BEYANA DAYALI GELİR VERGİSİ SORUNU
(28 Temmuz 2025)
Hazine ve Maliye
Bakanı Sn. Mehmet Şimşek, her yıl bu aylarda avukat, doktor, sanatçılar ile esnaf
ve sanatkarların düşük gelir beyan ettiklerinden şikâyet etmekte ve bu durumu,
Türkiye’nin yeni bir gerçeği imiş gibi takdim etmektedir. Düşük
gelir beyanı sorunu, Türkiye’nin uzun zamandan beri temel sorunlarından
birisidir. 2010-24 döneminde gelir vergisi tahsilatının sadece %5’i beyana
dayalı gelir vergisinden gelmektedir. Gelir vergisinin %92,5’ini
ücret-maaş-faiz-kira gelirlerine uygulanan gelir vergisi tevkifatı
oluşturmaktadır. Sn. Mehmet Şimşek, uzun zamandır düşük gelir beyanı
sorununu en iyi bilen ve bu sorunun çözümü için gerekli tedbirleri alma
pozisyonunda olan bir kişidir. Sn. Mehmet Şimşek, 2007-Mayıs 2009 döneminde, Ekonomiden
Sorumlu Bakan, Mayıs 2009-Kasım 2015 döneminde Maliye Bakanı, Kasım 2015-Temmuz
2018 döneminde de Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı olarak görev
yapmıştır. Sürekli bu konuyu gündeme getirmesi ve denetimle konunun
çözülebileceğine ilişkin yaklaşımı yetersiz kalmaktadır. Denetimin yanı sıra,
gelir vergisi oranları ve mevzuatın
birlikte ele alınmasında yarar görülmektedir.
1. Beyana Dayalı
Gelir Vergisi
Beyana dayalı
gelir vergisi, gelir elde eden bireylerin ve kurumların, elde ettikleri
gelirleri belirli bir dönemde (genellikle bir yıl) beyan etmeleri ve buna göre
vergi ödemeleri esasına dayanan bir vergi sistemidir. Bu sistemde, vergi
mükellefleri kendi gelirlerini beyan ederler ve vergi dairesi, beyan edilen
geliri esas alarak vergi matrahını belirler.Beyana Dayalı Gelir Vergisi
kapsamındaki mükellefler şunlardır: Serbest meslek erbapları (avukatlar,
doktorlar, mali müşavirler vb.), esnaflar, ticaretle uğraşan bireyler.
2. Basit Usulde Gelir Vergisi
Basit usulde
gelir vergisi, Türkiye’de küçük ölçekli işletmeler için uygulanan bir
vergilendirme yöntemidir. Bu usulde vergi işlemleri basitleştirilmiş olup
defter tutma yükümlülüğü sınırlıdır. Basit usul kapsamındaki mükellefler: Ticaretle
uğraşan gerçek kişiler (küçük esnaf, pazarcı, bakkal vb.) ve serbest meslek
erbabı olmayan küçük işletmeler. Yıllık brüt geliri belirli sınırların altında
olan mükellefler bu gruba girmektedir.
3. Gelir Vergisi Tevkifatı
Gelir vergisi
tevkifatı, geliri elde eden kişi yerine, bu geliri ödeyen kişi veya kurum
tarafından kaynağında yapılan vergi kesintisidir.Tevkifata tabi başlıca gelir
türleri: Ücret gelirleri (işverenlerce maaştan kesilir), kira gelirleri
(şirketlerce ödenen kiralardan kesilir), serbest meslek kazançları (avukat,
doktor gibi serbest çalışanlara yapılan ödemeler), faiz ve temettü gelirleri
(bankalar ve şirketlerce ödenen), tarımsal ürün bedelleri (çiftçilere yapılan
ödemeler) ve telif gelirleridir. Tevkifat, verginin güvenli ve düzenli bir
şekilde toplanmasını sağlar.
