2025 Nisan-Haziran-Makroekonomik Performans Endeksi

 

MAKROEKONOMİK PERFORMANS ENDEKSİ (MPE)

2025 Yılı Nisan-Haziran Dönemi Değerlendirmesi

Hazırlayan:Zafer YÜKSELER                                                                              Sayı:29 – 1 Eylül 2025

·Büyüme: 2025 yılı Nisan-Haziran döneminde GSYH yüzde 4,8 oranında büyümüştür. Bu dönemde tarım sektörü yüzde 3,5 oranında gerilerken, sanayi sektörü yüzde 6,1, inşaat sektörü yüzde 10,9, GHI-Hizmetler sektörü ise yüzde 5,6 oranında büyümüştür. İmalat sanayi katma değeri de yüzde 7 artmıştır. Hane halkı tüketimi yüzde 5,1, yatırımlar yüzde 8,8 artarken, kamu tüketimi yüzde 5,2 oranında gerilemiştir. Mal ve hizmet ithalatı yüzde 8,8, mal ve hizmet ihracatı ise yüzde 1,7 artış göstermiştir . 2024 yılı Nisan-Haziran döneminde yüzde 34,5 olan işgücü ödemelerinin GSYH içindeki payı, 2025 yılının aynı döneminde yüzde 34,1 gerilemiş, net işletme artığının payı ise yüzde 35’ten yüzde 35,7’ye yükselmiştir.

·Enflasyon: 2024 yılı Nisan-Haziran döneminde yüzde 72,3 olan yıllık ortalama TÜFE enflasyonu, 2025 yılının aynı döneminde yüzde 36,1’e gerilemiştir. Bu dönemde GSYH deflatörü yüzde 37,2, Yİ-ÜFE yüzde 23,4, dolar kuru ise yüzde 19,7 oranında artmıştır. TCMB ortalama fonlama maliyeti geçen yılın ikinci çeyreğinde yüzde 51,4  iken, 2025 yılının aynı döneminde yüzde 46 olmuştur.

 ·İstihdam: 2023 Nisan-Haziran döneminde yüzde 9,2 olan işsizlik oranı, 2024 yılında yüzde 8,4’e, 2025 yılında ise yüzde 8,2’ye gerilemiştir. Ancak 2024 yılı Nisan-Haziran döneminde yüzde 3,8 artan toplam istihdam, 2025 yılında yüzde 0,2 oranında gerilemiştir. Resmi işsizlik oranındaki düşüşe karşın, işsiz+zamana bağlı eksik istihdam oranı yüzde 21,6’ya, atıl işsizlik oranı ise yüzde 31,6’ya yükselmiştir.

·Dış Denge: 2024 yılı Nisan-Haziran döneminde GSYH’nin yüzde 1,5’1 oranında açık veren cari işlemler dengesi, 2025 yılının aynı döneminde de yüzde 2,8 oranında açık vermiştir. Bu dönemde net enerji ithalatı 10,3 milyar dolardan 9,9 milyar dolara gerilemiş, net altın ithalatı 3,1 milyar dolardan 5,4 milyar dolara çıkmış, cari işlemler dengesi açığı ise 4,6 milyar dolardan 10,7 milyar dolara yükselmiştir. Bu dönemde hizmet gelirlerindeki artış sınırlı kalırken, ihracatın ithalatı karşılama oranı da yüzde 73,7’den yüzde 71’e gerilemiştir. 2025 yılı ilk çeyreğinde 203 milyar dolara yükselen toplam uluslararası rezervler, siyasi gelişmelerin etkisiyle, ikinci çeyrekte 191 milyar dolara gerilemiştir.

