MAKROEKONOMİK
PERFORMANS ENDEKSİ (MPE)
2025 Yılı Nisan-Haziran
Dönemi Değerlendirmesi
Hazırlayan:Zafer YÜKSELER
Sayı:29 – 1 Eylül 2025
·Büyüme: 2025 yılı Nisan-Haziran
döneminde GSYH yüzde 4,8 oranında büyümüştür. Bu dönemde tarım sektörü yüzde 3,5
oranında gerilerken, sanayi sektörü yüzde 6,1, inşaat sektörü yüzde 10,9, GHI-Hizmetler
sektörü ise yüzde 5,6 oranında büyümüştür. İmalat sanayi katma değeri de yüzde 7
artmıştır. Hane halkı tüketimi yüzde 5,1, yatırımlar yüzde 8,8 artarken, kamu
tüketimi yüzde 5,2 oranında gerilemiştir. Mal ve hizmet ithalatı yüzde 8,8, mal
ve hizmet ihracatı ise yüzde 1,7 artış göstermiştir . 2024 yılı Nisan-Haziran
döneminde yüzde 34,5 olan işgücü ödemelerinin GSYH içindeki payı, 2025 yılının
aynı döneminde yüzde 34,1 gerilemiş, net işletme artığının payı ise yüzde 35’ten
yüzde 35,7’ye yükselmiştir.
·Enflasyon: 2024 yılı Nisan-Haziran
döneminde yüzde 72,3 olan yıllık ortalama TÜFE enflasyonu, 2025 yılının aynı
döneminde yüzde 36,1’e gerilemiştir. Bu dönemde GSYH deflatörü yüzde 37,2,
Yİ-ÜFE yüzde 23,4, dolar kuru ise yüzde 19,7 oranında artmıştır. TCMB ortalama
fonlama maliyeti geçen yılın ikinci çeyreğinde yüzde 51,4 iken, 2025 yılının aynı döneminde yüzde 46
olmuştur.
·İstihdam: 2023 Nisan-Haziran
döneminde yüzde 9,2 olan işsizlik oranı, 2024 yılında yüzde 8,4’e, 2025 yılında
ise yüzde 8,2’ye gerilemiştir. Ancak 2024 yılı Nisan-Haziran döneminde yüzde
3,8 artan toplam istihdam, 2025 yılında yüzde 0,2 oranında gerilemiştir. Resmi işsizlik
oranındaki düşüşe karşın, işsiz+zamana bağlı eksik istihdam oranı yüzde 21,6’ya,
atıl işsizlik oranı ise yüzde 31,6’ya yükselmiştir.
·Dış Denge: 2024 yılı Nisan-Haziran
döneminde GSYH’nin yüzde 1,5’1 oranında açık veren cari işlemler dengesi, 2025
yılının aynı döneminde de yüzde 2,8 oranında açık vermiştir. Bu dönemde net
enerji ithalatı 10,3 milyar dolardan 9,9 milyar dolara gerilemiş, net altın
ithalatı 3,1 milyar dolardan 5,4 milyar dolara çıkmış, cari işlemler dengesi
açığı ise 4,6 milyar dolardan 10,7 milyar dolara yükselmiştir. Bu dönemde hizmet
gelirlerindeki artış sınırlı kalırken, ihracatın ithalatı karşılama oranı da
yüzde 73,7’den yüzde 71’e gerilemiştir. 2025 yılı ilk çeyreğinde 203 milyar
dolara yükselen toplam uluslararası rezervler, siyasi gelişmelerin etkisiyle,
ikinci çeyrekte 191 milyar dolara gerilemiştir.
·İç
Denge: 2025
yılı ikinci çeyreğinde bütçe GSYH’nın yüzde 1,9’u kadar açık vermiştir. Aynı dönemde
nakit dengesi ise GSYH’nın yüzde 2,7’si kadar açık vermiştir. 2024
Nisan-Haziran döneminde yüzde 88,9 olan vergilerin faiz dışı harcamaları
karşılama oranı, 2025 yılında yüzde 97,7’ye yükselmiştir. 2023 Nisan-Haziran
döneminde yüzde 16,2 olan Hazine borçlanma faizi 2024 yılında yüzde 35,9, 2025
yılında ise yüzde 49,5 olmuştur. 2025 Nisan-Haziran
döneminde faiz dışı denge GSYH’nın yüzde 2,6’sı, program tanımlı faiz dışı bütçe
dengesi ise GSYH’nin yüzde 2,4’ü kadar fazla vermiştir.
Tablo:1-
Makroekonomik Performans Endeksi ve Bileşenlerinde Gelişmeler (1)
|
Alan
|
Gösterge
|
Birim
|
Nisan-Haziran Dönemi
|
|
2010-17 Ort.
|
2023
|
2024
|
2025
|
|
1.Büyüme
|
GSYH Büyüme Hızı
|
Yıllık % Değ.
|
6,7
|
4,6
|
2,3
|
4,8
|
|
2.Enflasyon
|
TÜFE
|
Yıllık % Değ.
|
8,4
|
40,4
|
72,3
|
36,1
|
|
3.İstihdam
|
Genel İşsizlik Oranı
|
%
|
9,1
|
9,2
|
8,4
|
8,2
|
|
4.Dış
denge
|
Cari İşl. Den./GSYH
|
%
|
-5,7
|
-3,9
|
-1,5
|
-2,8
|
|
5.İç
Denge
|
Bütçe Denge. /GSYH
|
%
|
0,1
|
-4,1
|
-2,3
|
-1,9
|
|
MPE
|
|
Endeks
|
97,7
|
90,3
|
84,0
|
94,4
|
(1)MPE,
kapsamdaki 5 göstergenin ağırlıklı ortalamasıdır. MPE oluşturulurken, gösterge
değerlerine 100 ilave edilmektedir. Büyüme pozitif, diğer göstergeler negatif
işleme tabi tutulmaktadır. MPE oluşturulurken, büyüme %30, enflasyon %20,
işsizlik %20, cari işlemler dengesi % 15, bütçe dengesi % 15 oranı ile
ağırlıklandırılmıştır.
·Makroekonomik
Performans Endeksi: 2025 yılı Nisan-Haziran
döneminde 84 olan, 2025 yılı ilk çeyreğinde 89,6’ya yükselen MPE değeri, 2025
yılı Nisan-Haziran döneminde, dış dengedeki bozulmaya karşın, büyüme
performansındaki artış, iç dengedeki iyileşme, enflasyon ve işsizlik oranındaki
gerilemenin katkısıyla 94,4 seviyesine yükselmiştir. 2025 yılı ikinci
çeyreğinde büyüme performansı, sanayi, inşaat ve GHI hizmetler sektöründe belirgin
ölçüde güçlenmiştir. İşsizlik oranı gerilemesine karşın, toplam istihdam ve
sanayi sektörü istihdamı geçen yıla göre gerilemiş, geniş tanımlı işsizlik
oranları ise yükselmiştir. Mal ve hizmet ihracatındaki durgunluk dış denge, faiz
ödemelerindeki yükseliş iç denge açısından risk teşkil etmektedir (Tablo:2).
|
|
|
·Makroekonomik
Dengesizlik: Yukarıdaki grafikte yer alan GSYH ve MPE değerleri
arasındaki fark ekonomide makroekonomik dengesizlikler hakkında da fikir
vermektedir. 2010-2020 döneminde GSYH ile MPE endeks değeri arasındaki ortalama
fark 8,8 puandır. Bu fark 2021 yılından itibaren belirgin ölçüde artmış ve
2021-2023 döneminde ortalama 17,9 puana yükselmiştir. Makroekonomik dengesizlik
2022 yılı genelinde 21,2 puan ile en yüksek seviyesine ulaşmış, 2024 yılında 17,7
puana gerilemiştir. 2024 yılı ilk yarısında bir önceki yıla göre artan makroekonomik
dengesizlik, yılın ikinci yarısında gerilemiştir. Nitekim 2024 yılı ilk
yarısında 19,3 puan olan GSYH ile MPE arasındaki fark, 2024 yılının ikinci
yarısında 14,6 puana, 2025 yılı ilk yarısında ise 11,6 puana gerilemiştir. 2025
yılı Nisan-Haziran döneminde makroekonomik dengesizlik, ilk çeyreğe göre
gerilemiş ve 10,4 seviyesine inmiştir.
