2024 EKİM- Uluslararası Yatırım Pozisyonu ve Ödemeler Dengesi

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

(Zafer YÜKSELER, 19 Aralık 2024)

2023 yılı aralık ayında 317 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2024 yılı ekim ayında 288,9 milyar dolara gerilemiştir. Bu dönemde varlıklar 34,5 milyar dolar, yükümlülükler ise 6,3 milyar dolar artmıştır. Varlıklardaki artış resmi rezervler, mevduat ve doğrudan yatırımlardan kaynaklanmıştır. Yükümlülüklerdeki artış portföy yatırımları ve kredilerden gelmiş, TCMB’deki mevduat 8,8 milyar dolar azalmıştır. 2023 yılında 156,7 milyar dolar olan yabancıların portföy stoku, 2024 ekim ayında 180,3 milyar dolara yükselmiştir.

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)

	2023 Aralık (1)	2024 Ekim (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı 2024 O.-Ekim	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-317.036	-288.868	28.168	-18.145	46.313
1.Varlıklar	332.701	367.170	34.469	46.545	-12.076
Doğrudan Yatırımlar	64.584	69.787	5.203	5.201	2
Portföy Yatırımları	2.947	4.119	1.172	21.474	-20.302
Ticari Krediler	51.447	57.254	5.807	6.987	-1.180
Krediler	5.385	6.371	986	2.859	-1.873
Mevduat	63.689	65.896	2.207	9.278	-7.071
Bankalar-YP	39.692	39.396	-296	5.246	-5.542
Diğer Varlıklar	3.765	3.922	157	23	134
Rezerv Varlıklar	140.884	159.821	18.937	723	18.214
2.Yükümlülükler	649.737	656.038	6.301	64.690	-58.389
Doğrudan Yatırımlar	194.200	178.199	-16.001	8.459	-24.460
Portföy Yatırımları	96.475	116.303	19.828	33.492	-13.664
Ticari Krediler	58.167	56.791	-1.376	-224	-1.152
Krediler	186.987	195.983	8.996	22.272	-13.276
Mevduat	106.599	101.547	-5.052	609	-5.661
TCMB	46.360	37.554	-8.806	-9.297	491
Bankalar-YP	43.208	40.593	-2.615	5.002	-7.617
Diğ.Yüküm. + SDR	7.309	7.215	-94	82	-176
ULUSLARARASI REZERV	180.576	199.217	18.641	5.969	12.672
TCMB	140.884	159.821	18.937	723	18.214
Bankalar	39.692	39.396	-296	5.246	-5.542
Y.Dışı Yerleşik Portföyü	156.714	180.296	23.582	43.398	-19.816
Hisse Senedi	29.536	30.502	966	-2.623	3.589
Borç Senedi	66.939	85.801	18.862	36.115	-17.253
Mevduat	60.239	63.993	3.754	9.906	-6.152

Kaynak: TCMB. 2023 verileri yenilenmiştir.

UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir.

2024 yılı ocak-ekim dönemi ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, doğrudan yatırımlarda 5,2 milyar dolar, portföy yatırımlarında 21,5 milyar dolar, mevduatta 9,3 milyar dolar, ticari kredilerde 7 milyar dolar artışın etkisiyle toplam varlıklar 46,5 milyar dolar artış göstermiştir. Yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlarda 8,5 milyar dolar, portföy yatırımlarında 33,5 milyar dolar, bankaların YP mevduatında 5 milyar dolar ve kredilerdeki 22,3 milyar dolar artış, TCMB’deki mevduatın 9,3 milyar dolar azalmasının etkisiyle toplam yükümlülüklerdeki artış 64,7 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak 2024 ocak-ekim döneminde ödemeler dengesi finans hesabından 18,1 milyar dolar giriş olmuş ve net yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır.

2024 yılı ekim ayı itibariyle, değerleme-kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 12,1 milyar dolar, yükümlülükleri ise 58,4 milyar dolar azaltmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 46,3 milyar dolar azaltıcı etkide bulunmuştur. 2024 ocak-ekim döneminde doğrudan yatırım, portföy yatırımları, mevduat, kredi ve rezerve ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Değerleme ve parite etkisi resmi rezervleri 18,2 milyar dolar artırırken, banka rezervlerini 5,5 milyar dolar azaltmış ve toplam uluslararası rezervleri 12,7 milyar dolar yükseltmiştir. Değerleme-parite ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonun da etkili olmuştur.

Uluslararası Yatırım Pozisyonundaki değişim ile Ödemeler Dengesi Tablosu birlikte değerlendirildiğinde, varlıklar bölümünde “portföy yatırımları”, yükümlülükler bölümünde “bankalar-krediler”, “bankalar-mevduat” ve portföy yatırımları-borç senetleri” kalemlerinde önemli bir uyumsuzluk olduğu dikkati çekmektedir.

Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2023 yılı aralık ayında -159,2 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2024 ekim ayında -152,1 milyar dolara gerilemiştir. 2023 yılı sonunda 180,6 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler, 2024 ekim ayında 199,3 milyar dolara yükselmiştir.

TCMB Net Yatırım Pozisyonu fazlası 2022 yılında 90,3 milyar dolar iken, 2023 yılı sonunda 88,8 milyar dolar, 2024 ekim ayında da 116,7 milyar dolar olmuştur. Bankaların 2022 yılı sonunda 71,8 milyar dolar olan pozisyon açığı 2023 yılı sonunda 86,4 milyar dolara, 2024 ekim ayında ise 99,2 milyar dolara yükselmiştir. 2022 yılında 323,3 milyar dolar olan diğer sektörlerin pozisyon açığı 2023 yılı sonunda 249,7 milyar dolara, 2024 ekim ayında ise 223,6 milyar dolara gerilemiştir. 2023 sonunda 69,7 milyar dolar olan Genel Hükümet net pozisyon açığı ise 2024 ekim ayında 82,7 milyar dolara yükselmiştir (Grafik:2). Özetle, 2024 yılında TCMB pozisyon fazlası 27,9 milyar dolar artarken, genel hükümet pozisyon açığı 13 milyar dolar, bankaların pozisyon açığı 12,8 milyar dolar artmış, diğer sektörlerin açığı ise 26,1 milyar dolar azalmıştır.