2024 Aralık- Bileşik ÜFE ve TÜFE

 

2024 ARALIK: BİLEŞİK ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ VE TÜFE İLİŞKİSİ

(Zafer YÜKSELER, 31.01.2025)

Bileşik Üretici Fiyatları Endeksi, sanayi ürünlerini kapsayan Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksi (Yİ-ÜFE), Hizmet Üretici Fiyatları Endeksi, Tarım Üretici Fiyatları Endeksi ile Tüketici Fiyatları Endeksinin Konut Harcamaları ve Kişisel Araçların Yakıt-Yağları gruplarından oluşmaktadır. Bileşik ÜFE hesaplanırken her bir üretici fiyatları için kullanılan ağırlık seti, bu maddelerin TÜFE içindeki orijinal ağırlıklarıdır. Yİ-ÜFE ile TÜFE arasında oluşan farklılığın temel nedenlerinden birisi, üretici fiyatları endekslerinde vergisiz fiyatlar kullanılırken, tüketici fiyatları endeksinde ÖTV, KDV ve benzeri dolaylı vergiler dâhil piyasa fiyatları kullanılmaktadır. Maktu vergi uygulamasının yaygın olduğu rafine petrol ürünleri sektöründe üretici ve tüketici fiyatları arasında aşırı bir farklılaşma gözlenmektedir. Tüketici fiyatları endeksinde önemli bir yer tutan, kira, elektrik, su, doğalgaz, benzin ve mazot gibi ürünlerin tüketici fiyatları vergi veya doğrudan kamu müdahalesi ile kontrol edildiğinden, üretici ve tüketici fiyatları arasında farklılaşma söz konusu olmaktadır. TÜFE içinde yönetilen-yönlendirilen mal ve hizmet fiyatları önemli ölçüde, konut harcamaları ile kişisel araçların yakıt-yağları grubunda yer almaktadır. Bu nedenle, Bileşik ÜFE hesaplanırken bu ürünlerin TÜFE içindeki fiyatları kullanılmıştır. TÜFE içindeki mal grubu için de Yİ-ÜFE genel endeksi yerine dayanıklı ve dayanıksız mallara ilişkin endekslerin ortalaması kullanılmıştır.[1]

TÜFE ve Yİ-ÜFE aylık enflasyon verileri bir sonraki ayın 3.de açıklanırken, Tarım Üretici Fiyatları Endeksi ay ortasında, Hizmet Üretici Fiyatları ise bir sonraki ayın sonunda açıklanmaktadır. 2024 yılı Aralık ayı Hizmet Üretici Fiyatları Endeksi, TÜİK tarafından 31 Ocak 2025 tarihinde açıklanmıştır. Aralık ayında hizmet üretici fiyatları yüzde 0,65 oranında artmış ve yıllık artış yüzde 49,07 olmuştur. Buna göre, Bileşik Üretici Fiyatları Endeksi de (Potansiyel TÜFE) Aralık ayında yüzde 1,12 yükselmiş ve yıllık artış oranı yüzde 44,40 olmuştur. Aralık ayında, aylık ve yıllık TÜFE enflasyonu Bileşik ÜFE enflasyonuna paralel artış göstermiştir. 2021-2023 döneminde gözlenen TÜFE ve Bileşik ÜFE arasındaki uyumsuzluğun, 2024 yılında ortadan kalktığı görülmektedir  (Grafik:1 ve 2).  

Tablo:1- Bileşik ÜFE Endeksi ve Bileşenleri (2024 YILI ARALIK)

	Madde Grubu	Ağırlıklar	Kullanılan Endeks	Aralık Ayı Yüzde Değişim
				Aylık	12 Aylık	Yıl.Ort.
1.İşlenmemiş Gıda	6	5,97	Tarım ÜFE	-0,39	37,03	46,92
2. Konut	7	14,20	TÜFE	1,71	69,04	76,30
3.Kişisel Araç. Yakıt ve Yağları	1	3,74	TÜFE	0,61	25,68	51,75
4.Hizmetler	43	22,72	Hizmet ÜFE	0,65	49,07	67,06
5.Mallar	86	53,37	Yİ-ÜFE (1)	1,45	37,59	51,56
. Dayanıklı Tüketim Mal.	…	…		1,41	35,69	49,71
. Dayanıksız Tüketim Mal.	…	…		1,48	39,25	52,99
BİLEŞİK ÜFE ENDEKSİ	143	100,00		1,12	44,40	59,05
TÜFE GENEL	143			1,03	44,38	58,51

Kaynak: TÜİK ve kendi hesaplamalarımız. 2024 yılında madde grupları ve yeni ağırlık setleri kullanılmıştır.

(1) Dayanıklı ve dayanıksız tüketim malları endekslerinin ortalaması

Bileşik Üretici Fiyatları Endeksinin ölçtüğü enflasyon, gerçekte Potansiyel TÜFE enflasyonuna işaret etmektedir. Vergi ve kar oranları ile talep koşullarında radikal değişikliklerin olmadığı bir ortamda, Bileşik ÜFE enflasyonu, büyük ölçüde TÜFE enflasyonuna yakınsayacaktır. Aşağıdaki grafiklerden de görüleceği gibi Bileşik ÜFE enflasyonu “Potansiyel TÜFE” enflasyonu için önemli bir gösterge teşkil etmektedir. Yıllık ve yıllık ortalama Bileşik ÜFE ve TÜFE enflasyonları, zaman içinde birbirlerine oldukça yakınsamaktadırlar. Ancak 2020 Ağustos ayından itibaren, Bileşik ÜFE ile TÜFE arasındaki fark açılmaya başlamıştır (Grafik:2 ve 4). 2020 Aralık ayında Bileşik ÜFE ile TÜFE yıllık enflasyonu arasındaki fark 5,5 yüzde puan iken, bu fark sürekli artarak 2022 Eylül ayında 29,4 yüzde puana kadar yükselmiştir. Bu fark takip eden aylarda gerilemiş ve 2023 yılı Eylül ayı sonrasında Bileşik ÜFE ile TÜFE arasındaki fark kapanmıştır. Aşağıdaki grafikler, 2021-2023 dönemi TÜFE verilerinin, gözden geçirilmesi gerektiğini açıkça göstermektedir.

---

[1]Ayrıntılı bilgi için bakınız,” TÜFE ve Yİ-ÜFE Enflasyonu Farklılaşması ve Nedenleri” ve “Bileşik Üretici Fiyatları Endeksi”. https://zaferyukseler.blogspot.com/.