Tablo: 2 – Temel Ekonomik Göstergeler (Dönem
Ortalamaları)
|
|
|
Nisan-Haziran
Dönemi
|
|
Göstergeler
|
Birim
|
2023
|
2024
|
2025
|
|
1. BÜYÜME
|
|
|
|
|
|
GSYH Büyüme Hızı
|
Yıllık %Değ.
|
4,6
|
2,3
|
4,8
|
|
Tarım
|
Yıllık % Değ.
|
-0,8
|
5,2
|
-3,5
|
|
Sanayi
|
Yıllık % Değ.
|
-1,0
|
-1,8
|
6,1
|
|
İmalat Sanayi
|
Yıllık % Değ.
|
-0,3
|
-3,3
|
7,0
|
|
İnşaat
|
Yıllık % Değ.
|
6,1
|
7,0
|
10,9
|
|
GHI
Hizmetler
|
Yıllık % Değ.
|
8,4
|
4,0
|
5,6
|
|
Yerleşik Hane Halkı Tüketimi
|
Yıllık % Değ.
|
12,9
|
1,6
|
5,1
|
|
G.S.Sabit Sermaye Yatırımı
|
Yıllık % Değ.
|
4,3
|
-0,3
|
8,8
|
|
Mal ve
Hizmet İhracatı
|
Yıllık % Değ.
|
-8,5
|
-0,5
|
1,7
|
|
Mal ve
Hizmet İthalatı
|
Yıllık % Değ.
|
19,8
|
-6,7
|
8,8
|
|
İşgücü
Ödemeleri/GSYH
|
%
|
29,3
|
34,5
|
34,1
|
|
Net
İşletme Artığı-Karma Gelir/GSYH
|
%
|
40,5
|
35,0
|
35,7
|
|
2. ENFLASYON
|
|
|
|
|
|
TÜFE
|
Yıllık % Değ.
|
40,4
|
72,3
|
36,1
|
|
Yİ-ÜFE
|
Yıllık % Değ.
|
44,1
|
54,4
|
23,4
|
|
GSYH Zımni Fiyat Deflatörü
|
Yıllık % Değ.
|
55,5
|
74,1
|
37,2
|
|
Dolar Kuru Artışı
|
Yıllık % Değ.
|
31,4
|
56,2
|
19,7
|
|
TCMB
Ortalama Fonlama Maliyeti
|
%
|
12,8
|
51,4
|
46,0
|
|
3. İSTİHDAM
|
|
|
|
|
|
Toplam İstihdam
|
Yıllık % Değ.
|
2,4
|
3,8
|
-0,2
|
|
Sanayi
Sektörü İstihdamı
|
Yıllık % Değ.
|
0,8
|
-1,8
|
-1,2
|
|
Hizmet
Sektörü İstihdamı
|
Yıllık % Değ.
|
5,7
|
10,2
|
3,0
|
|
Genel İşsizlik Oranı
|
%
|
9,2
|
8,4
|
8,2
|
|
İşsiz+Zamana Bağlı Eksik İstihdam
|
%
|
16,0
|
18,8
|
21,6
|
|
4. DIŞ DENGE
|
|
|
|
|
|
Cari İşlemler Dengesi/GSYH
|
%
|
-3,9
|
-1,5
|
-2,8
|
|
Altın Hariç Cari İşlemler Dengesi/GSYH
|
%
|
-2,0
|
-0,5
|
-1,4
|
|
İhracat
|
Yıllık % Değ.
|
-6,0
|
1,3
|
5,8
|
|
İthalat
|
Yıllık % Değ.
|
-2,7
|
-3,9
|
9,8
|
|
İhracat/İthalat
|
%
|
69,9
|
73,7
|
71,0
|
|
Toplam Uluslararası Rezervler/İthalat
|
Kat
|
1,7
|
2,1
|
2,0
|
|
5. İÇ DENGE
|
|
|
|
|
|
Bütçe Dengesi/GSYH
|
%
|
-4,1
|
-2,3
|
-1,9
|
|
Faiz Dışı Denge/GSYH
|
%
|
-1,0
|
0,9
|
2,6
|
|
Program Tanımlı Faiz Dışı D./GSYH
|
%
|
-2,3
|
-0,1
|
2,4
|
|
Vergi Gelirleri/Faiz Dışı Harcamalar
|
%
|
84,9
|
88,9
|
97,7
|
|
DİBS Bileşik Faiz Oranı
|
%
|
16,2
|
35,9
|
49,5
|
|
Nakit Bütçe Dengesi/GSYH
|
%
|
-3,4
|
-4,3
|
-2,7
|
|
Hazine İç Borçlanması (Net)/GSYH
|
%
|
2,3
|
2,9
|
4,8
|
|
|
|
MPE
|
Endeks
|
90,3
|
84,0
|
94,4
|
