2020-2024 OCAK-EKİM DÖNEMİ YATIRIM TEŞVİKLERİ

 

2020-2024 YILLARI OCAK-EKİM DÖNEMİ YATIRIM TEŞVİKLERİ

(Zafer YÜKSELER, 26 Aralık 2024)

                Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından açıklanan “Yatırım Teşvik Bülteni” Ocak-Ekim döneminde verilen yatırım teşvik belgeleri, yatırım tutarları ve öngörülen istihdama ilişkin son 5 yıla ait bilgileri vermektedir. Yatırım Teşvik Bülteninde yer alan sabit yatırım tutarları sadece Türk lirası olarak verildiğinden, içinde bulunduğumuz enflasyon ortamında bu veriler gerçek yatırım eğilimini göstermekte yetersiz kalmaktadır. Aşağıdaki tablolarda, 2020-2024 Ocak-Ekim dönemleri itibariyle ortalama dolar kuru kullanılarak yatırım teşviklerine ilişkin eğilimler karşılaştırılmıştır.

·         2020 Ocak-Ekim döneminde 138,2 milyar dolar olan teşvik belgesinde yer alan toplam sabit yatırım tutarı, 2023 yılında 63,2 milyar dolara, 2024 yılında ise 26,2 milyar dolara gerilemiştir. Yabancı sermayeli kuruluşların sabit yatırım tutarı ise 9,3 milyar dolardan 2,5 milyar dolara düşmüştür.

·         Teşviklerde öngörülen istihdam sayısı 2020 yılında 232,9 bin kişi iken, bu sayı 2023 yılında 272,6 bin kişiye yükselmiş, 2024 yılında ise 202,8 bin kişiye gerilemiştir. İstihdam başı yatırımda olaganüstü bir düşüş olmuştur. 2020 yılında 1 kişi istihdam etmek için 593 bin dolar tutarında yatırım gerekirken, bu tutar 2024 yılında 129 bin dolara gerilemiştir.

·         Son beş yılda yatırım teşvik belgeli yatırımların yüzde 61’i komple yatırımlardan, yüzde 32’si tevsii yatırımlarından oluşmuştur. 2020 yılında komple ve tevsii yatırımlarında belge başına yatırım 17 milyon dolar iken, bu tutar 2024 yılında komple yatırımlarda 3 milyon dolara, tevsii yatırmlarında ise 2 milyon dolara gerilemiştir.

·         2020-2024 Ocak-Ekim döneminde teşvik belgelerinde yer alan sabit yatırım tutarının yüzde 19’u hizmetler sektörüne, yüzde 61’i ise imalat sanayine aittir.Bu dönemde öngörülen istihdam artışının yüzde 17’si hizmetler sektöründe, yüzde 77’si imalat sanayi sektöründe gerçekleştirilecektir.

·         2020 yılında istihdam başına sabit yatırım hizmetler sektöründe 518 bin dolar, imalat sanayiinde ise 500 bin dolardır. İstihdam başı yatırım tutarları, hizmetler sektöründe 121 bin dolara, imalat sanayiinde ise 99 bin dolara gerilemiştir.

Yatırım Teşvik Bültenindeki veriler dolar cinsinden değerlendirildiğinde, son 5 yılda yatırım eğiliminin ciddi ölçüde gerilediği görülmektedir. Öngörülen istihdam başı ve yatırım teşvik belgesi başı veriler incelendiğinde, emek yoğun ve küçük ölçekli yatırımların gittikçe ağırlık kazandığı görülmektedir. Teşvik belgelerinde yer alan istihdam öngörüleri, ilave istihdam yatırım maliyetlerinin, özellikle imalat sanayiinde aşırı gerilediğini göstermektedir. Bu eğilim iş insanlarının değerlendirmeleri ile çelişmektedir.