.gov.tr.

                2013-2022 döneminde kamu hizmetlerinden memnuniyet 2003-2012 dönemine göre yükseliş göstermiştir. Sağlık hizmetleri ve adli hizmetlerden memnuniyetin önemli oranda yükseldiği gözlenmektedir (Tablo:4). 2021 yılında kamu hizmetlerinden memnuniyette belirgin bir düşüş gözlenmiştir. 2022 yılında sağlık ve ulaştırma hizmetlerinden memnuniyet gerilerken, diğer kamu hizmetlerinden memnuniyet artış göstermiştir. 2023 yılında ise kamu hizmetlerinin tümünde memnuniyetin gerilediği görülmektedir. 2013-2022 dönemi ortalaması ile karşılaştırıldığında, özellikle sağlık ve ulaştırma hizmetlerinden memnuniyet belirgin ölçüde azalmıştır. 2003-2012 döneminde sağlık hizmetlerinden memnuniyet yüzde 61,3 iken, bu oran 2013-2022 döneminde yüzde 70,8’e yükselmiş, 2023 yılında ise yüzde 65,7 olmuştur. Devlet hastanelerinden memnuniyet Kovit-19 dönemi olan 2020 yılında yüzde 73 olmuştur. Takip eden yıllarda bu memnuniyet oranı sürekli gerilemiş ve 2023 yılında yüzde 65,7’ye düşmüştür.

TABLO:4-KAMU HİZMETLERİNDEN MEMNUNİYET (%)

	2003-12	2013-22	2020	2021	2022	2023
1.Sosyal Güvenlik Hizmetleri	59,3	62,8	63,9	59,1	63,8	61,0
2.Sağlık Hizmetleri	61,3	70,8	72,1	68,1	65,6	65,4
Devlet Hastaneleri	62,3	72,2	73,0	69,1	65,8	65,7
3.Eğitim Hizmetleri	57,9	59,0	56,2	55,7	59,3	57,7
4.Adli Hizmetler	42,8	55,1	60,4	54,8	59,5	58,6
5.Asayiş Hizmetleri	73,6	74,6	77,4	73,8	75,9	74,6
6.Ulaştırma Hizmetleri (1)	72,3	73,2	72,1	69,8	69,7	68,2

Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti-Merkezi Dağıtım Sistemi, biruni.tuik.gov.tr.

(1) Ulaştırma hizmetleri verisi 2011 yılından itibarendir.

Özet olarak 2023 yılı Yaşam Memnuniyeti Araştırması, 2022 yılına göre daha olumlu ve iyimser sonuçlar vermektedir. 2023 yılı mutluluk düzeyinin 2022 yılına göre yükseldiği, ancak 2003-2012 dönem ortalamasının önemli ölçüde gerisinde kaldığı görülmektedir. Umut düzeyine ilişkin beklentiler de 2023 yılında iyileşmiş ve uzun dönem verilerine yakınsamıştır. Ancak erkeklerin umut düzeylerinde uzun dönem ortalamalarına göre ciddi bir düşüş yaşanmıştır. Son yıllarda tüketici güven endeksi ile mutluluk düzeyi arasında oldukça yakın ilişki olduğu gözlenmektedir.