·İç Denge: 2025 yılı ikinci çeyreğinde bütçe GSYH’nın yüzde 1,9’u kadar açık vermiştir. Aynı dönemde nakit dengesi ise GSYH’nın yüzde 2,7’si kadar açık vermiştir. 2024 Nisan-Haziran döneminde yüzde 88,9 olan vergilerin faiz dışı harcamaları karşılama oranı, 2025 yılında yüzde 97,7’ye yükselmiştir. 2023 Nisan-Haziran döneminde yüzde 16,2 olan Hazine borçlanma faizi 2024 yılında yüzde 35,9, 2025 yılında ise yüzde 49,5 olmuştur.  2025 Nisan-Haziran döneminde faiz dışı denge GSYH’nın yüzde 2,6’sı, program tanımlı faiz dışı bütçe dengesi ise GSYH’nin yüzde 2,4’ü kadar fazla vermiştir.

Tablo:1- Makroekonomik Performans Endeksi ve Bileşenlerinde Gelişmeler (1)

Alan	Gösterge	Birim	Nisan-Haziran Dönemi
			2010-17 Ort.	2023	2024	2025
1.Büyüme	GSYH Büyüme Hızı	Yıllık % Değ.	6,7	4,6	2,3	4,8
2.Enflasyon	TÜFE	Yıllık % Değ.	8,4	40,4	72,3	36,1
3.İstihdam	Genel İşsizlik Oranı	%	9,1	9,2	8,4	8,2
4.Dış denge	Cari İşl. Den./GSYH	%	-5,7	-3,9	-1,5	-2,8
5.İç Denge	Bütçe Denge. /GSYH	%	0,1	-4,1	-2,3	-1,9
MPE		Endeks	97,7	90,3	84,0	94,4

(1)MPE, kapsamdaki 5 göstergenin ağırlıklı ortalamasıdır. MPE oluşturulurken, gösterge değerlerine 100 ilave edilmektedir. Büyüme pozitif, diğer göstergeler negatif işleme tabi tutulmaktadır. MPE oluşturulurken, büyüme %30, enflasyon %20, işsizlik %20, cari işlemler dengesi % 15, bütçe dengesi % 15 oranı ile ağırlıklandırılmıştır.

 

·Makroekonomik Performans Endeksi: 2025 yılı Nisan-Haziran döneminde 84 olan, 2025 yılı ilk çeyreğinde 89,6’ya yükselen MPE değeri, 2025 yılı Nisan-Haziran döneminde, dış dengedeki bozulmaya karşın, büyüme performansındaki artış, iç dengedeki iyileşme, enflasyon ve işsizlik oranındaki gerilemenin katkısıyla 94,4 seviyesine yükselmiştir. 2025 yılı ikinci çeyreğinde büyüme performansı, sanayi, inşaat ve GHI hizmetler sektöründe belirgin ölçüde güçlenmiştir. İşsizlik oranı gerilemesine karşın, toplam istihdam ve sanayi sektörü istihdamı geçen yıla göre gerilemiş, geniş tanımlı işsizlik oranları ise yükselmiştir. Mal ve hizmet ihracatındaki durgunluk dış denge, faiz ödemelerindeki yükseliş iç denge açısından risk teşkil etmektedir (Tablo:2).

 

 

·Makroekonomik Dengesizlik: Yukarıdaki grafikte yer alan GSYH ve MPE değerleri arasındaki fark ekonomide makroekonomik dengesizlikler hakkında da fikir vermektedir. 2010-2020 döneminde GSYH ile MPE endeks değeri arasındaki ortalama fark 8,8 puandır. Bu fark 2021 yılından itibaren belirgin ölçüde artmış ve 2021-2023 döneminde ortalama 17,9 puana yükselmiştir. Makroekonomik dengesizlik 2022 yılı genelinde 21,2 puan ile en yüksek seviyesine ulaşmış, 2024 yılında 17,7 puana gerilemiştir. 2024 yılı ilk yarısında bir önceki yıla göre artan makroekonomik dengesizlik, yılın ikinci yarısında gerilemiştir. Nitekim 2024 yılı ilk yarısında 19,3 puan olan GSYH ile MPE arasındaki fark, 2024 yılının ikinci yarısında 14,6 puana, 2025 yılı ilk yarısında ise 11,6 puana gerilemiştir. 2025 yılı Nisan-Haziran döneminde makroekonomik dengesizlik, ilk çeyreğe göre gerilemiş ve 10,4 seviyesine inmiştir.

