Beyana Dayalı Gelir Vergisi Sorunu

 

BEYANA DAYALI GELİR VERGİSİ SORUNU

 (28 Temmuz 2025)

                Hazine ve Maliye Bakanı Sn. Mehmet Şimşek, her yıl bu aylarda avukat, doktor, sanatçılar ile esnaf ve sanatkarların düşük gelir beyan ettiklerinden şikâyet etmekte ve bu durumu, Türkiye’nin yeni bir gerçeği imiş gibi takdim etmektedir. Düşük gelir beyanı sorunu, Türkiye’nin uzun zamandan beri temel sorunlarından birisidir. 2010-24 döneminde gelir vergisi tahsilatının sadece %5’i beyana dayalı gelir vergisinden gelmektedir. Gelir vergisinin %92,5’ini ücret-maaş-faiz-kira gelirlerine uygulanan gelir vergisi tevkifatı oluşturmaktadır. Sn. Mehmet Şimşek, uzun zamandır düşük gelir beyanı sorununu en iyi bilen ve bu sorunun çözümü için gerekli tedbirleri alma pozisyonunda olan bir kişidir. Sn. Mehmet Şimşek, 2007-Mayıs 2009 döneminde, Ekonomiden Sorumlu Bakan, Mayıs 2009-Kasım 2015 döneminde Maliye Bakanı, Kasım 2015-Temmuz 2018 döneminde de Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı olarak görev yapmıştır. Sürekli bu konuyu gündeme getirmesi ve denetimle konunun çözülebileceğine ilişkin yaklaşımı yetersiz kalmaktadır. Denetimin yanı sıra, gelir vergisi  oranları ve mevzuatın birlikte ele alınmasında yarar görülmektedir.

1. Beyana Dayalı Gelir Vergisi

Beyana dayalı gelir vergisi, gelir elde eden bireylerin ve kurumların, elde ettikleri gelirleri belirli bir dönemde (genellikle bir yıl) beyan etmeleri ve buna göre vergi ödemeleri esasına dayanan bir vergi sistemidir. Bu sistemde, vergi mükellefleri kendi gelirlerini beyan ederler ve vergi dairesi, beyan edilen geliri esas alarak vergi matrahını belirler.Beyana Dayalı Gelir Vergisi kapsamındaki mükellefler şunlardır: Serbest meslek erbapları (avukatlar, doktorlar, mali müşavirler vb.), esnaflar, ticaretle uğraşan bireyler.

 

2. Basit Usulde Gelir Vergisi

Basit usulde gelir vergisi, Türkiye’de küçük ölçekli işletmeler için uygulanan bir vergilendirme yöntemidir. Bu usulde vergi işlemleri basitleştirilmiş olup defter tutma yükümlülüğü sınırlıdır. Basit usul kapsamındaki mükellefler: Ticaretle uğraşan gerçek kişiler (küçük esnaf, pazarcı, bakkal vb.) ve serbest meslek erbabı olmayan küçük işletmeler. Yıllık brüt geliri belirli sınırların altında olan mükellefler bu gruba girmektedir.

3. Gelir Vergisi Tevkifatı

Gelir vergisi tevkifatı, geliri elde eden kişi yerine, bu geliri ödeyen kişi veya kurum tarafından kaynağında yapılan vergi kesintisidir.Tevkifata tabi başlıca gelir türleri: Ücret gelirleri (işverenlerce maaştan kesilir), kira gelirleri (şirketlerce ödenen kiralardan kesilir), serbest meslek kazançları (avukat, doktor gibi serbest çalışanlara yapılan ödemeler), faiz ve temettü gelirleri (bankalar ve şirketlerce ödenen), tarımsal ürün bedelleri (çiftçilere yapılan ödemeler) ve telif gelirleridir. Tevkifat, verginin güvenli ve düzenli bir şekilde toplanmasını sağlar.