2024 Ağustos: Ödemeler Dengesi Gelişmeleri

 

2024 AĞUSTOS- ÖDEMELER DENGESİ GELİŞMELERİ

(Zafer YÜKSELER, 12 Ekim 2024)

                2024 Ağustos ayında cari işlemler dengesi 4.324 milyon dolar fazla vermiştir. Böylece geçen yılın Ocak-Ağustos döneminde 38,9 milyar dolar açık veren cari işlemler dengesi, bu yılın aynı döneminde 9,7 milyar dolar açık vermiştir. Cari açıktaki gerileme büyük ölçüde dış ticaret dengesindeki iyileşmeden kaynaklanmıştır. 2023 Ocak-Ağustos döneminde 82,6 milyar dolar açık veren dış ticaret dengesi bu yıl 54,9 milyar dolar açık vermiştir. Parasal olmayan altın ithalatının 22,6 milyar dolardan 10,1 milyar dolara gerilemesi ve net enerji ithalatının 36,4 milyar dolardan 31,6 milyar dolara düşmesi, dış ticaret dengesi ve cari işlemler dengesini olumlu etkilemiştir.

Seyahat gelirlerindeki artışın etkisiyle hizmetler dengesi fazlası 2024 Ocak-Ağustos döneminde 37,4 milyar dolardan 39,2 milyar dolara yükselmiştir. Faiz, portföy, kar transferleri ve ücret ödemelerinden oluşan “birincil gelir dengesi” , geçen yıl 8 milyar dolar açık verirken, 2024 yılı Ocak-Ağustos döneminde de 10,4 milyar dolar açık vermiştir.

Parasal olmayan altın ve enerji dengesi (mineral yakıt ve yağlar) hariç dış ticaret açığı 2024 yılı Ocak-Ağustos döneminde, 25,4 milyar dolardan, 15,8 milyar dolara gerilemektedir. Parasal olmayan altın ve enerji hariç cari işlemler dengesi fazlası ise 18,2 milyar dolardan  29,5 milyar dolara yükselmektedir.

                2024 Ağustos ayında resmi rezerv varlıklar 2,5 milyar dolar gerilerken, bankaların rezervleri 0,9 milyar dolar artmıştır. 2024 Ocak-Ağustos döneminde ise resmi rezerv varlıklar 3,4 milyar dolar azalırken, bankaların rezervlerinde 5,8 milyar dolar yükseliş olmuştur. Geçen yılın aynı döneminde resmi rezerv varlıklar 18,6 milyar dolar azalmış, banka rezervleri ise 5,0 milyar dolar artış göstermişti.

                2024 Ağustos ayında 0,8 milyar dolar civarında sıcak para girişi olmuştur. Yurt dışı yerleşiklerin borçlanma senedi alımları 2,7 milyar dolar artarken, yurt içi bankalardaki mevduatları 0,1 milyar dolar, bankaların kısa vadeli kredi kullanımları ise 0,9 milyar dolar azalmıştır. 2023 yılı Ocak-Ağustos döneminde 9,5 milyar dolar olan sıcak para girişi, bu yıl Nisan, Mayıs ve Temmuz aylarında önemli ölçüde yükselmiş ve 2024 yılı Ocak-Ağustos döneminde 37 milyar dolar olmuştur.

2024 yılı Ağustos ayında dolar kurundaki artış hız kazanmıştır. 2024 Mayıs-Temmuz döneminde yüzde 1,77 olan dolar kurundaki toplam artış, Ağustos’ta yüzde 2,21 olmuştur. Ocak-Ağustos döneminde TÜFE yüzde 31,94, Yİ-ÜFE yüzde 23,96 oranında yükselirken, dolar kurundaki artış yüzde 15,64 olmuştur. Bu dönemde Türk lirası TÜFE bazlı Reel Kur Endeksine göre yüzde 12,3, Yİ-ÜFE bazlı Reel Kur Endeksine göre ise yüzde 7,0 değerlenmiştir.

                2024 Ocak-Ağustos döneminde İhracat Birim Değer Endeksi, geçen yılın aynı dönemine göre, yüzde 0,9 gerilemiştir. Aynı dönemde ithalat birim değer endeksi de yüzde 1,2 oranında düşüş göstermiş, dış ticaret hadlerinde sınırlı bir iyileşme olmuştur. Ancak son dört  ayda ihracat birim değer endeksi yüzde 2,5 oranında yükselmiş ve Türk lirasındaki değerlenmenin etkisini kısmen sınırlandırmıştır.  

                İhracatın ithalatı karşılama oranı 2023 Ocak-Ağustos döneminde yüzde 66,6 iken, bu yılın aynı döneminde yüzde 75,7’ye yükselmiştir. Parasal olmayan altın ve enerji hariç ihracat/ithalat oranı ise yüzde 85,7’den yüzde 90,9’a yükselmektedir. Orandaki iyileşme büyük ölçüde ithalattaki gerilemeden kaynaklanmaktadır. Yatırım ve ara malı ithalatı gerilerken, tüketim malı ithalatında artış söz konusudur.