2025 Ağustos- Uluslararası Yatırım Pozisyonu

 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (UYP) VE ÖDEMELER DENGESİ

(Zafer YÜKSELER, 20 Ekim 2025)

2024 yılı aralık ayında 346,3 milyar dolar olan Net UYP açığı, 2025 yılı ağustos ayında 341,7 milyar dolara gerilemiştir. Bu dönemde varlıklar 30,9 milyar dolar, yükümlülükler ise 26,3 milyar dolar artmıştır. Varlıklar kısmında doğrudan yatırımlar, ticari krediler ve resmi rezervler artarken, mevduatlar azalmıştır. Yükümlülüklerdeki artış, portföy yatırımları, ticari krediler ile kredilerdeki yüksek artıştan kaynaklanmıştır. 2024 yılında 186,8 milyar dolar olan yabancıların finansal yatırım stoku, mevduatlardaki artışın etkisiyle 2025 yılı ağustos ayında 194,4 milyar dolara yükselmiştir. 

ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon ABD doları)

	2024 Aralık (1)	2025 Ağustos (2)	Fark   (2-1)	Farkın Kaynakları
				Ödemeler Denge. Akımı 2025 O.-Ağus.	Değerleme-Kur ve Parite Farkları
NET UYP (1-2)	-346.257	-341.650	4.607	-26.867	31.474
1.Varlıklar	355.992	386.900	30.908	11.559	19.349
Doğrudan Yatırımlar	65.365	71.614	6.249	6.247	2
Portföy Yatırımları	3.965	4.348	383	6.489	-6.106
Ticari Krediler	53.799	58.072	4.273	1.930	2.343
Krediler	5.681	4.693	-988	2.051	-3.039
Mevduat	68.115	65.695	-2.420	-2.359	-61
Bankalar-YP	39.440	39.754	314	-1.005	1.319
Diğer Varlıklar	3.911	4.121	210	24	186
Rezerv Varlıklar	155.156	178.357	23.201	-2.823	26.024
2.Yükümlülükler	702.249	728,550	26.301	38.426	-12.125
Doğrudan Yatırımlar	222.978	223.559	581	10.641	-10.060
Portföy Yatırımları	124.642	127.874	3.232	5.037	-1.805
Ticari Krediler	60.525	62.535	2.010	1.213	-797
Krediler	190.162	213.061	22.899	19.672	3.227
Mevduat	96.860	94.098	-2.762	1.821	-4.583
TCMB	34.701	27.536	-7.165	-8.324	1.159
Bankalar	62.159	66.562	4.403	10.145	-5.742
Diğ.Yüküm. + SDR	7.082	7.423	341	42	299
ULUSLARARASI REZERV	194.596	218.111	23.315	-3.828	27.343
TCMB	155.156	178.357	23.201	-2.823	26.024
Bankalar	39.440	39,754	314	-1.005	1.319
Y.Dışı Yerleşik Finans. Y.	186.801	194.436	7.635	15.182	-7.547
Hisse Senedi	33.643	34.467	824	1.666	-842
Borç Senedi	90.999	93.407	2.408	3.371	-963
Mevduat	62.159	66.562	4.403	10.145	-5.742

Kaynak: TCMB.

UYP stok değerleri, finansal varlık ve yükümlülüklere ilişkin ödemeler dengesi akım girişlerinden, farklı para birimlerinin dolara karşı değerlerindeki değişimden, Türk lirasının dolar karşısındaki değerinden, hisse senetleri, DİBS ve altın fiyatlarındaki değişimden etkilenmektedir. Stok veriler incelendiğinde, en belirgin değişimin, doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları, rezerv, kredi ve mevduat kalemlerinde olduğu görülmektedir.

