ABD ve Çin Gümrük Vergilerinin Etkileri (ChatGPT Değerlendirmesi)

 

2025 ABD-Çin Gümrük Vergileri ve Marjinal Endüstri İçi Ticaret:

Dış Ticaret, Enflasyon ve Üretime Etkileri

(Zafer YÜKSELER, 8 Nisan 2025)

(ChatGPT'ye yöneltilen sorular çerçevesinde hazırlanan bu metin, ABD-Çin ticaret savaşlarının 2018–2019 dönemi ile 2025 senaryoları ışığında olası etkilerini marjinal endüstri içi Ticaret kapsamında ele almaktadır)

 

1.      Giriş:

2018-2019 döneminde ABD ile Çin arasında yaşanan ticaret savaşları, küresel ticaretin yapısal karakterini ve özellikle marjinal endüstri içi ticareti (MEİT) yeniden gündeme taşımıştır. Marjinal Endüstri İçi Ticaret, bir ülkenin ihracat ve ithalatında aynı sektörde ortaya çıkan miktar değişimlerinin birbirine yakın olduğu durumlarda gerçekleşir. Bu kavram, özellikle ticaret yapısının dinamik dönüşümünü ve endüstriyel yeniden yapılanmayı yansıtır. 2025 Nisan ayında benzer şekilde başlatılan yeni gümrük vergisi uygulamalarının, dış ticaret, enflasyon ve üretim üzerindeki etkileri, MEİT çerçevesinde değerlendirilerek ortaya konacaktır.

2.      Marjinal Endüstri İçi Ticaretin Tanımı, Belirleyicileri ve Sektörel Yaygınlığı

Marjinal Endüstri İçi Ticaret (MEİT), belirli bir zaman diliminde bir ülkenin belirli bir sektördeki ihracat ve ithalat hacminde meydana gelen değişimlerin büyük ölçüde eşanlı ve benzer büyüklükte olduğu durumları tanımlar. Bu kavram, ticaretteki ani yapısal dönüşümleri ve sektörler arası yeniden yapılanma süreçlerini daha iyi analiz etmeye olanak tanır. MEİT, özellikle küresel değer zincirlerine entegre olan ülkelerde, üretim faktörlerinin yeniden dağılımını ve teknoloji transferini izlemek açısından önemli bir göstergedir. Geleneksel endüstri içi ticaretten farkı, stok seviyelerinin değil, akış yönündeki marjinal (yeni) değişimlerin analiz edilmesidir.

MEİT’nin artmasını etkileyen başlıca unsurlar şunlardır:

• Üretim teknolojilerinde hızlı dönüşüm: Otomasyon, dijitalleşme ve yapay zeka tabanlı üretim sistemleri, firmaların aynı sektörde farklı ürün bileşenlerine yönelmesini teşvik eder.
• Tedarik zinciri çeşitlendirmesi: Özellikle kriz dönemlerinde firmalar yeni tedarik kaynaklarına yönelerek ithalat ve ihracatın eş zamanlı artmasına yol açar.
• Ticaret serbestleşmesi: Serbest ticaret anlaşmaları ve gümrük vergilerinin düşürülmesi, yeni pazarlara giriş ve çıkışları hızlandırarak marjinal akımları artırabilir.
• Talep yapısındaki değişim: Tüketici tercihlerinin evrilmesi, ürün yaşam döngüsünün kısalması ve özelleştirilmiş ürün talebinin artması MEİT’yi destekler.

MEİT'nin en yaygın görüldüğü sektörler şunlardır:

• Otomotiv ve otomotiv aksamları: Aynı markanın farklı modellerinin farklı ülkelerde üretilmesi ve bileşenlerin karşılıklı ticareti.
• Elektronik ve bilgi teknolojileri: Yarı iletkenler, bileşenler, nihai cihazlar arasında yoğun MEİT örüntüsü.
• Kimya ve ilaç sanayi: Üretim süreçlerinin modülerleşmesi, ara ürünlerin farklı ülkelerde üretilmesi.
• Makine ve teçhizat: Özellikle sanayi makineleri ve parçalarının karşılıklı ticaretinde MEİT yoğunluğu yüksek.

Bu nedenlerle MEİT, sadece mevcut ticaret yapısını değil, aynı zamanda üretim ve inovasyon sistemlerinin nasıl dönüştüğünü de yansıtan dinamik bir göstergedir. Bu çerçevede, ticaret politikalarındaki değişikliklerin etkilerini anlamak için MEİT’in izlenmesi kritik önemdedir.

