2024 KASIM-ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU

 

2024 KASIM AYI-ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU

 (Zafer YÜKSELER, 3 Aralık 2024)

            2024 Kasım ayında TÜFE yüzde 2,24, Yİ-ÜFE yüzde 0,66 oranında artmıştır. Yıllık Yİ-ÜFE enflasyonu yüzde 29,47, TÜFE enflasyonu ise yüzde 47,09 olmuştur. Yıllık TÜFE ve ÜFE enflasyon farklılaşması, büyük ölçüde hizmet fiyat artışlarından kaynaklanmıştır. 2024 yılı Kasım ayında TÜFE mal grubu yıllık enflasyonu yüzde 39,05 iken, TÜFE hizmet grubunda yıllık enflasyon yüzde 67,89 olmuştur. Üretici fiyatları endeksleri sadece malları kapsarken, tüketici fiyat endeksleri mal ve hizmetleri de kapsamaktadır.Üretici fiyatları endeksinde vergisiz fiyatlar kullanılırken, tüketici fiyatları endeksinde ÖTV, KDV ve benzeri dolaylı vergiler dahil piyasa fiyatları kullanılmaktadır. Bu durum, özellikle, başta petrol ürünleri olmak üzere enerji, motorlu taşıt araçları, alkollü içecekler, tütün mamulleri ve bazı dayanıklı tüketim mallarında TÜFE ile Yİ-ÜFE arasında önemli bir farklılığa neden olmaktadır. Döviz kurları, enerji fiyatları ve ham madde fiyatlarındaki değişim üretici fiyatlarına hızla yansırken, vergi ve idari düzenlemelerle TÜFE’ye yansıması sınırlandırılabilmektedir.  

Tablo:1- 2024 Kasım Ayı Yİ-ÜFE ve TÜFE Enflasyonu

		Aylık	Yıllık	Yıllık Ortalama
Yİ-ÜFE		0,66	29,47	42,60
Ara Malı		0,64	29,40	42,59
Dayanıklı Tüketim		1,00	37,15	51,87
Dayanıksız Tüketim		2,21	40,30	55,46
Enerji		-2,32	8,15	14,88
Sermaye Malları		0,62	30,94	49,87
	2024 Ağırlık(*)	Aylık	Yıllık	Yıllık Ortalama
TÜFE	100,0000	2,24	47,09	60,45
Gerçek Kira (1)	5,0638	4,18	109,00	118,09
Enerji (1)	11,2544	0,81	46,08	54,23
Su Faturası	1,8486	0,76	39,93	53,00
Elektrik Ücreti	1,7589	0,00	38,00	10,78
Doğalgaz	2,5724	0,63	124,65	143,77
Likit Karbon (Tüp)	0,4911	3,33	53,99	73,70
Katı Yakıtlar	0,8422	4,63	24,65	26,85
Yakıt ve Yağlar	3,7412	0,24	22,17	56,03
Gıda ve İçecekler	24,9806	5,10	48,57	59,33
Diğer Mal ve Hizmetler	58,7012	1,13	41,31	57,15
Yİ-ÜFE-Gıda ve İçecekler	19,1000	1,75	39,92	54,23
TÜFE-İşlenmiş Gıda (1)	19,3268	1,58	39,10	53,92
Yİ-ÜFE-Giyim Eşyası	1,6900	2,84	43,98	59,32
TÜFE-Giyim ve Ayakkabı	6,9400	-0,25	31,45	39,70

(*) 2023 yılında gerçek kiranın payı %4,5298, enerjinin payı %14,3518, gıda-içeceğin payı %25,4334 ve diğer mal ve hizmetlerin             payı %55,6850 idi.

(1) Gerçek Kira, Enerji ve İşlenmiş Gıda verisi Özel Kapsamlı TÜFE tablosundan alınmıştır.

