2024 Kasım-Uluslararası Yatırım Pozisyonu

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

(Zafer YÜKSELER, 20 Ocak 2025)

2023 yılı aralık ayında 316,1 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2024 yılı kasım ayında 296,7 milyar dolara gerilemiştir. Bu dönemde varlıklar 30,3 milyar dolar, yükümlülükler ise 10,9 milyar dolar artmıştır. Varlıklardaki artış resmi rezervler, doğrudan yatırımlar ve ticari kredilerden kaynaklanmıştır. Yükümlülüklerdeki artış portföy yatırımları ve kredilerden gelmiş, TCMB’deki mevduat 10,2 milyar dolar azalmıştır. 2023 yılında 156,1 milyar dolar olan yabancıların portföy stoku, 2024 kasım ayında 184,1 milyar dolara yükselmiştir.

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)

	2023 Aralık (1)	2024 Kasım (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı 2024 O.-Kasım	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-316.145	-296.708	19.437	-21.508	40.945
1.Varlıklar	332.648	362.966	30.318	48.977	-18.659
Doğrudan Yatırımlar	64.584	70.313	5.729	5.762	33
Portföy Yatırımları	2.947	4.119	1.172	23.410	-22.238
Ticari Krediler	51.447	56.406	4.959	6.872	-1.913
Krediler	5.385	5.510	125	2.057	-1.932
Mevduat	63.636	64.975	1.339	8.803	-7.464
Bankalar-YP	39.639	38.657	-982	4.964	-5.946
Diğer Varlıklar	3.765	3.905	140	23	117
Rezerv Varlıklar	140.884	157.738	16.854	2.050	14.804
2.Yükümlülükler	648.793	659.674	10.881	70.485	-59.604
Doğrudan Yatırımlar	194.183	179.579	-14.605	9.600	-24.205
Portföy Yatırımları	95.844	121.855	26.011	35.822	-9.811
Ticari Krediler	58.165	57.299	-866	707	-1.573
Krediler	186.693	195.427	8.734	25.334	-16.600
Mevduat	106.599	98.383	-8.216	-1.059	-7.257
TCMB	46.360	36.135	-10.225	-10.491	266
Bankalar-YP	43.208	39.524	-3.684	5.004	-8.688
Diğ.Yüküm. + SDR	7.309	7.132	-177	81	258
ULUSLARARASI REZERV	180.523	196.395	15.872	7.014	8.858
TCMB	140.884	157.738	16.854	2.050	14.804
Bankalar	39.639	38.657	-982	4.964	-5.946
Y.Dışı Yerleşik Portföyü	156.083	184.103	28.020	45.254	-17.234
Hisse Senedi	29.536	33.101	3.565	-2.584	6.149
Borç Senedi	66.308	88.754	22.446	38.406	-15.960
Mevduat	60.239	62.248	2.009	9.432	-7.423

Kaynak: TCMB. 2023 verileri yenilenmiştir.

UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir.

2024 yılı ocak-kasım dönemi ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, doğrudan yatırımlarda 5,8 milyar dolar, portföy yatırımlarında 23,4 milyar dolar, mevduatta 8,8 milyar dolar, ticari kredilerde 6,9 milyar dolarlık artışın etkisiyle toplam varlıklar 49 milyar dolar artış göstermiştir. Yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlarda 9,6 milyar dolar, portföy yatırımlarında 35,8 milyar dolar, bankaların YP mevduatında 5 milyar dolar ve kredilerdeki 25,3 milyar dolar artış, TCMB’deki mevduatın 10,5 milyar dolar azalmasının etkisiyle toplam yükümlülüklerdeki artış 70,5 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak 2024 ocak-kasım döneminde ödemeler dengesi finans hesabından 21,5 milyar dolar giriş olmuş ve net yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır.

2024 yılı kasım ayı itibariyle, değerleme-kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 18,7 milyar dolar, yükümlülükleri ise 59,6 milyar dolar azaltmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 40,9 milyar dolar azaltıcı etkide bulunmuştur. 2024 ocak-kasım döneminde doğrudan yatırım, portföy yatırımları, mevduat, kredi ve rezerve ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Değerleme ve parite etkisi resmi rezervleri 14,8 milyar dolar artırırken, banka rezervlerini 5,9 milyar dolar azaltmış ve toplam uluslararası rezervleri 8,9 milyar dolar yükseltmiştir. Değerleme-parite ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonun da etkili olmuştur.

Uluslararası Yatırım Pozisyonundaki değişim ile Ödemeler Dengesi Tablosu birlikte değerlendirildiğinde, varlıklar bölümünde “portföy yatırımları”, yükümlülükler bölümünde “bankalar-krediler”, “bankalar-mevduat” ve portföy yatırımları-borç senetleri” kalemlerinde önemli bir uyumsuzluk olduğu dikkati çekmektedir.

Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2023 yılı aralık ayında -158,3 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2024 kasım ayında -156,5 milyar dolara gerilemiştir. 2023 yılı sonunda 180,5 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler, 2024 kasım ayında 196,4 milyar dolara yükselmiştir.

TCMB Net Yatırım Pozisyonu fazlası 2022 yılında 90,3 milyar dolar iken, 2023 yılı sonunda 88,8 milyar dolar, 2024 kasım ayında da 116,1 milyar dolar olmuştur. Bankaların 2022 yılı sonunda 71,8 milyar dolar olan pozisyon açığı 2023 yılı sonunda 86,3 milyar dolara, 2024 kasım ayında ise 102,8 milyar dolara yükselmiştir. 2022 yılında 323,3 milyar dolar olan diğer sektörlerin pozisyon açığı 2023 yılı sonunda 248,9 milyar dolara, 2024 kasım ayında ise 225,3 milyar dolara gerilemiştir. 2023 sonunda 69,7 milyar dolar olan Genel Hükümet net pozisyon açığı ise 2024 kasım ayında 84,7 milyar dolara yükselmiştir (Grafik:2). Özetle, 2024 yılında TCMB pozisyon fazlası 27,3 milyar dolar artarken, genel hükümet pozisyon açığı 15 milyar dolar, bankaların pozisyon açığı 16,4 milyar dolar artmış, diğer sektörlerin açığı ise 23,3 milyar dolar azalmıştır.