2024
EYLÜL AYI-ÜRETİCİ VE TÜKETİCİ ENFLASYONU
(Zafer YÜKSELER, 3 Ekim 2024)
2024 Eylül
ayında TÜFE yüzde 2,97, Yİ-ÜFE yüzde 1,37 oranında artmıştır. Yıllık Yİ-ÜFE enflasyonu
yüzde 33,09, TÜFE enflasyonu ise yüzde 49,38 olmuştur. Yıllık TÜFE ve ÜFE
enflasyon farklılaşması, büyük ölçüde hizmet fiyat artışlarından kaynaklanmıştır.
2024 yılı Eylül ayında TÜFE mal grubu yıllık enflasyonu yüzde 40,27 iken, TÜFE
hizmet grubunda yıllık enflasyon yüzde 72,92 olmuştur. Üretici
fiyatları endeksleri sadece malları kapsarken, tüketici fiyat endeksleri mal ve
hizmetleri de kapsamaktadır.Üretici fiyatları endeksinde vergisiz fiyatlar
kullanılırken, tüketici fiyatları endeksinde ÖTV, KDV ve benzeri dolaylı
vergiler dahil piyasa fiyatları kullanılmaktadır. Bu durum, özellikle, başta
petrol ürünleri olmak üzere enerji, motorlu taşıt araçları, alkollü içecekler, tütün
mamulleri ve bazı dayanıklı tüketim mallarında TÜFE ile Yİ-ÜFE arasında önemli
bir farklılığa neden olmaktadır. Döviz kurları, enerji fiyatları ve ham
madde fiyatlarındaki değişim üretici fiyatlarına hızla yansırken, vergi ve
idari düzenlemelerle TÜFE’ye yansıması sınırlandırılabilmektedir.
Tablo:1- 2024 Eylül
Ayı Yİ-ÜFE ve TÜFE Enflasyonu
|
|
Aylık |
Yıllık |
Yıllık Ortalama |
Yİ-ÜFE |
|
1,37 |
33,09 |
44,81 |
Ara Malı |
|
1,27 |
32,70 |
46,97 |
Dayanıklı Tüketim |
|
1,70 |
37,95 |
58,62 |
Dayanıksız Tüketim |
|
1,70 |
44,38 |
62,59 |
Enerji |
|
0,46 |
11,89 |
10,72 |
Sermaye Malları |
|
1,89 |
36,56 |
58,69 |
|
||||
|
2024 Ağırlık(*) |
Aylık |
Yıllık |
Yıllık Ortalama |
TÜFE |
100,0000 |
2,97 |
49,38 |
63,47 |
Gerçek Kira (1) |
5,0638 |
7,62 |
117,43 |
118,11 |
Enerji (1) |
11,2544 |
0,44 |
62,94 |
48,05 |
Su Faturası |
1,8486 |
1,71 |
52,21 |
57,96 |
Elektrik Ücreti |
1,7589 |
0,00 |
38,00 |
2,20 |
Doğalgaz |
2,5724 |
0,63 |
7889066,67 |
68,56 |
Likit Karbon (Tüp) |
0,4911 |
7,25 |
53,53 |
79,65 |
Katı Yakıtlar |
0,8422 |
2,65 |
22,50 |
26,45 |
Yakıt ve Yağlar |
3,7412 |
-1,58 |
15,85 |
65,39 |
Gıda ve İçecekler |
24,9806 |
2,48 |
43,72 |
63,43 |
Diğer Mal ve Hizmetler |
58,7012 |
3,26 |
43,32 |
61,73 |
|
||||
19,1000 |
1,81 |
44,08 |
60,70 |
|
TÜFE-İşlenmiş Gıda (1) |
19,3268 |
1,59 |
44,05 |
57,25 |
|
||||
Yİ-ÜFE-Giyim Eşyası |
1,6900 |
-0,89 |
47,74 |
62,29 |
TÜFE-Giyim ve Ayakkabı |
6,9400 |
3,63 |
30,70 |
41,59 |
(*) 2023 yılında gerçek kiranın payı %4,5298, enerjinin
payı %14,3518, gıda-içeceğin payı %25,4334 ve diğer mal ve hizmetlerin payı %55,6850 idi.