3. Dış Ticaret Etkileri ve MEİT Dinamikleri

3.1 2018–2019 Dönemi Bulguları

• ABD’nin Çin’den ithal ettiği elektronik, otomotiv ve kimya ürünlerinde ihracat-ithalat değişimleri, MEİT indekslerinde düşüşe neden olmuştur.
• Örneğin, otomotiv aksamlarında 2018'de ithalat %12 azalırken, ihracatta %9’luk bir daralma gözlenmiş, bu da MEİT oranında net düşüş yaratmıştır.
• Güney Kore, Tayvan ve Meksika gibi ülkeler, Çin’in yerine geçerek MEİT kapsamındaki ticaretin yönünü değiştirmiştir.

3.2 2025 Senaryosu

• Yeni vergilerle birlikte ABD ve Çin’in birbirine olan bağımlılığı azalmaya devam edecek, bu durum özellikle ileri teknoloji ürünlerinde MEİT oranlarını aşağı çekecektir.
• Örnek: 2025 ilk yarısında ABD’nin Çin’den ithalatında %15 düşüş yaşanırken, aynı sektörde (örneğin yarı iletkenler) ihracat da %10 gerileyebilir. Bu, MEİT endeksinde düşüş anlamına gelecektir.
• Alternatif pazarların devreye girmesiyle (örneğin ASEAN ülkeleri) marjinal değişim başka ülkelere kayarak yeni MEİT ilişkileri oluşturacaktır.

4. Enflasyon Etkileri: Marjinal Ticaretin Fiyat Yansımaları

4.1 Önceki Dönem Gözlemleri

• 2018–2019'da MEİT düzeyindeki düşüş, ürün arzının azalmasına ve fiyatların yükselmesine yol açmıştır.
• Örneğin, elektronik ürünlerde %5’e varan fiyat artışları gözlenmiş, bu artışın %60’ı doğrudan ithalatın yerini alacak alternatif tedariklerin daha pahalı olmasından kaynaklanmıştır.

4.2 2025 Beklentileri

• 2025 yılında MEİT’in daralması, başta yarı mamuller ve nihai tüketim ürünlerinde fiyatların artmasına neden olabilir.
• ABD ve Çin’de tüketici fiyatları endeksine katkı %1,2–%2,0 arasında olabilir.
• Alternatif kaynaklardan sağlanan ara malların maliyet yapısı MEİT kaymalarına bağlı olarak farklılaşacaktır.

5. Üretim Etkileri: MEİT ve Yeniden Yapılanma

5.1 Geriye Dönük Gözlemler

• MEİT düzeyindeki azalma, üreticileri daha yüksek maliyetli veya alternatif tedarik zincirlerine yönlendirmiştir.
• Apple, Ford, GM gibi firmalar üretimi Vietnam, Tayland ve Hindistan gibi ülkelere kaydırarak marjinal değişimi yeni pazarlarda oluşturmaya başlamıştır.

 

5.2 2025 Yansımaları

• Üretim faaliyetlerinde yeniden yapılanma süreci, MEİT'in coğrafi olarak yeniden dağılmasına yol açabilir.
• Yüksek teknoloji sektörlerinde, örneğin batarya üretimi veya çip üretimi, marjinal ticaretin yapısı Güney Kore, Hindistan ve Avrupa’ya kayacaktır.

6. Sonuç ve Politikalar

• MEİT, ticaret politikasındaki değişimlerin ekonomik yapılar üzerindeki dinamik etkilerini anlamak açısından kritik bir göstergedir.
• 2025 yılında ABD-Çin gümrük vergilerinin artırılması, kısa vadede MEİT oranlarında düşüş, orta vadede ise ticaret akışlarının yeniden yapılandırılması ile sonuçlanacaktır.
• Politika önerileri:
• Ticaret yapılarındaki kırılganlıkları azaltmak için tedarik zinciri çeşitlendirmesi
• Endüstri içi ve marjinal ticaretin izlenmesi için istatistiksel veri altyapısının güçlendirilmesi
• Yerli üretimin rekabetçiliğini artıracak teşvik politikaları

7. Ülke Örnekleriyle MEİT Dönüşümü

• ABD: Marjinal ithalat daralması, ihracatta da paralel bir düşüşe neden olarak üretim stratejilerini değiştirmiştir.
• Çin: MEİT kapsamında bazı ürünlerde ihracat artışını sürdürememiş; bunun yerine AB ve Güneydoğu Asya ülkelerine yönelmiştir.
• AB: Ticaret savaşlarının etkisiyle ABD ve Çin kaynaklı ticaretin azalması, AB'nin MEİT düzeyini artırarak kendi sanayi yapısını güçlendirmesine olanak sağlamıştır.