2024 Nisan-Üretici ve Tüketici Enflasyonu

 

2024 NİSAN AYI-ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU

 (Zafer YÜKSELER, 3 Mayıs 2024)

            2024 Nisan ayında TÜFE yüzde 3,18, Yİ-ÜFE yüzde 3,60 oranında artmıştır. Yıllık Yİ-ÜFE enflasyonu yüzde 55,66, TÜFE enflasyonu ise yüzde 69,80 olmuştur. Yıllık TÜFE ve ÜFE enflasyon farklılaşması, büyük ölçüde hizmet fiyat artışlarından kaynaklanmıştır. 2024 yılı Nisan ayında TÜFE mal grubu yıllık enflasyonu yüzde 59,67 iken, TÜFE hizmet grubunda yıllık enflasyon yüzde 96,99’a yükselmiştir. Üretici fiyatları endeksleri sadece malları kapsarken, tüketici fiyat endeksleri mal ve hizmetleri de kapsamaktadır.Üretici fiyatları endeksinde vergisiz fiyatlar kullanılırken, tüketici fiyatları endeksinde ÖTV, KDV ve benzeri dolaylı vergiler dahil piyasa fiyatları kullanılmaktadır. Bu durum, özellikle, başta petrol ürünleri olmak üzere enerji, motorlu taşıt araçları, alkollü içecekler, tütün mamulleri ve bazı dayanıklı tüketim mallarında TÜFE ile Yİ-ÜFE arasında önemli bir farklılığa neden olmaktadır. Döviz kurları, enerji fiyatları ve ham madde fiyatlarındaki değişim üretici fiyatlarına hızla yansırken, vergi ve idari düzenlemelerle TÜFE’ye yansıması sınırlandırılabilmektedir.  

Yİ-ÜFE ile TÜFE’deki fiyat artışlarını farklılaştıran unsurları şu şekilde sıralayabiliriz;

·         Kiracı Tarafından Ödenen Gerçek Kira: TÜFE’de yüzde 5,06 ağırlığa sahip olan bu grubun Yİ-ÜFE ile bir ilgisi bulunmamaktadır. Bilindiği gibi mevcut kiracılar için azami kira artışı, yıllık ortalama TÜFE enflasyonu ile yasal olarak sınırlandırılmıştı. Son yasal düzenlemelerle konut kira artışı 2022-2024 Temmuz döneminde yüzde 25 olarak belirlenmiştir. 2024 Nisan ayında kiralar yüzde 4,61 artmış ve Ocak-Nisan dönemi kira artışı yüzde 32,74 olmuştur. Yıllık kira enflasyonu ise yüzde 124,47’ye yükselmiştir. Enflasyonun yanı sıra konut fiyatlarındaki aşırı yükselişin etkilediği kiralar, deprem felaketinden de olumsuz etkilenmiştir. Toplumda kiralara ve aidatlara ilişkin şikâyetler uzun süredir devam etmekte ve yüzde 25 kira artışı düzenlemesi de anlamını yitirmiş bulunmaktadır.

·         Enerji Fiyatları: Elektrik, gaz, su ve yakıtlardan oluşan enerji grubunun TÜFE içindeki ağırlığı yüzde 14,35’ten, 2024 yılında yüzde 11,25’e gerilemiştir. Enerji grubunda elektriğin ağırlığı yüzde 3,58’den yüzde 1,76’ya, suyun ağırlığı yüzde 2,24’ten yüzde 1,85’e, doğalgazın ağırlığı ise yüzde 2,89’dan yüzde 2,57’ye gerilemiştir. TÜFE içinde “Yönetilen-Yönlendirilen Fiyatların” büyük bir kısmı bu grupta yer almakta ve enerji fiyatları vergi ve kamu müdahalesi ile kontrol edilmektedir. 2024 Nisan ayında Yİ-ÜFE enerji grubunda fiyatlar aylık yüzde 5,08, yıllık yüzde 29,84 oranında artmıştır. TÜFE enerji grubunda ise Nisan ayında fiyatlar sabit kalmış, yıllık fiyat artışı ise yüzde 42,83 olmuştur.

·         2024 Nisan ayında doğalgaz endeksi aylık yüzde 5,75 oranında gerilemiştir. Nisan ayında da elektrik fiyatları sabit tutulmuş, su fiyatları yüzde 1,15, akaryakıt fiyatları ise yüzde 2,82 oranında  artmıştır. Yıllık olarak elektrik fiyatları yüzde 1,86, su fiyatları yüzde 51,75, akaryakıt fiyatları yüzde 103,48 oranında artarken, doğalgaz fiyatları yüzde 10,80 oranında gerilemiştir.

·         Konutlara ücretsiz doğalgaz verilmesi ile “TÜİK’in 2023 Mayıs ayında sıfır fiyat uygulaması ve Haziran ayından itibaren doğalgazla ilgili sabit ağırlık uygulamasından vazgeçmesi” başlangıçta enerji ve konut grubunda fiyat artışlarını sınırlandırmıştır. Ancak, doğalgaz tüketimindeki artışla birlikte, TÜFE’de enerji ve konut grubunda fiyat artışları gözlenmiştir. Doğalgaz fiyatı sabitken, tüketim miktarındaki değişim doğalgaz endeksinin 2023 Kasım-2024 Nisan döneminde yüzde 29,44 oranında yükselmesine neden olmuştur.

·         Gıda Fiyatları: Nisan ayında TÜFE’de işlenmiş gıda fiyatları aylık artışı yüzde 1,75 iken, Yİ-ÜFE gıda ve içecek grubunda aylık fiyat artışı yüzde 5,30’dur. Son aylarda yıllık artışlar birbirlerine yaklaşmış, ancak yıllık ortalama artışlar arasında halen önemli bir fark bulunmaktadır. Yıllık ortalama artış TÜFE’de yüzde 56,22 iken, Yİ-ÜFE gıda-içecek grubundaki yıllık ortalama artış yüzde 62,93’tür.

·         Giyim Eşyası Fiyatları: Bu harcama grubunda fiyat artışlarının TÜFE’de oldukça düşük olduğu görülmektedir. Yİ-ÜFE giyim eşyası fiyatları yıllık artışı yüzde 74,96 iken, bu artış TÜFE’de yüzde 51,2’dir. Yıllık ortalama fiyat artışları ise, sırasıyla, yüzde 58,85 ve yüzde 36,36’dır.