(1) Gerçek Kira, Enerji ve İşlenmiş Gıda verisi Özel
Kapsamlı TÜFE tablosundan alınmıştır.
Yİ-ÜFE ile TÜFE’deki fiyat artışlarını
farklılaştıran unsurları şu şekilde sıralayabiliriz;
·
Kiracı
Tarafından Ödenen Gerçek Kira: TÜFE’de yüzde 5,06 ağırlığa sahip
olan bu grubun Yİ-ÜFE ile bir ilgisi bulunmamaktadır. Konut kira artışı,
yapılan yasal düzenleme ile 2022-2024 Temmuz döneminde yüzde 25 olarak
belirlenmişti. Ancak yüzde 25 kira artışı sınırlandırması anlamını
yitirdiğinden, uygulama Temmuz ayı başında sonlandırılmış ve tekrar eski sisteme
dönülmüştür. Buna göre, mevcut kiracılar için azami kira artışı, yıllık
ortalama TÜFE enflasyonu ile yasal olarak sınırlandırılmaktadır. 2024 Eylül ayında kiralar yüzde 7,62 artmış ve
Ocak-Eylül dönemi kira artışı yüzde 81,99, yıllık kira enflasyonu ise yüzde 117,43
olmuştur. Enflasyonun yanı sıra konut fiyatlarındaki aşırı yükseliş ve deprem
felaketi de kiraları olumsuz etkilemiştir. Toplumda kiralara ve aidatlara ilişkin
şikâyetler uzun süredir devam etmektedir.
·
Enerji
Fiyatları: Elektrik, gaz, su ve yakıtlardan oluşan
enerji grubunun TÜFE içindeki ağırlığı yüzde 14,35’ten, 2024 yılında yüzde 11,25’e
gerilemiştir. “Yönetilen-Yönlendirilen Fiyatların” büyük bir kısmı bu grupta
yer almakta ve enerji fiyatları vergi ve kamu müdahalesi ile kontrol
edilmektedir. 2024 Eylül ayında Yİ-ÜFE enerji grubunda fiyatlar aylık yüzde 0,46,
yıllık yüzde 11,89 oranında artmıştır. TÜFE enerji grubunda ise fiyatlar Eylül
ayında yüzde 0,44 artmıştır. Enerji fiyatlarındaki yıllık artış Eylül ayında
yüzde 62,94 olmuştur.
·
2024 Eylül ayında doğalgaz fiyatları aylık
yüzde 0,63 oranında yükseltilmiştir. Eylül ayında elektrik fiyatları sabit
tutulurken, su fiyatları yüzde 1,71, likit karbon (tüp) fiyatları yüzde 7,25
artmış, akaryakıt fiyatları ise yüzde 1,58 oranında gerilemiştir. Yıllık olarak
elektrik fiyatları yüzde 38, su fiyatları yüzde 52,21, tüp fiyatları yüzde
53,53 akaryakıt fiyatları ise yüzde 15,85 oranında artmıştır.
·
Gıda
Fiyatları: Eylül ayında işlenmiş gıda fiyatları aylık artışı TÜFE yüzde 1,59, Yİ-ÜFE gıda ve içecek grubunda ise yüzde 1,81
olmuştur. Son aylarda Yİ-ÜFE ve TÜFE’de aylık ve yıllık
fiyat artışları genelde uyum göstermektedir.
·
Giyim ve Ayakkabı Fiyatları: TÜFE’nin
bu harcama grubunda uzun zamandır fiyat artışları oldukça düşük oranlarda
kalmıştır. Eylül ayında yıllık fiyat artışı bu grupta yüzde 30,70, yıllık
ortalama fiyat artışı ise yüzde 41,59’dur. Buna karşın Yİ-ÜFE giyim eşyası
fiyatları yıllık artışı yüzde 47,74, yıllık ortalama fiyat artışı ise yüzde
62,29’dur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder