2025 OCAK-MART- MAKROEKONOMİK PERFORMANS ENDEKSİ

 

MAKROEKONOMİK PERFORMANS ENDEKSİ (MPE)

2025 Yılı Ocak-Mart Dönemi Değerlendirmesi

Hazırlayan:Zafer YÜKSELER                                                                              Sayı:28 – 30 Mayıs 2025

·Büyüme: 2025 yılı Ocak-Mart döneminde GSYH yüzde 2 oranında büyümüştür. Bu dönemde tarım sektörü yüzde 2, sanayi sektörü yüzde 1,8 oranında gerilerken, inşaat sektörü yüzde 7,3, GHI-Hizmetler sektörü ise yüzde 1,8 oranında büyümüştür. İmalat sanayi katma değeri de yüzde 2,4 gerilemiştir. Hane halkı tüketimi yüzde 2, yatırımlar yüzde 2,1, kamu tüketimi ise yüzde 1,2 oranında büyümüştür. Mal ve hizmet ithalatı yüzde 3 artarken, mal ve hizmet ihracatında bir artış gözlenmemiştir . 2024 yılı Ocak-Mart döneminde yüzde 37 olan işgücü ödemelerinin GSYH içindeki payı, 2025 yılının aynı döneminde yüzde 38,7’ye yükselmiş, net işletme artığının payı ise yüzde 32,3’ten yüzde 31’e gerilemiştir.

·Enflasyon: 2024 yılı Ocak-Mart döneminde yüzde 66,8 olan yıllık ortalama TÜFE enflasyonu, 2025 yılının aynı döneminde yüzde 39,7’ye gerilemiştir. Bu dönemde GSYH deflatörü yüzde 34, Yİ-ÜFE yüzde 25,3, dolar kuru ise yüzde 17,2 oranında artmıştır. TCMB ortalama fonlama maliyeti geçen yılın ilk çeyreğinde yüzde 51,2  iken, 2025 yılının aynı döneminde yüzde 46 olmuştur.

 ·İstihdam: 2023 Ocak-Mart döneminde yüzde 10,4 olan işsizlik oranı, 2024 yılında yüzde 9,2’ye, 2025 yılında ise yüzde 8,6’ya gerilemiştir. Ancak 2024 yılı Ocak-Mart döneminde yüzde 3,8 artan toplam istihdam, 2025 yılında yüzde 0,3 oranında gerilemiştir. Resmi işsizlik oranındaki düşüşe karşın, işsiz+zamana bağlı eksik istihdam oranı yüzde 18,9’a, atıl işsizlik oranı ise yüzde 29,4’e yükselmiştir.

·Dış Denge: 2024 yılı Ocak-Mart döneminde GSYH’nin yüzde 3,4’ü oranında açık veren cari işlemler dengesi, 2025 yılının aynı döneminde de yüzde 3,7 oranında açık vermiştir. Bu dönemde net enerji ithalatı 13,3 milyar dolardan 14,2 milyar dolara yükselmiş, net altın ithalatı 7 milyar dolardan 6 milyar dolara gerilemiş, cari işlemler dengesi açığı ise 9,7 milyar dolardan 12,3 milyar dolara yükselmiştir. 2024 yılı Ocak-Mart döneminde yüzde 75,9 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2025 yılında yüzde 74,4’e gerilemiştir. 2024 yılı ilk çeyreğinde 167 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler, 2025 yılının aynı döneminde 203 milyar dolara yükselmiştir.