2025 yılı ocak-ağustos dönemi ödemeler dengesi akımları incelendiğinde, doğrudan yatırımlar 6,2 milyar dolar, portföy yatırımları 6,5 milyar dolar, ticari krediler 1,9 milyar dolar, krediler 2 milyar dolar artarken, mevduatlar 2,4 milyar dolar, rezerv varlıklar ise 2,8 milyar dolar azalmış, böylece toplam varlıklar 11,6 milyar dolar yükselmiştir. Yükümlülükler kısmında doğrudan yatırımlarda 10,6 milyar dolar, portföy yatırımlarında 5 milyar dolar, kredilerde 19,7 milyar dolar, ticari kredilerde 1,2 milyar dolar, bankalar mevduatında 10,1 milyar dolar artış olmuş, TCMB’deki mevduatın 3,3 milyar dolar azalmasının etkisiyle toplam yükümlülüklerdeki artış 38,4 milyar dolar olmuştur. Sonuç olarak 2025 ocak-ağustos döneminde ödemeler dengesi finans hesabından 26,9 milyar dolar giriş olmuş ve net uluslararası yükümlülüğümüz de aynı tutarda artmıştır.

2025 yılı ocak-ağustos döneminde değerleme-kur ve parite farkları etkisi, varlıkları 19,3 milyar dolar artırırken, yükümlülükleri 12,1 milyar dolar azaltmıştır. Böylece değerleme-kur ve parite etkisi Net UYP’yi 31,5 milyar dolar azaltıcı etkide bulunmuştur. 2025 ocak-ağustos döneminde doğrudan yatırım, portföy yatırımları, mevduat, kredi ve rezerve ilişkin değerleme varlık ve yükümlülükleri önemli ölçüde etkilemiştir. Altın stoklarının değerlemesi ve parite etkisi resmi rezervleri 26 milyar dolar, banka rezervlerini ise 1,3 milyar dolar artırmış ve toplam uluslararası rezervleri 27,3 milyar dolar yükseltmiştir. Değerleme-parite ve kur etkisi büyük ölçüde diğer sektörlerin net pozisyonunda da etkili olmuştur.

Uluslararası Yatırım Pozisyonundaki değişim ile Ödemeler Dengesi Tablosu birlikte değerlendirildiğinde, varlıklar bölümünde “portföy yatırımları”, yükümlülükler bölümünde “krediler”, “bankalar-mevduat” ve portföy yatırımları-borç senetleri” kalemlerinde önemli bir uyumsuzluk olduğu dikkati çekmektedir. TCMB 2024 aralık ayında portföy yatırımlarında önemli bir revizyon yapmıştır, ancak buna rağmen sorunun devam ettiği görülmektedir.

Aşağıdaki Grafik:1’de Net UYP verisi yanı sıra, değerleme-kur-parite etkisinden daha az etkilenen, doğrudan yatırımlar ve hisse senetleri hariç Net UYP ile uluslararası rezervler verisi de yer almaktadır. 2024 yılı aralık ayında -157,1 milyar dolar olan doğrudan yatırımlar ve hisse senedi hariç net UYP 2025 yılı ağustos ayında -157,4 milyar dolara yükselmiştir. 2024 yılı sonunda 194,6 milyar dolar olan toplam uluslararası rezervler ise, 2025 yılı ağustos ayında 218,1 milyar dolara çıkmıştır.

TCMB Net Yatırım Pozisyonu fazlası 2024 yılında 115 milyar dolar iken, 2025 yılı ağustos ayında ise 145 milyar dolara yükselmiştir. TCMB net pozisyonundaki bu iyileşme büyük ölçüde altın rezervlerine ilişkin değerlemeden kaynaklanmıştır. Bankaların 2024 yılı sonunda 104,3 milyar dolar olan net pozisyon açığı, 2025 ağustos ayında 117,9 milyar dolar olmuştur. 2024 yılında 271,8 milyar dolara yükselen diğer sektörlerin net pozisyon açığı, 2025 yılı ağustos ayında 281,7 milyar dolar olmuştur. Diğer sektörlerin pozisyon açıklarındaki değişim büyük ölçüde doğrudan yatırımlara ilişkin değerleme etkisinden kaynaklanmaktadır. 2024 sonunda 84,8 milyar dolar olan Genel Hükümet net pozisyon açığı ise 2025 ağustos ayında 87,1 milyar dolara yükselmiştir.

KESİMLERE GÖRE NET ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU (Milyon Dolar)

	2024 Aralık	2025 Temmuz	2025 Ağustos
Toplam Net Uluslararası Yatırım Pozisyonu	-346.257	-343.946	-341.650
Merkez Bankası	114.986	134.587	145.018
Genel Hükümet	-85.135	-86.161	-87.066
Bankalar	-104.299	-114.392	-117.898
Diğer Sektörler	-271.809	-277.980	-281.704