2025 Mayıs-Uluslararası Yatırım Pozisyonu

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

(Zafer YÜKSELER, 18 Temmuz 2025)

2024 yılı aralık ayında 336,7 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2025 yılı mayıs ayında 309 milyar dolara gerilemiştir. Bu dönemde varlıklar 2,1 milyar dolar artmış, yükümlülükler ise 25,6 milyar dolar azalmıştır. Varlıklar kısmında doğrudan yatırımlar ve mevduat artarken, resmi rezervler ve krediler azalmıştır. Yükümlülüklerdeki düşüş, doğrudan ve portföy yatırımları ile mevduattan kaynaklanmış, kredilerde ise önemli bir artış gözlenmiştir. 2024 yılında 186,8 milyar dolar olan yabancıların finansal yatırım stoku, hisse senedi ve borç senetlerindeki azalışın etkisiyle 2025 yılı mayıs ayında 177,8 milyar dolara gerilemiştir.

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)

	2024 Aralık (1)	2025 Mayıs (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı 2025 O.-Mayıs	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-336.680	-309.039	27.641	-26.944	54.585
1.Varlıklar	360.449	362.537	2.088	-15.132	17.220
Doğrudan Yatırımlar	65.365	68.866	3.501	3.499	2
Portföy Yatırımları	3.965	4.233	268	3.703	-3.435
Ticari Krediler	58.255	57.702	-553	-2.304	1.751
Krediler	5.681	5.314	-367	1.393	-1.760
Mevduat	68.116	69.189	1.073	1.670	-597
Bankalar-YP	39.440	39.290	-150	-569	419
Diğer Varlıklar	3.911	4.043	132	24	108
Rezerv Varlıklar	155.156	153.190	-1.966	-23.117	21.151
2.Yükümlülükler	697.129	671.576	-25.553	11.812	-37.365
Doğrudan Yatırımlar	218.510	190.572	-27.938	4.727	-32.665
Portföy Yatırımları	124.642	112.424	-12.218	-3.397	-8.821
Ticari Krediler	60.389	62.797	2.408	1.850	558
Krediler	189.646	203.506	13.860	7.167	6.693
Mevduat	96.860	94.933	-1.927	1.442	-3.369
TCMB	34.701	29.553	-5.148	-6.125	977
Bankalar	62.159	65.380	3.221	7.567	-4.346
Diğ.Yüküm. + SDR	7.082	7.344	262	23	239
ULUSLARARASI REZERV	194.596	192.480	-2.116	-23.686	21.570
TCMB	155.156	153.190	-1.966	-23.117	21.151
Bankalar	39.440	39.290	-150	-569	419
Y.Dışı Yerleşik Finans. Y.	186.801	177.804	-8.997	4.170	-13.167
Hisse Senedi	33.643	27.627	-6.016	-113	-5.903
Borç Senedi	90.999	84.797	-6.202	-3.284	-2.918
Mevduat	62.159	65.380	3.221	7.567	-4.346

Kaynak: TCMB.

UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv, kredi ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir.

2025 yılı ocak-mayıs dönemi ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, doğrudan yatırımlar 3,5 milyar dolar, portföy yatırımları 3,7 milyar dolar, mevduat 1,7 milyar dolar, krediler 1,4 milyar dolar artarken, rezerv varlıklar 23,1 milyar dolar, ticari krediler 2,3 milyar dolar azalmış, böylece toplam varlıklar 15,1 milyar dolar düşmüştür. Yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlarda 4,7 milyar dolar, kredilerde 7,2 milyar dolar, ticari kredilerde 1,9 milyar dolar, bankalar mevduatında 7,6 milyar dolar artış olmuş, portföy yatırımları 3,4 milyar dolar, TCMB’deki mevduatın 6,1 milyar dolar azalmasının etkisiyle toplam yükümlülüklerdeki artış 11,8 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak 2025 ocak-mayıs döneminde ödemeler dengesi finans hesabından 26,9 milyar dolar giriş olmuş ve net uluslararası yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır.

2025 yılı ocak-mayıs döneminde değerleme-kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 17,2 milyar dolar artırırken, yükümlülükleri 37,4 milyar dolar azaltmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 54,6 milyar dolar azaltıcı etkide bulunmuştur. 2025 ocak-mayıs döneminde doğrudan yatırım, portföy yatırımları, mevduat, kredi ve rezerve ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Altın stoklarının değerleme ve parite etkisi resmi rezervleri 21,2 milyar dolar, banka rezervlerini ise 0,4 milyar dolar artırmış ve toplam uluslararası rezervleri 21,6 milyar dolar yükseltmiştir. Değerleme-parite ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonunda da etkili olmuştur.

Uluslararası Yatırım Pozisyonundaki değişim ile Ödemeler Dengesi Tablosu birlikte değerlendirildiğinde, varlıklar bölümünde “portföy yatırımları”, yükümlülükler bölümünde “krediler”, “bankalar-mevduat” ve portföy yatırımları-borç senetleri” kalemlerinde önemli bir uyumsuzluk olduğu dikkati çekmektedir. TCMB 2024 aralık ayında portföy yatırımlarında önemli bir revizyon yapmıştır, ancak buna rağmen sorunun devam ettiği görülmektedir.

Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2024 yılı aralık ayında -152 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2025 yılı mayıs ayında -162 milyar dolara yükselmiştir. 2024 yılı sonunda 194,6 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler ise, 2025 yılı mayıs ayında 192,5 milyar dolara gerilemiştir.

TCMB Net Yatırım Pozisyonu fazlası 2024 yılında 115 milyar dolar iken, 2025 yılı nisan ayında 102,7 milyar dolara gerilemiş, mayıs ayında ise 117,9 milyar dolara yükselmiştir. 2024 yılında ve 2025 mayıs ayında, TCMB net pozisyonu altın rezervlerine ilişkin değerlemeden olumlu etkilenmiştir. Bankaların 2024 yılı sonunda 104,2 milyar dolar olan net pozisyon açığı 2025 yılı nisan ayında ise 99,9 milyar dolara gerilemiş, 2025 mayıs ayında ise 107,6 milyar dolara yükselmiştir. 2024 yılında 262,7 milyar dolara yükselen diğer sektörlerin net pozisyon açığı, 2025 yılı nisan ayında 245,4 milyar dolara, mayıs ayında ise 240,2 milyar dolara gerilemiştir. Diğer sektörlerin pozisyon açıklarındaki iyileşme büyük ölçüde doğrudan yatırımlara ilişkin değerleme etkisinden kaynaklanmıştır. 2023 sonunda 69,8 milyar dolar olan Genel Hükümet net pozisyon açığı ise 2024 aralık ayında 85 milyar dolara yükselmiş, 2025 mayıs ayında ise 79,1 milyar dolara gerilemiştir.

KESİMLERE GÖRE NET ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon Dolar)

	2024 Aralık	2025 Nisan	2025 Mayıs
Toplam Net Uluslararası Yatırım Pozisyonu	-336,680	-318.232	-309.039
Merkez Bankası	114.986	102.658	117.911
Genel Hükümet	-84.790	-75.556	-79.127
Bankalar	-104.189	-99.915	-107.603
Diğer Sektörler	-262.687	-245.419	-240.220