2025 Mart-Uluslararası Yatırım Pozisyonu

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

(Zafer YÜKSELER, 21 Mayıs 2025)

2024 yılı aralık ayında 295,3 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2025 yılı mart ayında 270,1 milyar dolara gerilemiştir. Bu dönemde varlıklar 11,5 milyar dolar artarken, yükümlülükler 13,6 milyar dolar azalmıştır. Varlıklardaki artış mevduat, doğrudan yatırımlar, resmi rezervler ve kredilerden kaynaklanmıştır. Yükümlülüklerdeki düşüş, doğrudan ve portföy yatırımları ile mevduattan kaynaklanmış, kredilerde ise önemli bir artış gözlenmiştir. 2024 yılında 186,8 milyar dolar olan yabancıların finansal yatırım stoku, hisse senetlerindeki azalışın etkisiyle 2025 yılı mart ayında 183,1 milyar dolara gerilemiştir 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)

	2024 Aralık (1)	2025 Mart (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı 2025 O.-Mart	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-295.261	-270.105	25.156	-18.947	44.103
1.Varlıklar	366.390	377.914	11.524	709	10.815
Doğrudan Yatırımlar	71.188	73.336	2.148	2.148	0
Portföy Yatırımları	3.965	4.233	268	1.212	-944
Ticari Krediler	58.373	57.878	-495	-1.089	594
Krediler	5.681	6.344	663	634	29
Mevduat	68.116	75.610	7.494	9.396	-1.902
Bankalar-YP	39.440	44.786	5.346	6.691	-1.345
Diğer Varlıklar	3.911	4.002	91	3	88
Rezerv Varlıklar	155.156	156.511	1.355	-11.595	12.950
2.Yükümlülükler	661.651	648.019	-13.632	19.656	-33.288
Doğrudan Yatırımlar	181.802	165.153	-16.649	2.977	-19.626
Portföy Yatırımları	124.642	120.181	-4.461	2.658	-7.119
Ticari Krediler	60.336	61.409	1.073	1.030	43
Krediler	190.929	201.045	10.116	13.766	-3.650
Mevduat	96.860	93.037	-3.823	-791	-3.032
TCMB	34.701	30.096	-4.605	-5.103	498
Bankalar	62.159	62.941	782	4.312	-3.530
Diğ.Yüküm. + SDR	7.082	7.194	112	16	96
ULUSLARARASI REZERV	194.596	201.297	6.701	-4.904	11.605
TCMB	155.156	156.511	1.355	-11.595	12.950
Bankalar	39.440	44.786	5.346	6.691	-1.345
Y.Dışı Yerleşik Finans. Y.	186.801	183.122	-3.679	6.970	-10.649
Hisse Senedi	33.643	29.196	-4.447	-362	-4.085
Borç Senedi	90.999	90.985	-14	3.020	-3.034
Mevduat	62.159	62.941	782	4.312	-3.530

Kaynak: TCMB. 2023 verileri yenilenmiştir.

UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv, kredi ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir.

2025 yılı ocak-mart dönemi ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, doğrudan yatırımlar 2,1 milyar dolar, portföy yatırımları 1,2 milyar dolar, mevduat 9,4 milyar dolar artarken, rezerv varlıklar 11,6 milyar dolar azalmış, böylece toplam varlıklar 0,7 milyar dolar artış göstermiştir. Yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlarda 3 milyar dolar, portföy yatırımlarında 2,7 milyar dolar, bankalar mevduatında 4,3 milyar dolar ve kredilerdeki 13,8 milyar dolar artış, TCMB’deki mevduatın 5,1 milyar dolar azalmasının etkisiyle toplam yükümlülüklerdeki artış 19,7 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak 2025 ocak-mart döneminde ödemeler dengesi finans hesabından 18,9 milyar dolar giriş olmuş ve net yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır.

2025 yılı ocak-mart döneminde değerleme-kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 10,8 milyar dolar artırırken, yükümlülükleri 33,3 milyar dolar azaltmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 44,1 milyar dolar azaltıcı etkide bulunmuştur. 2025 ocak-mart döneminde doğrudan yatırım, portföy yatırımları, mevduat, kredi ve rezerve ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Altın stoklarının değerleme ve parite etkisi resmi rezervleri 13 milyar dolar artırırken, banka rezervleri 1,3 milyar dolar azaltmış ve toplam uluslararası rezervleri 11,6 milyar dolar yükseltmiştir. Değerleme-parite ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonunda da etkili olmuştur.

Uluslararası Yatırım Pozisyonundaki değişim ile Ödemeler Dengesi Tablosu birlikte değerlendirildiğinde, varlıklar bölümünde “portföy yatırımları”, yükümlülükler bölümünde “krediler”, “bankalar-mevduat” ve portföy yatırımları-borç senetleri” kalemlerinde önemli bir uyumsuzluk olduğu dikkati çekmektedir. TCMB 2024 aralık ayında portföy yatırımlarında önemli bir revizyon yapmıştır, ancak buna rağmen sorunun devam ettiği görülmektedir.

Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2024 yılı aralık ayında -153,1 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2025 yılı mart ayında -151,3 milyar dolara gerilemiştir. 2024 yılı sonunda 194,1 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler, 2025 yılı mart ayında 201,3 milyar dolara yükselmiştir.

TCMB Net Yatırım Pozisyonu fazlası 2023 yılında 88,8 milyar dolar iken, 2024 yılı sonunda 115 milyar dolara, 2025 yılı mart aralık ayında da 120,8 milyar dolara yükselmiştir. 2024 ve 2025 mart ayı itibariyle, TCMB net pozisyonu altın rezervlerine ilişkin değerlemeden olumlu etkilenmiştir. Bankaların 2023 yılı sonunda 88,2 milyar dolar olan net pozisyon açığı 2024 yılı sonunda 104 milyar dolara yükselmiş, 2025 yılı mart ayında ise 100,7 milyar dolara gerilemiştir. 2023 yılında 241,3 milyar dolar olan diğer sektörlerin net pozisyon açığı 2024 yılı sonunda 221,8 milyar dolara, 2025 mart ayında ise 206,5 milyar dolara gerilemiştir. Diğer sektörlerin pozisyon açıklarındaki iyileşme büyük ölçüde doğrudan yatırımlara ilişkin değerleme etkisinden kaynaklanmıştır. 2023 sonunda 69,8 milyar dolar olan Genel Hükümet net pozisyon açığı ise 2024 aralık ayında 84,7 milyar dolara yükselmiş, 2025 mart ayında ise 83,8 milyar dolara gerilemiştir.

KESİMLERE GÖRE NET ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon Dolar)

	2023 Aralık	2024 Aralık	2025 Mart
Toplam Net Uluslararası Yatırım Pozisyonu	-310.500	-295.261	-270.105
Merkez Bankası	88.791	114.986	120.776
Genel Hükümet	-69.756	-84.974	-83.678
Bankalar	-88.205	-103.989	-100.672
Diğer Sektörler	-241.330	-221.284	-206.531