2025 Temmuz-Uluslararası Yatırım Pozisyonu

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

(Zafer YÜKSELER, 19 Eylül 2025)

2024 yılı aralık ayında 345,9 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2025 yılı temmuz ayında 343,9 milyar dolara gerilemiştir. Bu dönemde varlıklar 22,4 milyar dolar, yükümlülükler ise 20,4 milyar dolar artmıştır. Varlıklar kısmında doğrudan yatırımlar, ticari krediler ve resmi rezervler artarken, mevduatlar azalmıştır. Yükümlülüklerdeki artış, portföy yatırımları, ticari krediler ile kredilerdeki yüksek artıştan kaynaklanmıştır. 2024 yılında 186,8 milyar dolar olan yabancıların finansal yatırım stoku, mevduatlardaki artışın etkisiyle 2025 yılı temmuz ayında 193,6 milyar dolara yükselmiştir.

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)

	2024 Aralık (1)	2025 Temmuz (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı 2025 O.-Tem.	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-345.916	-343.860	2.056	-26.249	28.305
1.Varlıklar	355.992	378.436	22.444	4.303	18.141
Doğrudan Yatırımlar	65.365	70.618	5.253	5.252	1
Portföy Yatırımları	3.965	4.348	383	5.314	-4.931
Ticari Krediler	53.799	57.643	3.844	1.708	2.136
Krediler	5.681	5.652	-29	1.980	-2.009
Mevduat	68.115	66.850	-1.265	-1.405	140
Bankalar-YP	39.440	40.872	1.432	85	1.347
Diğer Varlıklar	3.911	4.117	206	24	182
Rezerv Varlıklar	155.156	169.208	14.052	-8.570	22.622
2.Yükümlülükler	701.908	722.296	20.388	30.552	-10.164
Doğrudan Yatırımlar	223.013	220.527	-2.486	8.350	-10.836
Portföy Yatırımları	124.642	125.820	1.178	4.524	-3.346
Ticari Krediler	60.518	63.212	2.694	1.999	695
Krediler	189.793	208.712	18.919	11.631	7.288
Mevduat	96.860	96.638	-222	4.011	-4.233
TCMB	34.701	28.853	-5.848	-6.878	1.030
Bankalar	62.159	67.785	5.626	10.889	-5.263
Diğ.Yüküm. + SDR	7.082	7.387	305	37	268
ULUSLARARASI REZERV	194.596	210.080	15.484	-8.485	23.959
TCMB	155.156	169.208	14.052	-8.570	22.622
Bankalar	39.440	40.872	1.432	85	1.347
Y.Dışı Yerleşik Finans. Y.	186.801	193.605	6.804	15.413	-8.609
Hisse Senedi	33.643	33.107	-536	1.387	-1.923
Borç Senedi	90.999	92.713	1.714	3.137	-1.423
Mevduat	62.159	67.785	5.626	10.889	-5.263

Kaynak: TCMB.

UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv, kredi ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir.

2025 yılı ocak-temmuz dönemi ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, doğrudan yatırımlar 5,3 milyar dolar, portföy yatırımları 5,3 milyar dolar, ticari krediler 1,7 milyar dolar, krediler 2 milyar dolar artarken, mevduatlar 1,4 milyar dolar, rezerv varlıklar ise 8,6 milyar dolar azalmış, böylece toplam varlıklar 4,3 milyar dolar yükselmiştir. Yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlarda 8,4 milyar dolar, portföy yatırımlarında 4,5 milyar dolar, kredilerde 11,6 milyar dolar, ticari kredilerde 2 milyar dolar, bankalar mevduatında 10,9 milyar dolar artış olmuş, TCMB’deki mevduatın 6,9 milyar dolar azalmasının etkisiyle toplam yükümlülüklerdeki artış 30,6 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak 2025 ocak-temmuz döneminde ödemeler dengesi finans hesabından 26,2 milyar dolar giriş olmuş ve net uluslararası yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır.

2025 yılı ocak-temmuz döneminde değerleme-kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 18,1 milyar dolar artırırken, yükümlülükleri 10,2 milyar dolar azaltmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 28,3 milyar dolar azaltıcı etkide bulunmuştur. 2025 ocak-temmuz döneminde doğrudan yatırım, portföy yatırımları, mevduat, kredi ve rezerve ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Altın stoklarının değerlemesi ve parite etkisi resmi rezervleri 22,6 milyar dolar, banka rezervlerini ise 1,3 milyar dolar artırmış ve toplam uluslararası rezervleri 24 milyar dolar yükseltmiştir. Değerleme-parite ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonunda da etkili olmuştur.

Uluslararası Yatırım Pozisyonundaki değişim ile Ödemeler Dengesi Tablosu birlikte değerlendirildiğinde, varlıklar bölümünde “portföy yatırımları”, yükümlülükler bölümünde “krediler”, “bankalar-mevduat” ve portföy yatırımları-borç senetleri” kalemlerinde önemli bir uyumsuzluk olduğu dikkati çekmektedir. TCMB 2024 aralık ayında portföy yatırımlarında önemli bir revizyon yapmıştır, ancak buna rağmen sorunun devam ettiği görülmektedir.

Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2024 yılı aralık ayında -157 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2025 yılı temmuz ayında -163 milyar dolara yükselmiştir. 2024 yılı sonunda 194,6 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler ise, 2025 yılı temmuz ayında 210 milyar dolara çıkmıştır.

TCMB Net Yatırım Pozisyonu fazlası 2024 yılında 115 milyar dolar iken, 2025 yılı haziran ayında aynı seviyede kalmış, temmuz ayında ise 134,6 milyar dolara yükselmiştir. 2024 yılında ve 2025 temmuz ayında, TCMB net pozisyonu altın rezervlerine ilişkin değerlemeden olumlu etkilenmiştir. Bankaların 2024 yılı sonunda 103,5 milyar dolar olan net pozisyon açığı, 2025 temmuz ayında 113,7 milyar dolar olmuştur. 2024 yılında 272,6 milyar dolara yükselen diğer sektörlerin net pozisyon açığı, 2025 yılı haziran ayında 265,5 milyar dolara gerilemiş, temmuz ayında ise 279,1 milyar dolara yükselmiştir. Diğer sektörlerin pozisyon açıklarındaki değişim büyük ölçüde doğrudan yatırımlara ilişkin değerleme etkisinden kaynaklanmaktadır. 2024 sonunda 84,8 milyar dolar olan Genel Hükümet net pozisyon açığı ise 2025 haziran ayında 80,7 milyar dolara gerilemiş, 2025 temmuz ayında ise 85,6 milyar dolara yükselmiştir.

KESİMLERE GÖRE NET ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon Dolar)

	2024 Aralık	2025 Haziran	2025 Temmuz
Toplam Net Uluslararası Yatırım Pozisyonu	-345.916	-334.961	-343.860
Merkez Bankası	114.986	114.731	134.587
Genel Hükümet	-84.790	-80.680	-85.629
Bankalar	-103.477	-103.542	-113.728
Diğer Sektörler	-272.635	-265.470	-279.090