2025 Nisan-Uluslararası Yatırım Pozisyonu

 ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

(Zafer YÜKSELER, 20 Haziran 2025)

2024 yılı aralık ayında 338,1 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2025 yılı nisan ayında 319,5 milyar dolara gerilemiştir. Bu dönemde varlıklar 9,5 milyar dolar, yükümlülükler ise 28,1 milyar dolar azalmıştır. Varlıklardaki azalış resmi rezervler ve ticari kredilerden kaynaklanmıştır. Yükümlülüklerdeki düşüş, doğrudan ve portföy yatırımları ile mevduattan kaynaklanmış, kredilerde ise önemli bir artış gözlenmiştir. 2024 yılında 186,8 milyar dolar olan yabancıların finansal yatırım stoku, hisse senedi ve borç senetlerindeki azalışın etkisiyle 2025 yılı nisan ayında 172,7 milyar dolara gerilemiştir. 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)

	2024 Aralık (1)	2025 Nisan (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı 2025 O.-Nisan	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-338.115	-319.488	18.627	-26.862	45.489
1.Varlıklar	360.450	350.968	-9.482	-25.898	16.416
Doğrudan Yatırımlar	65.365	68.190	2.825	2.824	1
Portföy Yatırımları	3.965	4.233	268	2.601	-2.333
Ticari Krediler	58.256	56.566	-1.690	-3.768	2.078
Krediler	5.681	5.712	31	2.528	-2.497
Mevduat	68.116	74.084	5.968	6.477	-509
Bankalar-YP	39.440	44.166	4.726	4.403	323
Diğer Varlıklar	3.911	4.043	132	23	109
Rezerv Varlıklar	155.156	138.140	-17.016	-36.583	19.567
2.Yükümlülükler	698.565	670.456	-28.109	964	-29.073
Doğrudan Yatırımlar	218.510	195.244	-23.266	3.325	-26.591
Portföy Yatırımları	124.642	108.978	-15.664	-6.833	-8.831
Ticari Krediler	60.335	62.436	2.101	1.283	818
Krediler	191.136	203.186	12.050	4.211	7.839
Mevduat	96.860	93.248	-3.612	-1.039	-2.573
TCMB	34.710	29.528	-5.173	-6.081	908
Bankalar	62.159	63.720	1.561	5.042	-3.481
Diğ.Yüküm. + SDR	7.082	7.364	282	17	265
ULUSLARARASI REZERV	194.596	182.306	-12.290	-32.180	19.890
TCMB	155.156	138.140	-17.016	-36.583	19.567
Bankalar	39.440	44.166	4.726	4.403	323
Y.Dışı Yerleşik Finans. Y.	186.801	172.698	-14.103	-1.791	-12.312
Hisse Senedi	33.643	27.809	-5.834	-509	-5.325
Borç Senedi	90.999	81.169	-9.830	-6.324	-3.506
Mevduat	62.159	63.720	1.561	5.042	-3.481

Kaynak: TCMB. 2024 Aralık verileri revize edilmiştir.

UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv, kredi ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir.

2025 yılı ocak-nisan dönemi ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, doğrudan yatırımlar 2,8 milyar dolar, portföy yatırımları 2,6 milyar dolar, mevduat 6,5 milyar dolar artarken, rezerv varlıklar 36,6 milyar dolar azalmış, böylece toplam varlıklar 25,9 milyar dolar düşmüştür. Yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlarda 3,3 milyar dolar, kredilerde 4,2 milyar dolar, bankalar mevduatında 5 milyar dolar artış olmuş, portföy yatırımları 6,8 milyar dolar, TCMB’deki mevduatın 6,1 milyar dolar azalmasının etkisiyle toplam yükümlülüklerdeki artış 1 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak 2025 ocak-nisan döneminde ödemeler dengesi finans hesabından 26,9 milyar dolar giriş olmuş ve net yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır.

2025 yılı ocak-nisan döneminde değerleme-kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 16,4 milyar dolar artırırken, yükümlülükleri 29,1 milyar dolar azaltmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 45,5 milyar dolar azaltıcı etkide bulunmuştur. 2025 ocak-nisan döneminde doğrudan yatırım, portföy yatırımları, mevduat, kredi ve rezerve ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Altın stoklarının değerleme ve parite etkisi resmi rezervleri 19,6 milyar dolar, banka rezervlerini ise 0,3 milyar dolar artırmış ve toplam uluslararası rezervleri 19,9 milyar dolar yükseltmiştir. Değerleme-parite ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonunda da etkili olmuştur.

Uluslararası Yatırım Pozisyonundaki değişim ile Ödemeler Dengesi Tablosu birlikte değerlendirildiğinde, varlıklar bölümünde “portföy yatırımları”, yükümlülükler bölümünde “krediler”, “bankalar-mevduat” ve portföy yatırımları-borç senetleri” kalemlerinde önemli bir uyumsuzluk olduğu dikkati çekmektedir. TCMB 2024 aralık ayında portföy yatırımlarında önemli bir revizyon yapmıştır, ancak buna rağmen sorunun devam ettiği görülmektedir.

Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2024 yılı aralık ayında -153,5 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2025 yılı nisan ayında -166,9 milyar dolara yükselmiştir. 2024 yılı sonunda 194,6 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler, 2025 yılı nisan ayında 182,3 milyar dolara gerilemiştir.

TCMB Net Yatırım Pozisyonu fazlası 2023 yılında 88,8 milyar dolar iken, 2024 yılı sonunda 115 milyar dolara yükselmiş, 2025 yılı nisan ayında ise 102,7 milyar dolara gerilemiştir. 2024 yılında ve 2025 nisan ayında, TCMB net pozisyonu altın rezervlerine ilişkin değerlemeden olumlu etkilenmiştir. Bankaların 2023 yılı sonunda 88,2 milyar dolar olan net pozisyon açığı 2024 yılı sonunda 104 milyar dolara yükselmiş, 2025 yılı nisan ayında ise 99,9 milyar dolara gerilemiştir. 2023 yılında 241,3 milyar dolar olan diğer sektörlerin net pozisyon açığı 2024 yılı sonunda 263,9 milyar dolara yükselmiş, 2025 nisan ayında ise 246,4 milyar dolara gerilemiştir. Diğer sektörlerin pozisyon açıklarındaki iyileşme büyük ölçüde doğrudan yatırımlara ilişkin değerleme etkisinden kaynaklanmıştır. 2023 sonunda 69,8 milyar dolar olan Genel Hükümet net pozisyon açığı ise 2024 aralık ayında 85 milyar dolara yükselmiş, 2025 mart ayında ise 75,8 milyar dolara gerilemiştir.

KESİMLERE GÖRE NET ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon Dolar)

	2023 Aralık	2024 Aralık	2025 Nisan
Toplam Net Uluslararası Yatırım Pozisyonu	-310.500	-338.115	-319.488
Merkez Bankası	88.791	114.986	102.658
Genel Hükümet	-69.756	-84.979	-75.800
Bankalar	-88.205	-104.186	-99.934
Diğer Sektörler	-241.330	-263.936	-246.412