Yİ-ÜFE ile TÜFE’deki fiyat artışlarını farklılaştıran unsurları şu şekilde sıralayabiliriz;

·         Kiracı Tarafından Ödenen Gerçek Kira: TÜFE’de yüzde 5,06 ağırlığa sahip olan bu grubun Yİ-ÜFE ile bir ilgisi bulunmamaktadır. Konut kira artışı, yapılan yasal düzenleme ile 2022-2024 Temmuz döneminde yüzde 25 olarak belirlenmişti. Ancak yüzde 25 kira artışı sınırlandırması anlamını yitirdiğinden, uygulama 2024 Temmuz ayı başında sonlandırılmış ve tekrar eski sisteme dönülmüştür. Buna göre, mevcut kiracılar için azami kira artışı, yıllık ortalama TÜFE enflasyonu ile yasal olarak sınırlandırılmaktadır. 2024 Kasım ayında kiralar yüzde 4,18 oranında artmış ve Ocak-Kasım dönemi kira artışı yüzde 100,03, yıllık kira artışı ise yüzde 109,0 olmuştur. Enflasyonun yanı sıra konut fiyatlarındaki aşırı yükseliş ve deprem felaketi de kiraları olumsuz etkilemiştir. Toplumda kiralara ve aidatlara ilişkin şikâyetler uzun süredir devam etmektedir. Kasım ayında kira sözleşmesi yenileyecek olanlar için yasal kira artış oranı yüzde 60,45’tir.

·         Enerji Fiyatları: Elektrik, gaz, su ve yakıtlardan oluşan enerji grubunun TÜFE içindeki ağırlığı yüzde 14,35’ten, 2024 yılında yüzde 11,25’e gerilemiştir. “Yönetilen-Yönlendirilen Fiyatların” büyük bir kısmı bu grupta yer almakta ve enerji fiyatları vergi ve kamu müdahalesi ile kontrol edilmektedir. 2024 Kasım ayında Yİ-ÜFE enerji grubunda fiyatlar aylık yüzde 2,32 oranında gerilemiş, yıllık enerji fiyatlarındaki artış yüzde 8,15 olmuştur. TÜFE enerji grubunda ise fiyatlar Kasım ayında yüzde 0,81 artmıştır. Enerji fiyatlarındaki yıllık artış Kasım ayında yüzde 46,08 olmuştur.

·         2024 Kasım ayında doğalgaz fiyatları aylık yüzde 0,63 oranında yükseltilmiştir. Eylül ayında elektrik fiyatları sabit tutulurken, su fiyatları yüzde 0,76, likit karbon (tüp) fiyatları yüzde 3,33, akaryakıt fiyatları ise yüzde 0,24 oranında artmıştır. Yıllık olarak elektrik fiyatları yüzde 38, su fiyatları yüzde 39,93, tüp fiyatları yüzde 53,99 akaryakıt fiyatları ise yüzde 22,17 oranında artmıştır.

·         Gıda Fiyatları: Kasım ayında işlenmiş gıda fiyatları aylık artışı TÜFE’de yüzde 1,58, Yİ-ÜFE gıda ve içecek grubunda ise yüzde 1,75 olmuştur. Son aylarda Yİ-ÜFE ve TÜFE’de aylık ve yıllık fiyat artışları genelde uyum göstermektedir.

·         Giyim ve Ayakkabı Fiyatları: Kasım ayında TÜFE’de giyim-ayakkabı fiyatları aylık yüzde 0,25 oranında gerilemiştir. Kasım ayında yıllık fiyat artışı bu grupta yüzde 31,45, yıllık ortalama fiyat artışı ise yüzde 39,70’dir. TÜFE’nin bu harcama grubunda uzun zamandır fiyat artışları oldukça düşük oranlarda kalmıştır.  Buna karşın Yİ-ÜFE giyim eşyası fiyatları yıllık artışı yüzde 43,98, yıllık ortalama fiyat artışı ise yüzde 59,32’dir.