2025 TEMMUZ-ÖDEMELER DENGESİ GELİŞMELERİ

 

2025 TEMMUZ- ÖDEMELER DENGESİ GELİŞMELERİ

(Zafer YÜKSELER, 12 Eylül 2025)

2024 Ocak-Temmuz döneminde 12.895 milyon dolar açık veren cari işlemler dengesi, 2025 Temmuz ayında 1.766 milyon dolar fazla vermiş, Ocak-Temmuz döneminde ise açık 21.224 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Geçen yıla göre cari açıktaki artış büyük ölçüde dış ticaret dengesindeki bozulmadan kaynaklanmıştır. 2024 yılı Ocak-Temmuz döneminde 49.807 milyon dolar olan dış ticaret açığı, 2025 yılı Temmuz ayında 6.445 milyon dolar, Ocak-Temmuz döneminde ise 55.904 milyon dolar olmuştur. Temmuz ayında ihracat, bir önceki aya göre, yüzde 21,8, ithalat ise yüzde 9,4 oranında artmıştır. Ocak-Temmuz döneminde ihracat 148,7 milyar dolardan 156,3 milyar dolara, ithalat ise 198,5 milyar dolardan  212,2 milyar dolara yükselmiştir.

2025 Temmuz ayında parasal olmayan altın dengesinde iyileşme, enerji dengesinde sınırlı bir bozulma gözlenmiştir. Parasal olmayan altın ve enerji hariç dış ticaret açığı 2024 yılı Ocak-Temmuz döneminde 19,3 milyar dolar iken, 2025 Temmuz ayında 2,2 milyar dolar, Ocak-Temmuz döneminde ise 18,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Parasal olmayan altın ve enerji hariç cari işlemler dengesi fazlası ise Ocak-Temmuz döneminde 17,6 milyar dolardan  16,6 milyar dolara gerilemiştir.

2024 Ocak-Temmuz döneminde 31,1 milyar dolar fazla veren hizmetler dengesi 2025 Temmuz ayında 8 milyar dolar, Ocak-Temmuz döneminde ise 31,7 milyar dolar fazla vermiştir. Net seyahat gelirlerinin 2025 yılı  Ocak-Temmuz döneminde sadece 0,3 milyar dolar artması hizmetler dengesindeki iyileşmeyi sınırlandırmıştır. Faiz, portföy, kar transferleri ve ücret ödemelerinden oluşan “birincil gelir dengesi” , geçen yıl Ocak-Haziran döneminde 8,9 milyar dolar, bu yıl ise 10,8 milyar dolar açık vermiştir.

2024 Ocak-Temmuz döneminde 0,9 milyar dolar azalan resmi rezerv varlıklar, 2024 yılı genelinde 0,6 milyar dolar artış göstermişti. 2025 Mart ayındaki siyasi gelişmelerin etkisiyle  resmi rezervler Mart ayında 15,1 milyar dolar, Nisan ayında da 25 milyar dolar gerilemişti. Mayıs ayında resmi rezerv varlıklar  13,5 milyar dolarlık artmış, Haziran ayında 4,1 milyar dolar gerilemiş, Temmuz ayında ise 18,9 milyar dolar artış gerçekleşmiştir. Böylece Ocak-Temmuz dönemindeki rezerv azalışı 8,6 milyar dolar olmuştur. Geçen yıl Ocak-Temmuz döneminde 4,9 milyar dolar artan bankaların rezervleri, 2025 yılı Temmuz ayında 6,6 milyar dolar gerilemiş, Ocak-Temmuz döneminde ise 0,1 milyar dolar yükselmiştir. 2024 Ocak-Temmuz döneminde negatif 3,6 milyar dolar olan Net Hata ve Noksan kalemi, Temmuz ayında negatif 0,6 milyar dolar olmuş, 2025 yılı Ocak-Temmuz döneminde ise negatif 4,9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

                2025 Ocak ayında sıcak para girişinde önemli bir artış olmuş, takip eden aylarda dalgalanma gözlenmiştir. Mart ayı sonundaki siyasi operasyonların etkisi Nisan ayında belirginleşmiştir. 2025 Nisan ayında, yurtdışı yerleşiklerin borçlanma senedi varlıkları 7,3 milyar dolar, bankaların kısa vadeli kredi kullanımları ise 12,1 milyar dolar azalmış ve sıcak paradan toplam 19,2 milyar dolar çıkış yaşanmıştır. Mayıs ayında 5,1 milyar dolar, Haziran ayında 1,4 milyar dolar sıcak para girişi, Temmuz ayında 5,4 milyar dolara yükselmiştir. Böylece 2024 Ocak-Temmuz döneminde 30,9 milyar dolar olan sıcak para girişi, 2025 yılında 5,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2025 Ocak-Temmuz döneminde yurtdışı yerleşikler borsadaki varlıklarını 1,4 milyar dolar, mevduatlarını 10,9 milyar dolar, borçlanma senetlerini 2,2 milyar dolar artırmış, bankalar ise kısa vadeli kredi kullanımlarını 11,1 milyar dolar azaltmıştır.

Türk lirası, 19 Mart’taki siyasi operasyonun etkisiyle değer kaybetmiştir. 2025 Temmuz ayı geçen yılın Aralık ayı ile karşılaştırıldığında, Türk lirası TÜFE bazlı Reel Kur Endekslerine göre yüzde 4,2, Yİ-ÜFE bazlı endekse göre yüzde 4,5 değer kaybetmiştir. 2025 Temmuz ayında ortalama dolar kuru, geçen yıla göre, yüzde 22,1 oranında artmıştır. Bu dönemde yıllık TÜFE artışı yüzde 33,5, yıllık Yİ-ÜFE artışı ise yüzde 24,2 olmuştur. 2025 yılı Temmuz ayı itibariyle, yıllık bazda, Türk lirası TÜFE bazlı Reel Kur Endeksine göre yüzde 2,2 değerlenirken, Yİ-ÜFE bazlı Reel Kur Endeksine göre yüzde 3,7 oranında değer kaybetmiştir.

                İhracatın ithalatı karşılama oranı 2024 yılı Ocak-Temmuz döneminde yüzde 74,9 iken, 2025 yılı Ocak-Temmuz döneminde yüzde 73,7’ye gerilemiştir. Parasal olmayan altın ve enerji hariç ihracat/ithalat oranı ise yüzde 87,7’den yüzde 88,9’a yükselmiştir. Genel ihracat-ithalat oranındaki bozulma büyük ölçüde ithalattaki artıştan kaynaklanmaktadır. 2025 yılı Ocak-Temmuz döneminde  ihracat yüzde 5,1 oranında artarken, ithalat yüzde 6,9 oranında yükselmiştir. Bu dönemde, yatırım malı ithalatı yüzde 4, ara malı ithalatı yüzde 5,7, tüketim malı ithalatı ise yüzde 14,4 oranında artış göstermiştir.