 

 

 

 

  Tablo: 2 – Temel Ekonomik Göstergeler (Dönem Ortalamaları)

		Nisan-Haziran Dönemi
Göstergeler	Birim	2023	2024	2025
1. BÜYÜME
GSYH Büyüme Hızı	Yıllık %Değ.	4,6	2,3	4,8
Tarım	Yıllık % Değ.	-0,8	5,2	-3,5
Sanayi	Yıllık % Değ.	-1,0	-1,8	6,1
İmalat Sanayi	Yıllık % Değ.	-0,3	-3,3	7,0
İnşaat	Yıllık % Değ.	6,1	7,0	10,9
GHI Hizmetler	Yıllık % Değ.	8,4	4,0	5,6
Yerleşik Hane Halkı Tüketimi	Yıllık % Değ.	12,9	1,6	5,1
G.S.Sabit Sermaye Yatırımı	Yıllık % Değ.	4,3	-0,3	8,8
Mal ve Hizmet İhracatı	Yıllık % Değ.	-8,5	-0,5	1,7
Mal ve Hizmet İthalatı	Yıllık % Değ.	19,8	-6,7	8,8
İşgücü Ödemeleri/GSYH	%	29,3	34,5	34,1
Net İşletme Artığı-Karma Gelir/GSYH	%	40,5	35,0	35,7
2. ENFLASYON
TÜFE	Yıllık % Değ.	40,4	72,3	36,1
Yİ-ÜFE	Yıllık % Değ.	44,1	54,4	23,4
GSYH Zımni Fiyat Deflatörü	Yıllık % Değ.	55,5	74,1	37,2
Dolar Kuru Artışı	Yıllık % Değ.	31,4	56,2	19,7
TCMB Ortalama Fonlama Maliyeti	%	12,8	51,4	46,0
3. İSTİHDAM
Toplam İstihdam	Yıllık % Değ.	2,4	3,8	-0,2
Sanayi Sektörü İstihdamı	Yıllık % Değ.	0,8	-1,8	-1,2
Hizmet Sektörü İstihdamı	Yıllık % Değ.	5,7	10,2	3,0
Genel İşsizlik Oranı	%	9,2	8,4	8,2
İşsiz+Zamana Bağlı Eksik İstihdam	%	16,0	18,8	21,6
4. DIŞ DENGE
Cari İşlemler Dengesi/GSYH	%	-3,9	-1,5	-2,8
Altın Hariç Cari İşlemler Dengesi/GSYH	%	-2,0	-0,5	-1,4
İhracat	Yıllık % Değ.	-6,0	1,3	5,8
İthalat	Yıllık % Değ.	-2,7	-3,9	9,8
İhracat/İthalat	%	69,9	73,7	71,0
Toplam Uluslararası Rezervler/İthalat	Kat	1,7	2,1	2,0
5. İÇ DENGE
Bütçe Dengesi/GSYH	%	-4,1	-2,3	-1,9
Faiz Dışı Denge/GSYH	%	-1,0	0,9	2,6
Program Tanımlı Faiz Dışı D./GSYH	%	-2,3	-0,1	2,4
Vergi Gelirleri/Faiz Dışı Harcamalar	%	84,9	88,9	97,7
DİBS Bileşik Faiz Oranı	%	16,2	35,9	49,5
Nakit Bütçe Dengesi/GSYH	%	-3,4	-4,3	-2,7
Hazine İç Borçlanması (Net)/GSYH	%	2,3	2,9	4,8
MPE	Endeks	90,3	84,0	94,4