·İç Denge: 2025 yılı ilk çeyreğinde bütçe GSYH’nın yüzde 5,9’u kadar açık vermiştir. Aralık aylarında bütçe emanetlerindeki artışın etkisiyle, nakit dengesi 2024 yılı ilk çeyreğinde yüzde 6,4, 2025 yılında ise yüzde 7,4 oranında açık vermiştir. 2024 Ocak-Mart döneminde yüzde 70,7 olan vergilerin faiz dışı harcamaları karşılama oranı, 2025 yılında yüzde 76,2’ye yükselmiştir. 2023 Ocak-Mart döneminde yüzde 10,6 olan Hazine borçlanma faizi 2024 yılında yüzde 32,6, 2025 yılında ise yüzde 36,9 olmuştur.  2025 Ocak-Mart döneminde faiz dışı denge GSYH’nın yüzde 2’si, program tanımlı faiz dışı bütçe dengesi ise GSYH’nin yüzde 2,7’si kadar açık vermiştir.

Tablo:1- Makroekonomik Performans Endeksi ve Bileşenlerinde Gelişmeler (1)

Alan	Gösterge	Birim	Ocak-Mart Dönemi
			2010-17 Ort.	2023	2024	2025
1.Büyüme	GSYH Büyüme Hızı	Yıllık % Değ.	7,0	4,5	5,4	2,0
2.Enflasyon	TÜFE	Yıllık % Değ.	8,2	54,3	66,8	39,7
3.İstihdam	Genel İşsizlik Oranı	%	11,1	10,4	9,2	8,6
4.Dış denge	Cari İşl. Den./GSYH	%	-6,1	-9,4	-3,4	-3,7
5.İç Denge	Bütçe Denge. /GSYH	%	-1,5	-5,3	-5,8	-5,9
MPE		Endeks	97,1	86,2	85,0	89,5

(1)MPE, kapsamdaki 5 göstergenin ağırlıklı ortalamasıdır. MPE oluşturulurken, gösterge değerlerine 100 ilave edilmektedir. Büyüme pozitif, diğer göstergeler negatif işleme tabi tutulmaktadır. MPE oluşturulurken, büyüme %30, enflasyon %20, işsizlik %20, cari işlemler dengesi % 15, bütçe dengesi % 15 oranı ile ağırlıklandırılmıştır.

 

·Makroekonomik Performans Endeksi: 2024 yılı Ocak-Mart döneminde 85 olan MPE değeri, 2025 yılında büyüme performansındaki zayıflama ile dış ve iç dengedeki sınırlı bozulmaya karşın, enflasyon ve işsizlik oranındaki gerilemenin katkısıyla 2025 yılı Ocak-Mart döneminde 89,5’e yükselmiştir. 2025 yılı ilk çeyreğinde büyüme performansı sanayi ve tarım sektöründeki gerileme nedeniyle belirgin ölçüde zayıflamıştır. İşsizlik oranı gerilemesine karşın sanayi ve hizmet istihdamı geçen yıla göre gerilemiş, geniş tanımlı işsizlik oranları ise yükselmiştir. Mal ve hizmet ihracatındaki durgunluk ve nakit bütçe dengesindeki belirgin bozulma dış ve iç denge açısından risk teşkil etmektedir (Tablo:2). İstihdamdaki gerileme ile mal ve hizmet ihracatındaki durgunluğa ek olarak 2025 Mart ayında yaşanan olumsuz siyasi gelişmelerin, önümüzdeki dönemde makroekonomik performanstaki iyileşmeyi sınırlandıracağı tahmin edilmektedir.

 

 

·Makroekonomik Dengesizlik: Yukarıdaki grafikte yer alan GSYH ve MPE değerleri arasındaki fark ekonomide makroekonomik dengesizlikler hakkında da fikir vermektedir. 2010-2020 döneminde GSYH ile MPE endeks değeri arasındaki ortalama fark 8,8 puandır. Bu fark 2021 yılından itibaren belirgin ölçüde artmış ve 2021-2023 döneminde ortalama 17,8 puana yükselmiştir. Makroekonomik dengesizlik 2022 yılı genelinde 21,3 puan ile en yüksek seviyesine ulaşmış, 2023 yılında 17,4 puana, 2024 yılında ise 16,9 puana gerilemiştir. 2024 yılı ilk yarısında bir önceki yıla göre artan makroekonomik dengesizlik, yılın ikinci yarısında gerilemiştir. Nitekim 2024 yılı ilk yarısında 19,4 puan olan GSYH ile MPE arasındaki fark, 2024 yılının ikinci yarısında 14,4 puana, 2025 yılı Ocak-Mart döneminde de 12,5 puana gerilemiştir.

  Tablo: 2 – Temel Ekonomik Göstergeler (Dönem Ortalamaları)

		Ocak-Mart Dönemi
Göstergeler	Birim	2023	2024	2025
1. BÜYÜME
GSYH Büyüme Hızı	Yıllık %Değ.	4,5	5,4	2,0
Tarım	Yıllık % Değ.	-2,9	3,8	-2,0
Sanayi	Yıllık % Değ.	-0,1	4,1	-1,8
İmalat Sanayi	Yıllık % Değ.	2,1	3,4	-2,4
İnşaat	Yıllık % Değ.	5,0	11,3	7,3
GHI Hizmetler	Yıllık % Değ.	13,1	4,3	1,3
Yerleşik Hane Halkı Tüketimi	Yıllık % Değ.	17,3	7,3	2,0
G.S.Sabit Sermaye Yatırımı	Yıllık % Değ.	4,3	9,1	2,1
Mal ve Hizmet İhracatı	Yıllık % Değ.	-3,4	5,1	0,0
Mal ve Hizmet İthalatı	Yıllık % Değ.	13,6	-3,2	3,0
İşgücü Ödemeleri/GSYH	%	33,4	37,0	38,7
Net İşletme Artığı-Karma Gelir/GSYH	%	36,3	32,3	31,0
2. ENFLASYON
TÜFE	Yıllık % Değ.	54,3	66,8	39,7
Yİ-ÜFE	Yıllık % Değ.	74,5	47,7	25,3
GSYH Zımni Fiyat Deflatörü	Yıllık % Değ.	78,0	79,5	34,0
Dolar Kuru Artışı	Yıllık % Değ.	35,6	63,8	17,2
TCMB Ortalama Fonlama Maliyeti	%	8,6	51,2	46,0
3. İSTİHDAM
Toplam İstihdam	Yıllık % Değ.	4,9	3,7	-0,3
Sanayi Sektörü İstihdamı	Yıllık % Değ.	4,3	-0,8	-0,3
Hizmet Sektörü İstihdamı	Yıllık % Değ.	6,9	4,9	-0,1
Genel İşsizlik Oranı	%	10,4	9,2	8,6
İşsiz+Zamana Bağlı Eksik İstihdam	%	16,0	17,4	18,9
4. DIŞ DENGE
Cari İşlemler Dengesi/GSYH	%	-9,4	-3,4	-3,7
Altın Hariç Cari İşlemler Dengesi/GSYH	%	-5,4	-2,2	-2,4
İhracat	Yıllık % Değ.	2,3	3,7	2,5
İthalat	Yıllık % Değ.	11,1	-12,7	4,5
İhracat/İthalat	%	63,9	75,9	74,4
Toplam Uluslararası Rezervler/İthalat	Kat	1,7	2,0	2,3
5. İÇ DENGE
Bütçe Dengesi/GSYH	%	-5,3	-5,8	-5,9
Faiz Dışı Denge/GSYH	%	-3,2	-3,0	-2,0
Program Tanımlı Faiz Dışı D./GSYH	%	-4,2	-3,9	-2,7
Vergi Gelirleri/Faiz Dışı Harcamalar	%	66,8	70,7	76,2
DİBS Bileşik Faiz Oranı	%	10,6	32,6	36,9
Nakit Bütçe Dengesi/GSYH	%	-5,5	-6,4	-7,4
Hazine İç Borçlanması (Net)/GSYH	%	3,9	3,0	4,8
MPE	Endeks	86,2	85,0	89,5